به نقل از خبر انلاین- این موضوع یکی از پیچیده ترین و چندلایه ترین مسائل در روابط نظامی ایران و روسیه است. دلایل عدم تحویل سوخو-35 به ایران یک موضوع صرفاً فنی یا تجاری نیست، بلکه یک کلاف سردرگم از مسائل ژئوپلیتیکی، فشارهای بین المللی و اولویت های استراتژیک خود روسیه است. هیچ دلیل رسمی و واحدی مبنی بر اینکه چرا روسیه هواپیمای سوخو-35 را به ایران تحویل نمی دهد وجود ندارد اما پژوهش ما نشان داده است که تحلیلگران بر روی مجموعه ای از دلایل زیر اتفاق نظر دارند:

1- چرا روسیه هواپیمای سوخو-35 را به ایران تحویل نمی دهد؟

الف) فشارهای شدید بین المللی، به ویژه از سوی اسراییل و آمریکا

برای درک بهتر کمی در زمان به عقب برمیگردیم ، جایی که هنوز بشار اسد در راس قدرت در سوریه است.

نقش اسراییل: این مهم ترین عامل است. اسراییل، تحویل جنگنده های پیشرفته ای مانند سوخو-35 به ایران را "عبور از خط قرمز" خود می دانست ، میداند و خواهد دانست. این جنگنده ها می توانست توازن هوایی در سوریه را به ضرر اسراییل تغییر دهند. روسیه و اسراییل یک "مکانیزم عدم برخورد" (Deconfliction Mechanism) بسیار حساس در سوریه داشته و دارند.

روسیه به اسراییل اجازه می داد تا به اهداف مرتبط با ایران در سوریه حمله کند، و در مقابل، اسراییل نیز به منافع و نیروهای روسی در سوریه کاری نداشت.و این توافق روس ها در سوریه بود و علت شهید شدن بسیاری از نیروهای مقیم یا مستشاران نظامی در سوریه همین توافق نانوشته بوده است ، در بسیاری موارد علی رغم حتی آگاه بودن نظامیان مستقر در سوریه از عملیات های اسراییل ، هیچ اطلاعی به ایران نداده و اظهار بی اطلای میکردند.

تحویل سوخو-35 به ایران طی این سالها می توانست این توافق نانوشته را به طور کامل از بین برده و به تقابل مستقیم اسراییل با منافع روسیه در سوریه منجر شود که نشد و روس ها نقش خود را در سوریه خوب بازی کردند.

نقش آمریکا: آمریکا تحت قانون "مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم" (CAATSA)، هر کشوری را که از روسیه تجهیزات نظامی عمده خریداری کند، تحریم می کند. اگرچه ایران در حال حاضر تحت تحریم های شدید قرار دارد، اما این قانون می تواند شامل افراد و نهادهای جدیدی شود و مبادلات مالی را پیچیده تر کند.

ب) تغییر اولویت های استراتژیک روسیه پس از جنگ اوکراین

نیاز خود روسیه: جنگ اوکراین به یک جنگ فرسایشی تبدیل شده و نیروی هوایی روسیه متحمل خساراتی شده است. در شرایطی که خطوط تولید صنایع دفاعی روسیه تحت فشار شدید برای تأمین نیازهای داخلی است، تحویل دادن پیشرفته ترین جنگنده عملیاتی خود به یک کشور دیگر، یک اولویت استراتژیک محسوب نمی شود. به بیان ساده، روسیه خود به این هواپیماها برای جنگ اوکراین و برای حفظ توان دفاعی خود در برابر ناتو نیاز فوری دارد.

مشکلات تولید: تحریم های غرب علیه روسیه، دسترسی این کشور به قطعات الکترونیکی و نیمه هادی های پیشرفته (که در رادار و اویونیک سوخو-35 به کار می روند) را دشوار کرده است. این موضوع می تواند سرعت تولید را کاهش داده باشد.

البته با توجه به تحویل 24 فروند سوخو 35 به الجزایر میتوان به ذخایر نسبتا بالای این جنگنده ها در روسیه پی برد و اینکه این کشور در حال حاضر کمبودی از لجاظ این جنگنده ها ندارد.

ج) مسائل مالی و نحوه پرداخت

ایران به دلیل تحریم ها، برای پرداخت های دلاری با محدودیت های جدی روبرو است و تمایل به معاملات تهاتری (مثلاً نفت در برابر جنگنده) دارد. در مقابل، روسیه در شرایط جنگی به شدت به "ارز سخت" (Hard Currency) برای تأمین مالی جنگ و اقتصاد خود نیاز دارد. این عدم تطابق در نحوه پرداخت، یکی از موانع جدی است.

د) استفاده روسیه از "کارت سوخو" به عنوان اهرم فشار بر ایران

روسیه با معلق نگه داشتن این قرارداد، از آن به عنوان یک اهرم فشار استراتژیک علیه ایران استفاده می کند. تا زمانی که این قرارداد نهایی نشده، روسیه می تواند در مسائل دیگر (مانند همکاری در سوریه، دریافت پهپاد از ایران، یا مسائل مربوط به دریای خزر) از ایران امتیاز بگیرد. تحویل دادن جنگنده ها این اهرم را از دست مسکو خارج می کند.

2. تهدیدهایی که در صورت تحویل دادن، روسیه را تهدید می کند

پایان همکاری با اسراییل در سوریه: این بزرگترین تهدید است. اسراییل ممکن است حملات خود را به منافع روسیه در سوریه گسترش دهد یا حمایت های اطلاعاتی و فنی خود از اوکراین را (که تاکنون بسیار محدود بوده) افزایش دهد.

تیره شدن روابط با کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس: کشورهایی مانند امارات و عربستان سعودی که در حال بهبود روابط با ایران هستند، تحویل سوخو-35 را یک عامل بی ثبات کننده می دانند. روسیه که در چارچوب اوپک پلاس (OPEC+) با این کشورها همکاری نزدیک دارد، نمی خواهد روابط خود با آنها را فدای این قرارداد کند.

تحریم های بیشتر آمریکا: آمریکا می تواند تحریم های هدفمند جدیدی علیه بخش های باقی مانده از سیستم بانکی یا صنایع دفاعی روسیه وضع کند.

3. با ندادن سوخوها به ایران چه چیزی نصیب روسیه می شود؟

حفظ روابط استراتژیک با اسراییل: حفظ کانال باز با اسراییل و ادامه مکانیزم عدم برخورد در سوریه.

حفظ روابط با قدرت های عربی: اطمینان دادن به امارات و عربستان مبنی بر اینکه روسیه به دنبال برهم زدن توازن قوا در منطقه نیست.

حفظ اهرم فشار بر ایران: نگه داشتن ایران در حالت نیاز و وابستگی برای گرفتن امتیاز در حوزه های دیگر.

تقویت توان نظامی خود: استفاده از جنگنده های تولید شده در جنگ اوکراین یا برای دفاع از مرزهای خود.

4. چرا 24 فروند سوخو به الجزایر تحویل داده شد؟

مقایسه ایران با الجزایر کلید درک ماجراست. دلایل تحویل به الجزایر دقیقاً نقاط مقابل دلایل عدم تحویل به ایران است:

عدم حساسیت ژئوپلیتیکی: الجزایر در مرکز درگیری های خاورمیانه قرار ندارد. خرید نظامی این کشور، تهدیدی مستقیم برای اسراییل یا متحدان کلیدی آمریکا در منطقه محسوب نمی شود و توازن قوای حساس منطقه را بر هم نمی زند.

مشتری سنتی و قابل اعتماد: الجزایر دهه هاست که یکی از بزرگترین و خوش حساب ترین مشتریان تسلیحات روسی است. آنها هزینه را به صورت نقدی و ارزی پرداخت می کنند.

عدم وجود رقیب منطقه ای حساس: رقبای منطقه ای الجزایر (مانند مراکش) از نظر ژئوپلیتیکی برای روسیه در اولویت اسراییل یا عربستان سعودی نیستند. به طور خلاصه، معامله با الجزایر یک معامله تجاری-نظامی کلاسیک و کم دردسر برای روسیه بود، در حالی که معامله با ایران یک باتلاق ژئوپلیتیکی است.

5. نقش سوخو-35 در تقابل اخیر با اسراییل

اگر ایران در آن زمان 24 فروند سوخو-35 در اختیار داشت، وضعیت به شکل قابل توجهی متفاوت می بود. کارهایی که سوخو-35 می توانست انجام دهد:

رهگیری و درگیری با جنگنده های مهاجم: (Air-to-Air Interception) نقش اصلی سوخو-35 شکار جنگنده های دشمن است. در صورت حمله هوایی اسراییل، جنگنده های F-35، F-15 و F-16 اسراییلی برای اسکورت بمب افکن ها یا شلیک موشک های دوربرد وارد عمل می شوند. سوخو-35 با رادار قدرتمند "ایربیس-یی" و موشک های هوا به هوای دوربرد R-77، می توانست به طور جدی برای این جنگنده ها ایجاد مزاحمت کرده و حتی آنها را سرنگون کند. این امر ریسک عملیات را برای نیروی هوایی اسراییل به شدت بالا می برد.

ایجاد یک لایه دفاعی متحرک و تهاجمی: پدافند زمینی (مثل باور-373 و S-300) ماهیتی ثابت دارد. اما سوخو-35 یک پلتفرم متحرک است که می تواند صدها کیلومتر دورتر از مرزها به گشت زنی بپردازد و تهدید را قبل از رسیدن به حریم هوایی ایران منهدم کند. این جنگنده ها می توانستند "بازوی بلند" شبکه یکپارچه پدافند هوایی ایران باشند.

ایجاد بازدارندگی استراتژیک: صرفِ داشتن یک اسکادران جنگنده نسل 4.5 پیشرفته، محاسبات طرف مقابل را تغییر می دهد. دشمن دیگر نمی تواند با خیال راحت از "برتری هوایی مطلق" خود صحبت کند. این بازدارندگی روانی ممکن بود اسراییل را در نوع و گستردگی پاسخ خود محتاط تر کند.

شکار هواپیماهای پشتیبانی: سوخو-35 می توانست هواپیماهای حیاتی پشتیبانی مانند هواپیماهای سوخت رسان یا آواکس (هشدار زودهنگام هوابرد) را هدف قرار دهد که انهدام آنها کل عملیات هوایی دشمن را فلج می کند.

وجود سوخو-35 به معنای ضدضربه شدن آسمان ایران نبود، اما به معنای افزایش چشمگیر هزینه و ریسک تهاجم هوایی برای هر دشمنی بود. این جنگنده ها می توانستند با ایجاد یک چالش جدی در آسمان، بخشی از فشار را از روی سامانه های پدافند زمینی بردارند و یک دفاع عمیق تر و موثرتر را شکل دهند.تعداد کشته و زخمی ها نیر کاهش چشمگیری در این 12 روز داشت. عدم تحویل آنها، آسمان ایران را در برابر جنگنده های پیشرفته نسل پنجم (مانند F-35) آسیب پذیرتر نگه داشته است.

آری معنی مکث پوتین در زمان پاسخ به سوال خبرنگار ترک در کنفرانس مطبوعاتی که پرسید شما چه کمکی به ایران خواهید کرد به این گستردگی بود.و صرفا وجود داشتن چند صد نفر را در نیروگاه اتمی بوشهر را بهانه کرد و گفت : که چه حمایتی بیشتر از این.. حالا برگردید و توافق نانوشته روسیه و اسراییل را دوباره بخوانید و پاسخ پوتین را تحلیل کنید.