اطلاعات نوشت: در نقطه صفر مرزی دوغارون، ساعت 9صبح تا 2بعدازظهر، زمانی است که مهاجران افغان با نگاه‌هایی متزلزل و دل‌هایی پر از بیم و امید، به کشورشان بازمی‌گردند. این وداع دشوار، حکایت از سال‌ها زندگی، تعلق خاطر عمیق و ناگزیری بازگشت به سرزمینی دارد که برای بسیاری از آنان، غریبه است.

در میان هیاهوی رفتن، چشم‌ها به افق دوخته شده است و چهره‌ها، حکایت از اضطراب و نگرانی دارد. بسیاری از این مهاجران، 15تا 20سال از عمر خود را در ایران گذرانده‌اند و اکنون، بازگشت به افغانستان برایشان به منزله‌ یک آزمون دشوار است.

سمیه، دختر افغان یکی از هزاران نفری است که با اکراه و ناامیدی آماده‌ بازگشت به کشورش می‌شود. او با چشمانی اشکبار، بارها زمزمه می‌کند: درسم تمام نشده است، هنوز کلاس هشتم هستم. کاش می‌شد که در ایران بمانم. من نمی‌دانم چه چیزی در افغانستان برسرم می‌آید. تا به حال کشورم را ندیده‌ام.

این جملات کوتاه، خلاصه دردی است که در این روزهای سخت، بر دل بسیاری از مهاجران افغانستانی سنگینی می‌کند. این وداع، نه فقط از ایران، بلکه از امیدها و آرزوهایی است که سال‌ها در این سرزمین ریشه دوانده بود. 

با این حال، در میان این نگرانی‌ها و امیدها، نظرات متفاوتی هم وجود دارد. محبوبه، بانوی افغانستانی و دانشجوی جامعه‌المصطفی که همراه با خانواده‌اش در حال بازگشت به وطن است، این دیدگاه را بر اساس سیاه نمایی‌های رسانه‌ای از حکومت افغانستان می‌داند. او معتقد است: سمیه کشورش را ندیده و قضاوتش بر اساس اطلاعات نادرست است.   

محبوبه با اشاره به فعال بودن مدارس خصوصی، غیرانتفاعی و آموزشگاه‌ها، می‌افزاید که مدارس دینی هم پذیرای دختران هستند. او در ادامه توضیح می‌دهد که سمیه و دیگر دختران، اگر در مدارس دولتی پذیرش نشوند، از تحصیل هم محروم نخواهند بود.

در همین حال که مهاجران افغانستانی آماده‌ بازگشت به کشورشان می‌شوند، بازار کار ایران هم دستخوش تحولاتی اساسی می‌شود. خروج این نیروها، هم فرصت‌ها و هم چالش‌هایی را برای اقتصاد کشور به همراه دارد .

نادر یاراحمدی رییس مرکز امور اتباع وزارت کشور که حاشیه بازدید از مرز دوغارون در پاسخ به سئوالی مبنی بر این که آیا با اخراج اتباع غیرمجاز افغان کمبود نیروی کار خواهیم داشت؟، تاکید می کند: به کارگیری فردی که هویتش مشخص نباشد، برای ما در مراحل بعدی هزینه‌بر خواهد بود.  

وی همچنین می‌گوید:  یارانه‌ای که از جیب مردم پرداخت می‌شود، در اختیار اتباع است. امروز زیرساخت‌های کشور دیگر توان تحمل 6میلیون اتباع را ندارد و نمی‌توانیم مانند قبل در این زمینه اقدام کنیم. ما چند مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای در افغانستان داریم که تعطیل شده‌اند و آمادگی داریم برای توسعه مهارت آموزی و اشتغالزایی در کشور، سرمایه‌گذاری کنیم .

رفتار مناسب با اتباع و دروغ بزرگ رسانه‌های بیگانه

از سویی دیگر برخلاف برخی شایعات و ادعاهای مطرح شده در رسانه‌های بیگانه مبنی بر ارائه خدمات نامناسب به اتباع به هنگام خروج از ایران، در مرز دوغارون اوضاع آرام است. مسافران با استفاده از وسایل نقلیه شخصی، اتوبوس، ون و تاکسی به نقطه صفر مرزی می‌رسند. در محوطه‌ میان مرزی، 4 اکیپ امدادرسانی هلال احمر، یک درمانگاه و موکب‌های صلواتی، خدمات لازم را به مسافران ارائه می‌دهند.

با این حال، گفتگو با شماری از این مهاجران، حکایت از مشکلاتی دیگر دارد. گلایه‌هایی از گرانی کرایه‌ مسافربرهای شخصی و عدم توافق برخی مستأجران با صاحب‌خانه‌هایشان، شنیده می‌شود. یاراحمدی، که برای رسیدگی به مشکلات اتباع در محل حضور یافته بود، به این مهاجران توصیه می‌کند که برای ثبت تخلفات و یا شکایات خود، با شماره پلیس 110تماس بگیرند و یا به دفتر کنسولگری مراجعه کنند. وی با تأکید بر پاسخگو بودن سیستم قضایی کشور، اطمینان می‌دهد که به شکایات آن‌ها رسیدگی و مشکلاتشان حل و فصل می‌شود.

در این میان، حسین جمشیدی، فرماندار تایباد هم در نقطه صفر مرزی حضور دارد و به طور مستقیم به مشکلات مهاجران رسیدگی می‌کند. وی با اشاره به تسهیلات فراهم شده برای تسریع در روند خروج اتباع، می‌گوید:  حتی برای سرعت بخشیدن به خروج اتباع، نظارت گمرکی نداریم و وسایل آن‌ها به راحتی و بدون تشریفات از مرز ایران خارج می‌شود تا کمترین معطلی را داشته باشند.

 فرماندار تایباد با اشاره به زمان‌بندی خروج مسافران، می‌افزاید: زمان‌بندی خروج این مسافران از مرز، حدود 20 دقیقه است و در ساعت اوج ، در نهایت یک ساعت و نیم زمان می‌برد تا تشریفات خروج از مرز برایشان انجام شود.

اظهارات معاون زنان رییس‌جمهوری

زهرا بهروز آذر، معاون زنان رییس‌جمهوری هم دیروز برای بررسی وضع خروج مهاجران، در جمع آن‌ها حاضر شد. وی در حاشیه این حضور در گفتگو با خبرنگار ما  می‌گوید: اینجا هستم تا از روند خروج میهمانان، دیداری داشته باشم ؛ ما دیگر توان میزبانی از آنان را نداریم  اما امیدواریم این عزیزان در اوج کرامت بازگردند.

وی می‌افزاید: اگر نیاز به پیگیری مسائلی باشد، با مقامات تهران هماهنگی می‌کنیم و اگر مشکلاتی در آن‌سوی مرز وجود داشته باشد، با والی منطقه و خیرین هماهنگی‌های لازم را انجام می‌دهیم .ما توان میزبانی نداریم، اما همچنان برادر و خواهران آن‌ها هستیم، هر کجا که باشند.صف کامیون‌ها و خودروها، نشان از آن دارد که مهاجران می‌توانند تمامی وسایل خود را با خود ببرند اما معطلی در آن طرف مرز وجود دارد که با مقامات منطقه‌ای برای رفع آن، رایزنی انجام می‌دهیم.

معاون زنان رییس‌جمهوری همچنین درباره مشکلات برخی مهاجران غیر مجاز افغان تاکید می کند: این دوستان در برخی منازلی که ساکن بودن ودیعه‌ها و پول پیش داشتند،  وقتی تصمیم گرفتند که یک دفعه خارج شوند برخی صاحبخانه‌ها نتوانستند مستاجر جدیدی بیاورند، در نتیجه نتوانستند ودیعه این عزیزان را بدهند. به همه این عزیزان عرض می‌کنیم که اصلا نگران نباشند، با مدارک خودشان مبنی بر حضورشان در  این منازل به دفاتر حقوقی اداره کل اتباع استانی(در ایران) که ساکن هستند، مراجعه کنند. این عزیزان همراهشان هستند تا بتوانند این پول پیش منازل را تحویل بگیرند.

 وی ادامه می دهد: اگر هم به هر دلیلی از مرز رد شدند و نتوانستند پول  پیش را از صاحبخانه بگیرند به کنسولگری داخل افغانستان مراجعه و آنجا اطلاعات را اعلام کنند ؛ دوستان ما هماهنگ کرده اند  و این موضوع از طریق اداره کل اتباع پیگیری و ودیعه  به آن ها برگشت داده می‌شود.

بنا به این گزارش در نقطه پایانی توقفگاه مرزی، بر پرده‌ای بزرگ نوشته شده است: «موکب قرارگاه جهادی شهید سلیمانی جهت خدمت‌رسانی به برادران مهاجران افغانستانی» این جمله، پیامی از برادری و همدلی را به همراه دارد و نشان‌دهنده تلاش برای خدمت‌رسانی به همسایگان با تکریم، مودت، و نوعدوستی است. 

در این موکب، میهمانان مرزی با شربت زعفرانی پذیرایی می‌شوند، تا شاید این پذیرایی، کامشان را در لحظات وداع شیرین کند؛ این وداع، وداعی دشوار و یادآور ارتباطات انسانی عمیق و حمایت‌های اجتماعی ملت ایران از ملت همسایه افغانستان است.

تصویر پایانی بازدید مرزی خبرنگاران هم، مسافرانی هستند که دسته دسته می روند تا وطن خود را بسازند و دیوارنوشته‌ای که آن ها را با این پیام بدرقه می‌کند: بازگشت با عزت گامی به سوی آبادانی وطن است.