موضوع حقوق کارگران در آستانه تعیین حداقل دستمزد سال 1405 بار دیگر به یکی از مهم‌ترین محورهای اقتصادی و اجتماعی کشور تبدیل شده است. نخستین جلسه کمیته مزد برای بررسی سبد معیشتی و دستمزد کارگران شنبه 29 آذر 1404 برگزار شد و در همین جلسه، اعداد و تحلیل‌هایی مطرح شد که توجه افکار عمومی را به خود جلب کرده است؛ از جمله این گزاره که با توجه به نرخ تورم پاییز امسال، دستمزد کارگران نباید کمتر از 33 میلیون تومان باشد.

این عدد در شرایطی مطرح می‌شود که حداقل دستمزد فعلی فاصله معناداری با هزینه واقعی زندگی دارد و شکاف میان درآمد و معیشت کارگران طی دهه‌های اخیر به‌صورت مستمر عمیق‌تر شده است. در این گزارش، جزییات کامل جلسه کمیته مزد، مبانی محاسبه عدد 33 میلیون تومان، سازوکار قانونی تعیین دستمزد، مواضع نمایندگان کارگری و سناریوهای پیش‌رو برای حقوق کارگران را بررسی می‌کنیم.

طبق قانون کار، تعیین حقوق کارگران باید بر اساس دو مؤلفه اصلی انجام شود:

نرخ تورم رسمی

عدد سبد معیشتی خانوار کارگری

این دو مؤلفه قرار است تضمین کنند که حداقل دستمزد، قدرت خرید کارگران را حفظ کرده و امکان تأمین نیازهای اساسی زندگی را فراهم کند. اما در عمل، همان‌طور که کارشناسان حوزه کار تأکید می‌کنند، این قانون اغلب به‌طور کامل اجرا نشده و دستمزدها معمولاً پایین‌تر از نرخ تورم تعیین شده‌اند؛ به این بهانه که افزایش دستمزد می‌تواند تورم‌زا باشد.

نتیجه این روند این بوده که حتی در سال‌هایی با رشد اسمی دستمزد، حقوق کارگران از هزینه‌های واقعی زندگی عقب مانده و قدرت خرید آنان کاهش یافته است.

یکی از نکات کلیدی که در جلسات کارشناسی مطرح شده، «شکاف تاریخی» میان دستمزد و هزینه زندگی است. به گفته کارشناسان، حتی اگر افزایش حقوق کارگران 100 درصد هم باشد، باز هم فاصله‌ای که طی سه دهه گذشته ایجاد شده، به‌طور کامل جبران نمی‌شود.

سال گذشته، محاسبه هزینه سبد معیشت برای تأمین حداقل کالری مورد نیاز هر فرد، بین 21 تا 23 میلیون تومان برآورد شده بود؛ اما در فرآیند تصمیم‌گیری، این عدد به حدود 15 میلیون تومان تقلیل یافت و دستمزد بر مبنای آن تعیین شد. این الگو نشان می‌دهد که در عمل، کف هزینه‌ها مبنا قرار نمی‌گیرد، بلکه عددی پایین‌تر به‌عنوان مرجع تصمیم‌سازی انتخاب می‌شود.

عدد 33 میلیون تومان بر اساس چند فرض و داده مشخص مطرح شده است:

نرخ تورم پاییز 1404

بعد خانوار متوسط 3.3 نفر

تأمین حداقل 2100 کالری روزانه برای هر فرد بر اساس مصوبه وزارت بهداشت

بر این اساس، محاسبه کارشناسان نشان می‌دهد که هزینه تأمین حداقل معیشت یک خانوار کارگری، با قیمت‌های فعلی، به حدود 33 میلیون تومان رسیده است. این رقم، کف هزینه‌ای است که برای زنده‌ماندن در سطح حداقلی تعریف شده، نه برای یک زندگی با رفاه.

نکته مهم اینجاست که حتی همین عدد نیز به گفته برخی کارشناسان، به دلیل حذف ارز ترجیحی از کالاهایی مانند گوشت قرمز و برنج، افزایش مالیات ارزش افزوده برخی اقلام و مشکلاتی مانند کمبود نهاده‌های دامی و بیماری‌های دام، ممکن است در ماه‌های آینده قدرت پوشش خود را از دست بدهد.

یکی از مهم‌ترین عوامل فشار بر حقوق کارگران، افزایش پیوسته قیمت کالاهای اساسی است. در ماه‌های اخیر:

قیمت لبنیات به‌دلیل کمبود نهاده دامی و تب برفکی افزایش یافته است.

حذف ارز 28 هزار و 500 تومانی از برخی کالاهای اساسی مانند گوشت قرمز و برنج، هزینه سبد غذایی را بالا برده است.

افزایش مالیات ارزش افزوده برخی اقلام در لایحه بودجه 1405 نیز فشار مضاعفی بر مصرف‌کننده وارد می‌کند.

در چنین شرایطی، حتی اگر دستمزد اسمی افزایش یابد، اما از رشد قیمت‌ها عقب بماند، عملاً قدرت خرید حقوق کارگران کاهش پیدا می‌کند.

کمیته مزد نهادی کارشناسی است که پیش از ورود شورای عالی کار به مرحله چانه‌زنی، عدد پیشنهادی دستمزد را بررسی و آماده می‌کند. این کمیته با حضور نمایندگان جامعه کارگری، کارفرمایی و دولت فعالیت می‌کند و خروجی آن به شورای عالی کار ارسال می‌شود.

در جلسات اخیر، به گفته محسن باقری عضو کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان تهران، اساتید دانشگاه، کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس، مؤسسه کار و تأمین اجتماعی، مرکز آمار ایران، بانک مرکزی و وزارتخانه‌های مختلف نیز دعوت شده‌اند تا بررسی‌ها از همه ابعاد انجام شود.

هدف از این کار، افزایش پشتوانه کارشناسی تصمیم نهایی درباره حقوق کارگران است تا امکان دفاع منطقی از عدد پیشنهادی در شورای عالی کار فراهم شود.

حقوق کارگران و زمان‌بندی تصمیم‌گیری

طبق اعلام نمایندگان کارگری:

جمع‌بندی کمیته مزد در دی‌ماه انجام می‌شود.

این جمع‌بندی بر اساس نرخ تورم دی 1404 خواهد بود.

بررسی نرخ تورم بهمن‌ماه نیز در شورای عالی کار لحاظ خواهد شد.

هر چه جمع‌بندی زودتر انجام شود، قدرت چانه‌زنی نمایندگان کارگری در شورای عالی کار افزایش می‌یابد؛ چرا که با عددی کارشناسی و مستند وارد مذاکره می‌شوند.

حقوق کارگران در اقتصاد ایران و مقایسه بین‌المللی

یکی از محورهای مطرح‌شده در جلسات این است که در کشورهای با اقتصاد سالم و پویا، درآمد کارگران که ستون تولید محسوب می‌شوند، چند برابر ایران است. این مقایسه نشان می‌دهد که مسئله حقوق کارگران فقط یک موضوع داخلی نیست، بلکه به ساختار کلان اقتصاد، بهره‌وری، سیاست‌های صنعتی و توزیع درآمد نیز مربوط می‌شود.

در اقتصادی که رشد پایدار و کنترل تورم وجود دارد، افزایش دستمزد الزاماً تورم‌زا نیست؛ بلکه می‌تواند به تقویت تقاضای داخلی و رشد اقتصادی کمک کند.

حقوق کارگران و سناریوهای محتمل برای 1405

با توجه به شرایط فعلی، چند سناریو برای تعیین حقوق کارگران در سال 1405 قابل تصور است:

در این حالت، دستمزد تقریباً متناسب با نرخ تورم افزایش می‌یابد، اما به دلیل عقب‌ماندگی‌های گذشته، شکاف معیشتی حفظ می‌شود.

سناریوی دوم: افزایش بالاتر از تورم

در این سناریو، شورای عالی کار برای جبران بخشی از شکاف تاریخی، افزایش بالاتری از تورم را تصویب می‌کند؛ هرچند بعید است به عدد 33 میلیون تومان برسد.

سناریوی سوم: افزایش حداقلی

در این حالت، با استناد به نگرانی‌های تورمی و فشار بر کارفرمایان، افزایش محدودتری تصویب می‌شود که عملاً قدرت خرید کارگران را بیشتر تضعیف می‌کند.

جمع‌بندی؛ آیا حقوق کارگران 33 میلیون تومان می‌شود؟

عدد 33 میلیون تومان در حال حاضر به‌عنوان برآورد هزینه حداقلی معیشت یک خانوار کارگری مطرح شده است، نه به‌عنوان عدد قطعی حقوق سال آینده. با این حال، این عدد به‌عنوان مبنای چانه‌زنی نمایندگان کارگری در شورای عالی کار مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

اینکه حقوق کارگران در نهایت به چه رقمی برسد، به ترکیب تصمیم‌گیری در شورای عالی کار، وضعیت تورم، شرایط اقتصادی و توان کارفرمایان بستگی دارد. اما آنچه روشن است این است که فاصله میان دستمزد و هزینه زندگی به حدی رسیده که بدون یک تصمیم جدی، فشار معیشتی بر کارگران کاهش نخواهد یافت.

خیر؛ 33 میلیون تومان برآورد سبد معیشت است و عدد نهایی حقوق توسط شورای عالی کار تعیین می‌شود.

بر اساس نرخ تورم پاییز، بعد خانوار 3.3 و تأمین حداقل 2100 کالری روزانه.

معمولاً در اسفند هر سال و پس از جلسات شورای عالی کار اعلام می‌شود.

اگر کارگر یا کارفرما هستید، اخبار جلسات کمیته مزد و شورای عالی کار را به‌صورت مستمر دنبال کنید و برای برنامه‌ریزی مالی سال آینده، سناریوهای مختلف افزایش حقوق کارگران را در نظر بگیرید. برای دریافت آخرین اخبار رسمی، گزارش‌های فردانیوز را دنبال کنید.

منبع

خبرآنلاین، اظهارات محسن باقری عضو کانون هماهنگی شوراهای اسلامی کار استان تهران، گزارش‌های کمیته مزد 1405.