به نقل از روزنامه هم میهن در یک سال اخیر هم اخباری از تمایل خواننده های پاپ همچون معین، مارتیک، شهرام شب پره، سیاوش شمس و... برای بازگشت به ایران شنیده شد.

مسئولان دولتی نیز در هر دوره، نسبت به این تمایلات واکنش های مثبتی نشان دادند، اما مسئله مجوز فعالیت های هنری این خواننده ها در کشور جدی تر و پیچیده تر از حرف و وعده است. به ویژه آنکه فعالان داخلی موسیقی در کشور، از مخاطبان و خواننده ها گرفته، تحت تاثیر تحولات سیاسی و اجتماعی سه سال اخیر نسبت به قبل با محدودیت ها و ممنوعیت های شدید و بیشتری همچون لغو کنسرت، مسدودی صفحات مجازی و برخورد با مخاطبان مواجه شده اند.

دراین میان نمونه های جنجالی هم از حضور گسترده و چندهزار نفری در کنسرت یکی از خواننده های پاپ داخلی در لس آنجلس وجود دارد که از نظر فرم و محتوا بی شباهت به کنسرت های خواننده های ایرانی خارج از کشور نبود و این سوال را در ذهن ایجاد می کند که چه فرقی از نظر محتوایی بین خواننده های پاپ به اصطلاح آن ور آبی و این ور آبی وجود دارد که سال هاست حس نوستالژیک و خاطره جمعی ایرانی ها بازیچه اخبار ضدونقیض بازگشت آن ها به کشور می شود؟

مسیر دشوار یک آرزو

بازگشت خواننده های جریان ساز پاپ و محبوب پیش از انقلاب به کشور که سال هاست صدای آن ها با خاطره جمعی و نوستالژیک ایرانی ها گره خورده، مسئله دیروز و امروز نیست. در دودهه اخیر، هرازگاهی اخباری از چراغ سبز مسئولان و تمایل خواننده ها برای فعالیت و بازگشت به ایران منتشر شده، اما تجربه سال های قبل نشان داده که هنرمندان با بازگشت درگیر محدودیت ها و در مواردی بازداشت شدند یا ترجیح داده اند تا به صرف ابزار تمایل برای فعالیت در وطن اکتفا کنند.

تجربه ناموفق حبیب محبیان و امیرارژنگ کاظمی از بازگشت به وطن و فعالیت در ایران، یکی از این موارد است. حبیب محبیان پس از بازگشت به ایران امیدوار بود تا وارد بازار موسیقی داخلی شود، اما دو برچسب لس آنجلسی و خواننده پیش از انقلاب ، همچنین سوءاستفاده اطرافیان و فضای پرحاشیه مانع فعالیت اش شد.

به گفته پسرش، افراد بسیاری با انگیزه های شخصی، مسیر قانونی کار او را تخریب کردند و وعده های دولتی نیز راهگشا نبود تا اینکه در سال 1395 درگذشت. سامان نیز با امید دریافت مجوز به ایران برگشت، حتی کنسرتی در قشم برگزار کرد، اما پس از 10سال انتظار و سه بار رد درخواست تجدیدنظر، ناامید شد و در سال 1400 کشور را ترک کرد. تلاش های هنرمندان خارج از کشور برای فعالیت در ایران در دولت های بعدی هم تکرار شد.

بیژن مرتضوی در دوران خاتمی به دنبال دریافت مجوز آثارش در ایران بود، حتی رفت وآمدهایی داشت و مذاکراتی هم با یک شرکت معروف نشر موسیقی انجام داد، اما درنهایت او هم نتوانست به خواسته اش برسد. این صحبت ها درباره فعالیت خواننده های لس آنجلسی در دولت رییسی هم ادامه یافت و اسماعیلی، وزیر وقت ارشاد در تابستان سال گذشته از حضور معین در ایران استقبال کرد و در یک گفت وگوی تلویزیونی گفته است: آقای معین هم یک ایرانی هستند، هرزمان که بخواهند، می توانند وارد ایران شوند و اجراهایشان هم باید تابع قوانین کشور باشد.

در یک سال اخیر هم اخبار و گفت وگوهایی از تمایل بازگشت معین، مارتیک، شهرام شب پره، سیاوش شمس و اندی شنیده شد و مسئولان دولت چهاردهم از رییس شورای اطلاع رسانی گرفته تا سخنگوی دولت نسبت به این موضوع واکنش مثبت نشان دادند. الیاس حضرتی دراین خصوص گفته است: به عنوان رییس شورای اطلاع رسانی دولت تأکید می کنم که بازگشت هنرمندان سرشناس و همه ی ایرانیانی که تمایل به بازگشت به ایران دارند، آزاد است. مگر کسانی که دست شان به خون آلوده است و پرونده های سنگینی دارند.

فاطمه مهاجرانی هم مطرح کرده است که موضوع بازگشت ایرانیان خارج از کشور، یکی از موضوعاتی است که از ابتدای استقرار دولت در دستور کار قرار گرفته است. به گفته او، دولت بر این باور است که ایرانیان در هر کجای دنیا که باشند، ایرانی هستند و تا زمانی که اقدام عجیب وغریبی انجام نداده باشند، هیچ مشکلی برای بازگشت به وطن نخواهند داشت. بااین حال پس از این اظهارات هم بازگشت هنرمندان خارج از ایران در خبر و حرف محدود شد.

بزنگاه تغییر سیاست ها

علت اصلی تکرار چندباره تمایل خواننده های لس آنجلسی به ایران و عدم تحقق آن به ساختار مبهم، پیچیده و پشت پرده مجوز فعالیت های فرهنگی و هنری در کشور برمی گردد. این درحالی است که برخی معتقدند ورود و فعالیت این هنرمندان در کشور می تواند تحولات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را با افزایش رقابت سالم، تنوع تولیدات، کاهش قیمت ها و تقویت انسجام ملی به همراه بیاورد.

اما بازگشت این هنرمندان که هیچ سابقه سیاسی ای ندارند و فعالیت شان صرفاً هنری بوده، همچنان مبهم و غیرشفاف است. این درحالی است که کارشناسان بر این باورند که شفاف سازی دراین خصوص می تواند به اعتماد بیشتر هنرمندان و مخاطبان به سیاست گذاران منجر شود. به ویژه آنکه نمونه هایی از حضور گسترده مخاطبان خارج از کشور در کنسرت خواننده های پاپ محبوبی همچون بهنام بانی وجود دارد که فرم و محتوای آن بی شباهت به کنسرت های خواننده های لس آنجلسی نیست.

کارشناسان علت تفاوت برخورد با این دو دسته خواننده های ایرانی را، نه در سبک هنری یا نوع موسیقی آن ها، بلکه مسائل مربوط به سابقه فعالیت خارج از کشور، مسیر مجوزدهی پیچیده، نگرانی های سیاسی بالقوه و عدم اتصال به شبکه های داخلی می دانند. همه این عوامل باعث شده تا فعالیت داخلی خوانندگان داخلی شبیه لس آنجلسی ها بدون مانع باشد، اما همان نوع فعالیت برای خارج نشینان تقریباً غیرممکن شود. ازسوی دیگر، با تحولات سیاسی و اجتماعی در سه سال اخیر رفتار مخاطبان و خوانندگان برای مصرف موسیقی یا شرکت در کنسرت با تغییرات چشمگیری مواجه شده است.

هم زمان با افزایش فعالیت خواننده های زن یا مرد در بستر صفحات شبکه های اجتماعی که مجوز ندارند، مسدودشدن پیج های اینستاگرام آن ها هم بیشتر از قبل شده است. به عبارت دیگر، هم زمان با تحولات سیاسی در سال های اخیر، شیوه برگزاری کنسرت ها از سمت مردم با آزادی بیشتر برگزار می شود، اما همواره یک جدال بین موافقان برگزاری این چنینی کنسرت ها و گروه های تندرو که بعضاً موجب لغو کنسرت ها می شوند، وجود دارد.

با این اوصاف، گسترش تغییرات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی در سال های اخیر نشان می دهد که با وجود تشدید فشارها و محدودیت ها موتور تولیدات فرهنگی به خصوص در حوزه موسیقی خارج از ساختارهای تثبیت شده، خاموش نشدنی است و این موقعیت بهترین بزنگاه برای تغییر در سیاست گذاری هاست تا تجربه کنسرت خواننده های محبوب برای ایرانی ها به آرزو محدود نشود و بتوانند هم صدا با هم خاطرات تلخ و شیرین خود را فرابخوانند.