با افزایش شدید هزینه‌های زندگی و رشد قیمت مسکن در سال‌های اخیر، موضوع مسکن کارگران به یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های جامعه کارگری تبدیل شده است؛ به‌طوری که طبق برآورد کارشناسان، 30 تا 40 درصد هزینه‌های خانوارهای کارگری صرف تأمین مسکن می‌شود. در همین راستا، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با همراهی وزارت راه و شهرسازی، از طرحی جدید و ساختاریافته برای تأمین مسکن کارگران رونمایی کرده که نقش کارفرمایان و صنایع بزرگ در آن پررنگ‌تر از گذشته است.

در این گزارش فردانیوز، به‌صورت جامع و دیسکاوری، آخرین تصمیم‌های دولت درباره مسکن کارگران، جزییات الگوی جدید ساخت، نقش کارفرمایان، ظرفیت تعاونی‌ها و آینده طرح «صنعت‌شهر» را بررسی می‌کنیم.

بر اساس اصل 31 قانون اساسی، داشتن مسکن حق هر فرد و خانواده ایرانی است و دولت موظف است با رعایت اولویت اقشار کم‌درآمد، به‌ویژه کارگران، زمینه تحقق این حق را فراهم کند. در همین چارچوب، دولت چهاردهم و وزارت کار، مسکن کارگران را به‌عنوان یکی از محورهای اصلی سیاست‌های رفاهی خود تعریف کرده‌اند.

وزارت کار با استناد به تکالیف قانونی، اعلام کرده که برنامه‌ریزی برای ساخت گسترده مسکن کارگران در دستور کار قرار گرفته و این موضوع از یک پروژه مقطعی، به یک برنامه ملی و قابل توسعه تبدیل خواهد شد.

مهم‌ترین تغییر در سیاست جدید مسکن کارگران، واگذاری بخش عمده مسئولیت اجرا به کارفرمایان و کارخانجات صنعتی است. طبق این الگو:

کارفرمایان، کارگران واجد شرایط را معرفی می‌کنند

زمین موردنیاز با همکاری وزارت راه و شهرسازی تأمین می‌شود

مدیریت ساخت و اجرای پروژه‌ها بر عهده کارخانه‌ها و صنایع قرار می‌گیرد

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی اعلام کرده است که این الگو، علاوه بر کاهش بروکراسی، موجب افزایش سرعت ساخت مسکن کارگران و کاهش هزینه‌ها خواهد شد.

یکی از بخش‌های مهم طرح جدید مسکن کارگران، راه‌اندازی مسکن سازمانی است. در این مدل:

زمین به نام کارخانه یا مجموعه صنعتی ثبت می‌شود

واحدهای مسکونی به‌عنوان مسکن سازمانی در اختیار کارگران قرار می‌گیرد

کارگران بدون نیاز به خرید مستقیم زمین، از مزایای سکونت پایدار بهره‌مند می‌شوند

به گفته وزیر کار، این مدل هم به نفع کارگران است و هم برای کارفرمایان صرفه اقتصادی دارد؛ چرا که باعث افزایش رضایت شغلی، کاهش جابه‌جایی نیروی کار و افزایش بهره‌وری می‌شود.

در ادامه سیاست‌های جدید، وزارت تعاون طرحی با عنوان «صنعت‌شهر» را به‌عنوان الگوی نوین مسکن کارگران معرفی کرده است. در این طرح:

شهرک‌های مسکونی در مجاورت صنایع و کارخانجات ایجاد می‌شود

کارخانه‌های بزرگ به‌عنوان هسته اصلی عمل می‌کنند

شرکت‌های کوچک‌تر نیز به این شهرک‌ها متصل می‌شوند

این الگو تاکنون در چند استان کشور آغاز شده و بخش خصوصی نیز مشارکت فعالی در اجرای آن دارد.

طبق اعلام وزارت کار و وزارت راه و شهرسازی:

94 هزار واحد مسکن کارگری در 8 استان کشور کلنگ‌زنی شده است

بیش از 2900 هکتار زمین برای این پروژه‌ها اختصاص یافته

برنامه‌ریزی برای ساخت 300 هزار واحد مسکن کارگری طی 3 سال آینده انجام شده است

همچنین در قالب تفاهم‌نامه جدید میان دو وزارتخانه، هدف‌گذاری ساخت 517 هزار واحد مسکن کارگران در سطح کشور صورت گرفته است.

یکی از بازوهای اصلی اجرای طرح مسکن کارگران، تعاونی‌های مسکن هستند. طبق آمار وزارت کار:

بیش از 10 هزار تعاونی مسکن در کشور فعال است

این تعاونی‌ها تجربه قابل توجهی در ساخت مسکن ارزان‌قیمت دارند

استفاده از ظرفیت تعاونی‌ها باعث کاهش قیمت تمام‌شده واحدها می‌شود

کارشناسان معتقدند مشارکت تعاونی‌ها می‌تواند نقش کلیدی در موفقیت طرح ملی مسکن کارگران ایفا کند.

مسکن کارگران؛ سه الگوی ساخت همزمان

برای افزایش سرعت و کیفیت اجرای پروژه‌های مسکن کارگران، وزارت تعاون سه مدل ساخت را به‌صورت همزمان در نظر گرفته است:

ساخت شخصی‌ساز

ساخت پیمانکاری

ساخت تعاونی متعارف و عمرانی

انتخاب هر الگو بر اساس شرایط زمین، توان مالی کارگران و میزان مشارکت صنایع انجام می‌شود تا بهترین نتیجه حاصل شود.

مسکن کارگران و تعهدات قانونی دولت

بر اساس ماده 149 قانون کار، 9 دستگاه اجرایی مکلف به همکاری در تأمین مسکن کارگران هستند. در همین راستا:

کمیته مشترک میان وزارت کار و وزارت راه تشکیل شده

دستگاه‌ها موظف به تسهیل تأمین زمین، خدمات زیربنایی و مجوزها هستند

هدف، حذف موانع اداری و تسریع در ساخت مسکن است

مسکن کارگران؛ شرط مشارکت کارفرمایان

مسئولان وزارت کار اعلام کرده‌اند مشارکت کارفرمایان در طرح مسکن کارگران با پیش‌شرط‌هایی همراه است؛ از جمله:

سرمایه‌گذاری حداقل 20 درصدی کارفرمایان

همکاری در مدیریت پروژه و معرفی کارگران

مشارکت در ایجاد زیرساخت‌های شهری

به گفته مسئولان، استقبال کارفرمایان بزرگ از این طرح تاکنون قابل توجه بوده است.

مسکن کارگران و اثر آن بر معیشت خانوار

کارشناسان اقتصادی تأکید می‌کنند که تأمین مسکن کارگران می‌تواند:

فشار هزینه‌ای خانوارهای کارگری را کاهش دهد

قدرت خرید کارگران را افزایش دهد

ثبات شغلی و اجتماعی ایجاد کند

با توجه به سهم بالای مسکن در سبد هزینه کارگران، اجرای موفق این طرح می‌تواند تأثیر مستقیم بر بهبود معیشت آنان داشته باشد.

آینده مسکن کارگران چگونه خواهد بود؟

با توجه به گستردگی طرح «صنعت‌شهر»، حمایت دولت، مشارکت وزارت راه و استقبال صنایع بزرگ، به نظر می‌رسد مسکن کارگران در سال‌های آینده وارد مرحله‌ای تازه شود. با این حال، موفقیت نهایی طرح به عواملی مانند تأمین به‌موقع زمین، همکاری کارفرمایان و ثبات اقتصادی کشور وابسته است.

جمع‌بندی

الگوی جدید مسکن کارگران با محوریت کارفرمایان اجرا می‌شود

ساخت مسکن سازمانی و شهرک‌های صنعتی-مسکونی آغاز شده است

هدف‌گذاری ساخت بیش از 500 هزار واحد مسکن کارگری انجام شده

این طرح می‌تواند یکی از مهم‌ترین اقدامات حمایتی دولت برای کارگران باشد

خبرگزاری ایسنا