موضوع عیدی بازنشستگان هر سال با نزدیک شدن به ماه‌های پایانی سال، به یکی از پرجست‌وجوترین و حساس‌ترین دغدغه‌های معیشتی تبدیل می‌شود؛ چون در عمل، عیدی برای بسیاری از خانواده‌های بازنشسته فقط «پاداش پایان سال» نیست، بلکه پشتوانه‌ای برای خریدهای شب عید، هزینه‌های درمان، بدهی‌های عقب‌افتاده و حتی تنظیم بودجه زمستانی است. امسال هم دوباره بحث اصلی این است: آیا عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی باید مثل کارگران شاغل محاسبه شود یا همچنان با الگوی «رقم ثابت» (مشابه کارمندان و بازنشستگان دولت) پرداخت خواهد شد؟ 

در این گزارش فردانیوز، هم روایت مطالبه‌گری بازنشستگان و موضع تشکل‌ها را مرور می‌کنیم، هم تفاوت دو مدل محاسبه (کارگری/کارمندی) را شفاف توضیح می‌دهیم و هم سناریوهای واقع‌بینانه درباره رقم و زمان پرداخت عیدی بازنشستگان را با اتکا به چارچوب‌های رسمی و رویه‌های سال‌های قبل بررسی می‌کنیم.

در نشست‌ها و اظهارنظرهای صنفی، یکی از محورهای ثابت مطالبه‌گری، «عیدی مناسب» در کنار افزایش حقوق، بهبود درمان و خدمات رفاهی است. در همین چارچوب، رییس هیأت‌مدیره کانون کارگران بازنشسته شهرستان ری تأکید کرده بازنشستگان نباید در تأمین نیازهای خانواده شرمنده باشند و خواستار پرداخت عیدی متناسب با شرایط اقتصادی شده است.

اما پشت این مطالبه یک استدلال مهم وجود دارد: بازنشستگان کارگری می‌گویند «کارگرِ شاغل و کارگرِ بازنشسته» هر دو سال‌ها بر مبنای قانون کار و پرداخت حق بیمه زندگی شغلی‌شان را ساخته‌اند، پس منطقی نیست عیدی‌شان با مدل کارمندی (رقم ثابت) پرداخت شود؛ آن هم وقتی سطح حقوق و هزینه‌های زندگی، فاصله عمیقی با رقم ثابت عیدی ایجاد کرده است. 

برای فهم اختلاف، باید دو مدل را از هم جدا کرد:

در این مدل، رقم عیدی در هیأت دولت تعیین می‌شود و معمولاً شامل «عیدی پایه + حق عائله‌مندی + حق اولاد به ازای هر فرزند» است. برای نمونه، در سال 1404 مبلغ عیدی کارکنان دولت 3 میلیون تومان اعلام شد و حق عائله‌مندی 840 هزار تومان و به ازای هر فرزند 360 هزار تومان در نظر گرفته شد.

در این مدل، عیدی تابع فرمول قانونی است: حداقل 60 روز و حداکثر 90 روز مزد (با سقف مشخص). منابع محاسباتی و آموزشی حوزه دستمزد این سازوکار را به‌صورت عددی برای سال‌های مختلف تشریح می‌کنند. 

گره اصلی اینجاست: بازنشستگان تامین اجتماعی (به‌ویژه کارگران بازنشسته) می‌پرسند چرا باید عیدی‌شان به مدل رقم ثابت نزدیک باشد، وقتی مبنای بیمه‌پردازی‌شان کارگری بوده است؟

در کنار پیگیری‌های صنفی، کارزارهایی هم شکل گرفته که صریح می‌گویند عیدی پایان سال بازنشستگان تامین اجتماعی باید «برابر با شاغلان» محاسبه و پرداخت شود. در متن این مطالبه، بر ایده عدالت بیمه‌ای و هم‌ترازی با معیار قانون کار تأکید شده است. 

ترجمه ساده این مطالبه برای مخاطب عمومی این است:

اگر عیدی کارگر شاغل بر اساس 60 تا 90 روز مزد محاسبه می‌شود، بازنشسته‌ای که سال‌ها حق بیمه پرداخته، نباید عیدی‌اش به رقم ثابت محدود شود؛ چون «رقم ثابت» به‌مرور با تورم، از واقعیت هزینه‌های زندگی عقب می‌ماند.

سه عامل این حساسیت را بالا برده است:

افزایش هزینه‌های درمان و بیمه تکمیلی
در مطالبه‌گری‌ها، یکی از گلایه‌های پررنگ، هزینه‌های درمانی و کیفیت خدمات است؛ بنابراین عیدی برای بسیاری، به‌نوعی «کمک‌خرج درمان» هم محسوب می‌شود.

شکاف میان حقوق کارگری و کارمندی در عمل
بازنشستگان کارگری می‌گویند وقتی حقوق پایه و مزایا همسان نیست، عیدی ثابت هم لزوماً عادلانه دیده نمی‌شود.

انتظارات ناشی از فرمول شفاف قانون کار
وقتی کارگران شاغل یک فرمول مشخص دارند، مطالبه «یکسان‌سازی مبنا» طبیعی‌تر می‌شود. 

نکته مهم برای مخاطب: درباره عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی دو جنس عدد در فضای رسانه‌ای می‌چرخد:

عددهای رسمی و قابل استناد (مثل رقم عیدی کارکنان دولت که در هیأت دولت تصویب و رسانه‌ای می‌شود). برای سال 1404 رقم 3 میلیون تومان (به‌علاوه عائله‌مندی و حق اولاد) به‌عنوان عیدی کارکنان دولت گزارش شده است.  

عددهای تحلیلی/سناریویی (مثل اینکه «اگر مبنای کارگری پذیرفته شود، عیدی می‌تواند بسیار بالاتر شود»). این‌ها پیش‌بینی یا مطالبه است، نه مصوبه قطعی.

بنابراین اگر جایی از «عیدی 20 میلیونی» یا «عبور از 5 میلیون» صحبت می‌شود، باید دید آن عدد از کدام جنس است: مصوبه رسمی یا سناریوی مبتنی بر فرمول کارگری و مطالبه کارزارها.  

عیدی بازنشستگان؛ زمان پرداخت معمولاً چه زمانی است؟

رویه پرداخت عیدی بازنشستگان (به‌خصوص تامین اجتماعی) معمولاً نزدیک پایان سال و پیش از تعطیلات نوروزی انجام می‌شود؛ در سال‌های قبل هم سازمان تامین اجتماعی زمان‌بندی پرداخت‌ها را اطلاع‌رسانی کرده و پرداخت عیدی در اسفند انجام شده است.  

اما یک نکته مهم که در مطالبه‌ها هم تکرار می‌شود این است که زمان‌بندی پرداخت بهتر است طوری باشد که با حقوق اسفند «روی هم نیفتد» تا خانواده‌ها بتوانند مدیریت هزینه بهتری داشته باشند (مثلاً خرج‌های شب عید را مستقل‌تر برنامه‌ریزی کنند).

عیدی بازنشستگان؛ سناریوهای محتمل برای افزایش رقم چیست؟

با توجه به وضعیت فعلی، سه سناریو واقع‌بینانه‌تر از بقیه است:

در این حالت، عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی مانند سال‌های قبل نزدیک به الگوی عیدی کارمندان/بازنشستگان دولت تعیین می‌شود (با تفاوت‌های جزیی در اجرا). نمونه چارچوب عددی سال 1404 برای کارکنان دولت: 3 میلیون تومان + عائله‌مندی و حق اولاد. 

سناریو B: افزایش نسبی اما همچنان در مدل ثابت

ممکن است رقم ثابت نسبت به سال قبل افزایش یابد (مثلاً با درصدی متناسب با تورم یا سیاست‌های حمایتی)، اما مبنا تغییر نکند.

سناریو C: پذیرش بخشی از منطق «کارگری»

این سناریو یعنی یک تغییر جدی: نزدیک‌کردن مبنای عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی به چارچوب قانون کار (60 تا 90 روز مزد). این همان چیزی است که کارزارها مطالبه می‌کنند و در صورت تحقق، اختلاف رقم می‌تواند بسیار چشمگیر باشد 

عیدی بازنشستگان؛ چه چیزهایی را باید از مسئولان «شفاف» خواست؟

اگر هدف، کاهش شایعه و افزایش اعتماد باشد، چند مطالبه شفاف‌ساز اهمیت دارد:

اعلام رسمی «مبنای محاسبه» عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی (ثابت یا کارگری یا ترکیبی)

اعلام زمان دقیق پرداخت و اینکه آیا همزمان با حقوق اسفند است یا جداگانه

توضیح درباره نقش منابع و تعهدات سازمان در اجرای افزایش عیدی

پاسخ روشن به مطالبه کارزارها و تشکل‌های بازنشستگی 

این موضوع فعلاً «مطالبه» تشکل‌ها و کارزارهاست و تحقق آن نیازمند تصمیم‌گیری رسمی است. 

طبق گزارش‌های رسمی، 3 میلیون تومان به‌عنوان عیدی پایه و 840 هزار تومان حق عائله‌مندی و 360 هزار تومان به ازای هر فرزند اعلام شده است.

بر اساس قانون کار، عیدی بین 60 تا 90 روز مزد محاسبه می‌شود (با سقف مشخص). 

رویه سال‌های قبل نشان می‌دهد عیدی بازنشستگان تامین اجتماعی معمولاً در اسفند و قبل از نوروز پرداخت می‌شود.

اگر بازنشسته تامین اجتماعی هستید، برای جلوگیری از تصمیم‌گیری بر اساس شایعه، فقط اطلاعیه‌های رسمی و گزارش‌های قابل استناد را دنبال کنید، زمان‌بندی پرداخت‌ها را چک کنید و اگر مطالبه «عیدی کارگری» را پیگیری می‌کنید، از مسیرهای قانونی و تشکل‌های صنفی معتبر اقدام کنید. برای دریافت به‌روزرسانی‌های دقیق درباره عیدی بازنشستگان، گزارش‌های بعدی فردانیوز را دنبال کنید.

منابع خبری

کارزار ایسنا و دنیای اقتصاد

منابع آموزشی/محاسباتی عیدی کارگران بر اساس قانون کار (60 تا 90 روز مزد)