به نقل از سیتنا طی روزهای گذشته رانندگان و کاربران در ایران و به ویژه تهران، برای پیدا کردن مسیر دچار مشکل شده اند. اپلیکیشن های مسیریابی داخلی مانند بلد و نشان یا بین المللی مانند ویز به آن ها نقشه های اشتباه نشان می دهند، یا موقعیت آن ها را در نقطه هایی عجیب مانند ایسلند، کانادا و غرب آمریکا ثبت می کند.

در همین راستا، زندگی بسیاری از رانندگان یا پیک های موتوری و کاربران و مردم عادی با سردرگمی و افزایش زمان سفر و مصرف بیشتر سوخت همراه شده است که دلیل این اتفاق مختل شدن شبکه جی پی اس است.

جی پی اس چیست و چگونه کار می کند؟

ماهواره جی پی اس یا سامانه موقعیت یاب جهانی سال 1978 راه افتاد اما تا اوایل دهه نود میلادی و جنگ اول خلیج فارس اهمیتش برای همه روشن نشد.

در جریان عملیات طوفان صحرا شن های معلق در هوا قدرت دید سربازان آمریکایی را تا زیر پنج متر کاهش داد. آنجا جی پی اس به سربازها کمک کرد بدون قرار گرفتن بر سر راه هم، مکان مین ها را شناسایی کنند و راه بازگشت به منابع آب را بیابند و جان خود را نجات دهند. این سیستم ابتدا فقط در اختیار نیروهای نظامی آمریکا بود و شهروندان سیگنال های ضعیف تری دریافت می کردند تا زمانی که عمومی شد.

سامانه موقعیت یابی جهانی متشکل از 24 ماهواره مجهز متعلق به وزارت دفاع دولت آمریکا است که اطراف زمین می چرخند و با استفاده از اطلاعات و داده های ریاضی به گیرنده های جی پی اس برای مکان یابی و حتی تشخیص زمان کمک می کنند. اکنون تعداد ماهواره ها به بیش از 30 افزایش یافته که دقت عمل این سیستم را بیشتر می کند.

گوشی هوشمند یا هر دستگاهی که گیرنده جی پی اس دارد، برای پیدا کردن موقعیت فیزیکی از ماهواره سیگنال می گیرد و محاسباتش را بر اساس زمان فرستاده شدن این سیگنال ها و مکان قرارگیری ماهواره ها انجام می دهد.

اگر ساعت های روی این ماهواره ها به اندازه یک هزارم ثانیه دقیق عمل نکنند، شما خودتان را در جایی که 200 یا 300 کیلومتر از مکان واقعی تان قرار دارد، خواهید یافت. مثل اتفاقی که برای برخی شهروندان در ایران افتاده است.

با دو روش جمینگ به معنای پارازیت انداختن و اسپوفینگ به مفهوم جعل و دستکاری سیگنال ها، می توان اپلیکیشن های مسیریابی را مختل کرد.

اختلال در جی پی اس؛ ابزار جدی جنگ الکترونیکی

در بیشتر موارد، پارازیت یا اسپوفینگ با هدف نظامی و امنیتی استفاده می شود. محدوده مورد استفاده هم محدود و محلی است. دلیل اصلی، منحرف کردن هواپیماهای بدون سرنشین یا موشک های هدایت شونده است تا نتوانند به هدفی که برای آن ها تعیین شده، اصابت کنند. بیشتر موشک ها و پهپادهای جدید نظامی از سیگنال رمزگذاری شده جی پی اس استفاده می کنند که فقط کاربرد نظامی دارد اما بعضی از پهپادهای تجسس یا موشک ها و بمب های هدایت شونده هنوز از سیستم جی پی اس باز و بدون کد استفاده می کنند که قابل انحراف است.

پارازیت روی جی پی اس به تدریج به یکی از ابزارهای جدی جنگ الکترونیکی نه فقط در ایران، که در تمام کشورها، تبدیل می شود. یاتا یا انجمن بین المللی حمل ونقل هوایی، اعلام کرده موارد فریب جی پی اس یا پارازیت در سال های 2021 تا 2024 میلادی حدود 220 درصد بیشتر شده است.

ایران برای پنهان کردن اهداف احتمالی دشمن متخاصم و در واقع منحرف کردن هواپیماهای بدون سرنشین یا موشک های هدایت شونده، سینگال های جی پی اس را دستکاری می کند تا طرف مقابل را فریب دهد.

عمده ترین مناطق خطرناک در این زمینه، خاورمیانه از اسراییل تا ایران و عراق، آسمان اوکراین و کلا مناطق مورد مناقشه است. در نزاع اخیر هند و پاکستان هم قسمت های مرزی بین دو کشور دچار اختلال جی پی اس شد.

بعد از عملیات هفتم اکتبر حماس با نام طوفان الاقصی، اسراییل برای منحرف کردن پهپادها و موشک هایی که ممکن بود از سمت حزب الله لبنان شلیک شود، جی پی اس را در محدوده این سرزمین مختل کرد. در لبنان هم برای انحراف حملات اسراییل این اتفاق افتاد.

گزارش شده که ایران از سیستم بی دو ساخت چین استفاده می کند. سیستم موقعیت یابی روسی هم در ایران قابل دسترس است.

در حال حاضر دست کم پنج کشور به علاوه اروپا سیستم ماهواره ای مکان یابی دارند: آمریکا (جی پی اس)، روسیه (گلوناس)، چین (بی دو) اتحادیه اروپا (گالیله) و سیستم منطقه ای ژاپن و هند.

روسیه و چین به طور مشخص به دلیل بی اعتمادی به جی پی اس از سیستم های ماهواره ای خود استفاده می کنند. سیستم چینی بی دو به سرعت در حال رشد و استفاده در جهان است.