به نقل از فرادید، بر فراز برآمدگی کوتاهی بالای رود زاله، مدت ها پیش از آن که کشاورزی چشم اندازهای اروپا را دگرگون کند، زنی با نوزادی در آغوش به خاک سپرده شد. گور او که زیر لایه هایی از اُخرای سرخ مُهر و موم شده بود، هزاران سال دست نخورده ماند؛ مثل بایگانی خاموشی از شیوه های آیینیِ جهانی که نه هزار سال پیش از میان رفت.

بقایای کشف شده اسکلت شمن به همراه شاخ گوزن

داستان این شمن از زمانی که کارگران در سال 1934 اتفاقی گور او را یافتند بارها روایت شده است. با این حال، این روایت همواره ناقص بود؛ روایتی که نتیجه کاوشی شتاب زده و انجام شده در طول تنها یک بعدازظهر بود. تازه در سال 2019، هنگامی که باستان شناسان در جریان پروژه های نوسازی دوباره به محل بازگشتند، روشن شد که بخش هایی از گورِ اصلی هرگز بررسی نشده اند. همان رسوباتِ دست نخورده که به شکل بلوک هایی جدا و به آزمایشگاه منتقل شدند، اکنون دقیق ترین جزییات از هویت آیینی او را آشکار کرده اند.

آنچه پژوهشگران با بزرگ نمایی یافتند، چیزی بود که هیچ کس انتظار نداشت پس از گذشت نه هزاره باقی مانده باشد: بقایای میکروسکوپیِ پَر.

کشف سال 1934 چشمگیر اما به شدت محدود بود. با نزدیک شدن زمان افتتاح یک پارک آب درمانیِ تازه ساز، باستان شناسان تنها چند ساعت فرصت داشتند تا تدفین را پاک سازی کنند. آن ها آنچه توانستند حفظ کردند: قطعات شاخ گوزن، آویزهای دندانِ حیوانات و بقایای اسکلتیِ زنی 30 تا 40ساله به همراه نوزادی شش ماهه، اما بخش زیادی از خاک پیرامونی هرگز بررسی نشد.

وقتی کارشناسان موزه ی ایالتی ماقبل تاریخ در هاله، 85 سال بعد محل را دوباره گشودند، بخش هایی باقی مانده از گودال گور را شناسایی کردند که هنوز با اُخرای سرخ تیره شده بود. این بخش ها با دقت بیرون آورده شدند و با روش های آزمایشگاهی پیشرفته ای بررسی شدند که اوایل قرن بیستم در دسترس نبود.

کار میکروسکوپی به سرپرستی تویجا کرکینن از دانشگاه هلسینکی انجام شد؛ متخصص در شناسایی بقایای کهنِ پَر. او با تصویربرداریِ پرقدرت، ساختارهای قلاب مانندِ بسیار کوچکی (برخی کمتر از یک میلی متر) را جدا کرد که بی تردید به پرهای غاز تعلق داشتند. جایگاه این بقایای ریز که پیرامون جمجمه ی متوفی متمرکز بودند، نشان می دهد این شمن روزگاری کلاهی داشته که پرها، عناصر شاخی و رشته هایی از دندانِ حیوانات را در بر می گرفته است.

دهه ها تصور می شد این کلاه تنها یک فرضیه مبتنی بر قیاس های قوم نگارانه است؛ اما اکنون، برای نخستین بار، شواهد علمی درستی آن را ثابت کرده اند.

قطعات ریز پَر از باد دورنبرگ: A پوش پر شناسایی نشده، B پوش پر از پر پرنده ی آبزی، احتمالاً غاز، C پوش پرهای پرندگانی از خانواده گنجشک، D پوش پر از پرنده ای از خانواده ماکیان

دوره ی میان سنگی که پس از آخرین عصر یخبندان آغاز شد و پیش از نوسنگی قرار می گیرد، دوران دگرگونی های عمیق بوم شناختی بود. جنگل ها در سراسر اروپا گسترش یافتند، سامانه های رودخانه ای تثبیت شدند و گروه های انسانی خود را با محیط هایی سازگار کردند که هرچند قابل پیش بینی تر، اما همچنان چالش برانگیز بودند. متخصصان آیینی مانند شمن باد دورنبرگ احتمالاً نقش های اساسی در میانجی گریِ گذارها، درمان بیماران و مذاکره با جهان ارواح ایفا می کردند.

گورنهاده های او بازتاب این جایگاه هستند: سازه ای باشکوه از شاخ گوزن که با دقت پیرامون سرش چیده شده، رشته هایی از آویزهای دندانِ حیوانات که اقتدار نمادین را نشان می دادند و لایه هایی از اُخرای سرخ که بدنش را در ترکیبی آیینی و سنجیده قاب می گرفتند. اکنون می توان بقایای میکروسکوپیِ پَر را هم به این عناصر افزود، جزییاتی غیرمنتظره که هویت او را بیش از پیش برجسته می کنند و تفسیرِ او به عنوان متخصصی روحانی در جامعه اش را تقویت می کنند.

حضور نوزاد در آغوش او به این تدفین بُعدی عاطفی بخشیده، اما در عین حال پیچیدگی فرهنگی را هم افزایش می دهد. این که کودک فرزند خود او بوده یا همراهی نمادین در تدفین، همچنان روشن نشده است.

با این حال، شاید شگفت انگیزترین افشاگری نه از خود گور، بلکه از گودالی باشد که مقابل آن کشف شد. این سازه حدود 600 سال پس از مرگ شمن ایجاد شده و از تداوم چشمگیرِ حافظه در جوامع میان سنگی حکایت دارد.

درون گودال، دو نقاب آیینی ساخته شده از شاخ گوزنِ قرمز یافت شد. تحلیل های علمی نشان داده که روی این نقاب ها نیز بقایایی از پَر وجود دارد، این بار از پرندگان آوازخوان و گونه های شبیه تیهو، از جمله ستبرخروس و سیاه خروس. در یکی از نقاب ها نیز قطعاتی از الیاف پوست درخت حفظ شده بود که نشان می دهد زمانی بخشی از پوشش آیینیِ پیچیده ای بافته شده و مزین به پر بوده است.

چنین ارج گذاریِ بلندمدتی در اروپای ماقبل تاریخ نادر است. این پیشکشِ دیرهنگام نشان می دهد نفوذ شمن در طول نسل ها پایدار مانده و شاید او را به عنوان نیای بنیان گذار یا حامیِ روحانیِ منطقه برجسته کرده باشد.