به نقل از فرادید، موزاییکی رومی که به تازگی در بریتانیا کشف شده، نسخه ای گمشده از داستان جنگ تروآ را نشان می دهد که با مشهورترین روایت این حماسه تفاوت دارد.

هِلا اکهارت، باستان شناس که در این پژوهش دخیل نبوده گفته: این پژوهش هیجان انگیزی است که نشان می دهد داستان های قهرمانان یونانی، آشیل و هکتور، نه فقط از راه متون، بلکه در مجموعه ای از تصاویر در مواد مختلف، از سفال و نقره کاری تا نقاشی و موزاییک، منتقل شده است.

این موزاییک که 10 متر در 5.3 متر است، احتمالاً بخشی از کف یک اتاق پذیرایی یا غذاخوری در ویلایی بزرگ را پوشانده بوده است. این اثر تا سده ی چهارم میلادی مورد استفاده بوده، اما بررسی های اولیه نشان می دهد سکونت در این ویلا ممکن است حتی قدیمی تر باشد.

در روایت هومر از جنگ تروآ، یونانیان 10 سال با شهر تروآ جنگیدند. بر اساس اسطوره، پاریس، پسر شاه پریامِ تروآ، هلنِ زیباروی اسپارت را ربود و یونانیان برای بازگرداندن او جنگ را آغاز کردند.

موزاییک سه صحنه از درگیری میان قهرمان یونانی آشیل و شاهزاده ی تروآ، هکتور را نشان می دهد. در صحنه ی نخست، آن دو پس از آنکه هکتور، پاتروکلوس (یار نزدیک آشیل) را می کشد، با هم نبرد می کنند. در دومین صحنه، آشیل جسد هکتور را پشت ارابه اش می کشد و در سومین صحنه، آشیل جسد هکتور را در ازای وزن او به طلا، به پدرش پریام بازمی گرداند.

ابتدا پژوهشگران تصور می کردند موزاییک همان صحنه هایی را نشان می دهد که در ایلیاد شرح داده شده است. اما جِین ماسِگلیا، تاریخ دان دانشگاه لِسِتر و نویسنده ی اصلی مطالعه، با بررسی دقیق تر دریافت که برخی جزییات موجود در موزاییک با روایت هومر همخوانی ندارد. در مطالعه ی جدید که 3 دسامبر در مجله ی Britannia منتشر شده، ماسیگلیا و همکارانش استدلال می کنند که این تفاوت ها نشان می دهند نمایشنامه ی فریگی ها منبع الهام این تصاویر بوده است.

شاه پریام در یکی از پنل های موزاییک کتون، وزنه ای از طلا را روی ترازو می گذارد تا با وزن پسرش، هکتور برابری کند. این نسخه از داستان جنگ تروآ بر اساس نمایشنامه ی گمشده ی فریگی ها اثر آشیلوس است. بخش بزرگ سمت چپ این پنل با دنبال کردن طرح کاشی ها بازسازی شده است.

برای نمونه، در ایلیاد آشیل به روشنی می گوید در برابر جسد هکتور هیچ مقدار طلایی را به عنوان فدیه نمی پذیرد. همچنین در موزاییک، آشیل جسد هکتور را به دور مقبره ی پاتروکلوس می کشد، در حالی که در ایلیاد او این کار را پیرامون دیوارهای تروآ انجام می دهد. اما در بخش های باقی مانده از فریگی ها و تحلیل های نویسندگان باستانی، هر دو رویداد درست همان گونه توصیف شده اند که در موزاییک کتون دیده می شود. فریگی ها تنها روایت شناخته شده ای از جنگ تروآ است که این رخدادها را به این شیوه بازگو می کند.

سبک هنری موزاییک هم سرنخ هایی درباره ی منبع الهام آن ارائه داد. ماسیگلیا گفته: در موزاییک کتون، نه تنها صحنه هایی مطابق با نسخه ی آشیلوس از داستان وجود دارد، بلکه پنل بالایی برگرفته از طرحی است که روی یک ظرف سفالی یونانی متعلق به زمان زندگی آشیلوس دیده می شود؛ یعنی 800 سال پیش از آنکه این موزاییک ساخته شود.

او افزود بخش های دیگر موزاییک هم از طرح های بسیار کهن تر بهره گرفته اند.

ماسیگلیا گفته: در بخش های دیگری از موزاییک، طرح هایی را دیدم که می توان نمونه های مشابهشان را در آثار نقره ای، سکه ها و سفال های بسیار قدیمی تر مربوط به یونان، ترکیه و سرزمین گال مشاهده کرد.

این یافته ها نشان می دهند میان رومیان ساکن بریتانیا و دیگر بخش های جهان کلاسیک، پیوندهای فرهنگی نزدیکی وجود داشته است. نویسندگان مطالعه می گویند: هنرمندان رومانو-بریتانیایی در انزوا نبودند، بلکه بخشی از شبکه ی گسترده ای از تبادلات هنری بودند که مجموعه های طرح و نقش را نسل به نسل منتقل می کردند.

ماسیگلیا افزود: در کتون، ما با یک اثر هنری رومی-بریتانیایی روبه رو هستیم که ریشه های طراحی آن به میراث مدیترانه ای بازمی گردد.