بازار کالاهای اساسی بار دیگر در آستانه یک تغییر بزرگ و سرنوشت‌ساز قرار گرفته است؛ تغییری که این‌بار مستقیماً سفره میلیون‌ها خانوار ایرانی را هدف قرار می‌دهد. پس از آنکه ارز ترجیحی 28500 تومانی از واردات گوشت قرمز حذف شد، حالا نوبت به برنج خارجی رسیده است. موضوعی که رسماً توسط غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی تأیید شده و به گفته فعالان بازار، می‌تواند مقدمه‌ای برای شناور شدن قیمت برنج در بازار باشد.

حذف ارز ترجیحی از برنج آن هم در شرایطی که این کالا دومین محصول پرمصرف کشور پس از گندم محسوب می‌شود، نگرانی‌های جدی درباره آینده قیمت برنج، امنیت غذایی و قدرت خرید مردم ایجاد کرده است. اکنون این پرسش مهم مطرح است:
آیا قیمت برنج پس از حذف ارز ترجیحی به صورت کامل شناور خواهد شد؟ و بازار برنج در ماه‌های آینده چه سرنوشتی خواهد داشت؟

در ادامه این گزارش جامع از فردا نیوز، پشت‌پرده حذف ارز ترجیحی برنج، پیامدهای آن بر قیمت‌ها، وضعیت برنج ایرانی و خارجی، نقش واردکنندگان، تالار دوم ارز، قیمت‌گذاری دستوری و سناریوهای پیش‌روی بازار به‌صورت کامل بررسی می‌شود.

 حذف ارز ترجیحی برنج رسماً تأیید شد

به گزارش خبرگزاری مهر، شنبه 15 آذر 1404 وزیر جهاد کشاورزی به صورت رسمی حذف ارز 28500 تومانی از واردات برنج خارجی را تأیید کرد. این تصمیم در ادامه سیاست دولت برای واقعی‌سازی قیمت‌ها و حذف یارانه‌های پنهان اتخاذ شده است؛ سیاستی که پیش‌تر برای واردات گوشت قرمز نیز اجرا شده بود.

به این ترتیب، برنج خارجی دیگر با ارز یارانه‌ای وارد نمی‌شود و تأمین ارز آن به تالار دوم مبادله ارزی و نرخ‌های شناور سپرده شده است.

پاسخ کوتاه کارشناسان بازار: بله، با شرایط فعلی قیمت برنج عملاً شناور خواهد شد.

 زیرا:

ارز واردات برنج به تالار دوم منتقل شده

نرخ ارز در این تالار بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود

دیگر خبری از نرخ دستوری 28500 تومانی نیست

قیمت تمام‌شده واردات دائماً در حال تغییر خواهد بود

در چنین فضایی، تعیین قیمت ثابت برای برنج خارجی عملاً غیرممکن خواهد شد.

 برنج؛ کالایی استراتژیک در سفره مردم

برنج پس از گندم، مهم‌ترین کالای غذایی ایرانیان است. این محصول:

مصرف روزانه در اغلب خانواده‌ها دارد

مستقیماً با امنیت غذایی در ارتباط است

کوچک‌ترین نوسان قیمتی آن، بازار را به‌هم می‌ریزد

در سه سال اخیر با کاهش سرانه مصرف روبه‌رو شده است

با این حال، حذف حمایت ارزی از چنین کالایی، شوکی بزرگ برای بازار و مصرف‌کننده محسوب می‌شود.

 کمبود برنج خارجی قبل از حذف ارز هم آغاز شده بود

رصد بازار کالاهای اساسی نشان می‌دهد:

در دو ماه اخیر

برنج‌های ارزان‌قیمت هندی و پاکستانی

در بسیاری از فروشگاه‌های زنجیره‌ای و خرده‌فروشی‌ها ناپدید شده‌اند

این اتفاق حتی پیش از حذف رسمی ارز ترجیحی رخ داده که نشان‌دهنده بحران در زنجیره تأمین برنج است.

مجیدرضا خاکی، دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اعلام کرده:خروج برنج خارجی از فهرست کالاهای مشمول ارز ترجیحی، تصمیمی درست بود و باید زودتر اجرا می‌شد.

او تأکید می‌کند که این تصمیم تنها در صورتی به تعادل بازار و ایجاد رقابت واقعی منجر می‌شود که همزمان چند شرط مهم رعایت شود.

 شرط اول بازار برنج: حذف قیمت‌گذاری دستوری

به گفته خاکی:

طبق جز 2 بند «ث» ماده 48 قانون برنامه هفتم توسعه

قیمت‌گذاری دولتی به جز برای کالاهای یارانه‌ای ممنوع است

برنج خارجی پس از حذف ارز ترجیحی دیگر کالای یارانه‌ای محسوب نمی‌شود

بنابراین باید از قیمت‌گذاری دستوری خارج شود

به بیان ساده، اگر قرار است ارز شناور شود، قیمت هم باید شناور باشد.

 شرط دوم: وابستگی قیمت به عرضه و تقاضا

در شرایط جدید:

نرخ ارز در تالار دوم بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود

هزینه واردات هر ماه تغییر می‌کند

قیمت تمام‌شده برنج دائماً در نوسان است

بنابراین تعیین قیمت واحد و ثابت غیرممکن است

این یعنی بازار وارد فاز نوسان‌پذیر قیمت برنج خواهد شد.

 شرط سوم: حذف سهمیه‌بندی واردات برنج

یکی دیگر از الزامات اساسی:

 حذف الزام تحویل کالا به دولت

 حذف نظام سهمیه‌بندی واردات

 آزادسازی فضای رقابتی بین واردکنندگان

در غیر این صورت، بازار برنج نه‌تنها رقابتی نمی‌شود، بلکه رانت جدیدی شکل خواهد گرفت.

 بحران بدهی ارزی واردکنندگان برنج

دبیر انجمن واردکنندگان برنج اعلام کرده:

مطالبات ارزی معوق واردکنندگان از یک میلیارد یورو فراتر رفته است

برنج‌هایی که از بهمن سال گذشته وارد شده‌اند:

فروخته شده‌اند

مصرف شده‌اند

اما هنوز هیچ ارزی به واردکننده پرداخت نشده است

این وضعیت باعث شده بسیاری از تأمین‌کنندگان خارجی تمایلی به ارسال محموله جدید به ایران نداشته باشند.

 پیامد این بحران ارزی چیست؟

نتیجه مستقیم این بدهی سنگین:

کاهش شدید واردات

افزایش قیمت برنج خارجی

کمبود عرضه در بازار

فشار تقاضا روی برنج ایرانی

جهش هم‌زمان قیمت هر دو نوع برنج

گرچه برنج ایرانی وابسته به واردات نیست، اما تجربه بازار نشان می‌دهد:

وقتی قیمت برنج خارجی بالا می‌رود

تقاضا به سمت برنج ایرانی می‌رود

فشار تقاضا باعث رشد قیمت برنج داخلی می‌شود

کشاورز هم قیمت را بالا می‌برد

زنجیره گرانی کامل می‌شود

بنابراین حذف ارز ترجیحی از برنج خارجی، مستقیماً قیمت برنج ایرانی را هم افزایش خواهد داد.

برآوردهای اولیه فعالان بازار نشان می‌دهد:

در صورت تثبیت دلار تالار دوم

قیمت هر کیلو برنج خارجی ممکن است:

بین 30 تا 60 درصد افزایش داشته باشد

این افزایش مستقیماً به مصرف‌کننده منتقل خواهد شد

 آیا یارانه جدیدی برای جبران گرانی برنج داده می‌شود؟

تا این لحظه:

 هیچ یارانه مستقیمی برای جبران حذف ارز ترجیحی برنج اعلام نشده

 خبری از کوپن یا کالابرگ اختصاصی برنج نیست

 تنها امید، گسترش کالابرگ الکترونیکی عمومی است

از نگاه دولت:

 کاهش رانت
 شفافیت ارزی
 جلوگیری از قاچاق
 واقعی‌سازی قیمت‌ها

از نگاه مردم:

 رشد قیمت
 کاهش قدرت خرید
 فشار مستقیم به دهک‌های پایین
 خطر حذف برنج از سفره فقرا

 تجربه حذف ارز ترجیحی گوشت چه می‌گوید؟

زمانی که ارز ترجیحی از گوشت قرمز حذف شد:

قیمت گوشت جهش کرد

مصرف کاهش یافت

قاچاق کنترل نشد

امنیت غذایی آسیب دید

کارشناسان هشدار می‌دهند که همان سناریو ممکن است برای برنج هم تکرار شود.

 آیا بازار برنج وارد فاز احتکار می‌شود؟

در شرایط نوسانی:

برخی عمده‌فروشان

برخی دلالان

و حتی برخی واردکنندگان

ممکن است با انبار کردن برنج به دنبال سود بیشتر باشند که این موضوع می‌تواند بازار را وارد بحران مصنوعی کند.

 راهکارهای پیشنهادی برای مدیریت بازار برنج

کارشناسان پیشنهاد می‌دهند:

 تسویه فوری مطالبات ارزی واردکنندگان

 حذف کامل قیمت‌گذاری دستوری

 نظارت شدید بر شبکه توزیع

 تقویت کالابرگ الکترونیکی

 حمایت مستقیم از مصرف‌کننده ضعیف نه از واردکننده

 جمع‌بندی نهایی فردا نیوز

با حذف ارز ترجیحی 28500 تومانی از واردات برنج، بازار این کالای اساسی در آستانه تحولی بزرگ و پرریسک قرار گرفته است.
اگرچه از نگاه دولت، این تصمیم گامی در مسیر اصلاحات اقتصادی است، اما از نگاه مردم، به معنای گرانی، شناور شدن قیمت‌ها و فشار بیشتر بر معیشت خانوار خواهد بود.
بدون اجرای سیاست‌های حمایتی همزمان، برنج ممکن است به کالایی لوکس برای دهک‌های پایین تبدیل شود.

پرسش‌های متداول درباره قیمت برنج

 آیا قیمت برنج بعد از حذف ارز ترجیحی شناور می‌شود؟

بله، به دلیل انتقال ارز به تالار دوم، قیمت عملاً شناور خواهد شد.

 برنج خارجی چقدر گران می‌شود؟

پیش‌بینی‌ها از رشد 30 تا 60 درصدی حکایت دارد.

آیا برنج ایرانی هم گران می‌شود؟

بله، به دلیل افزایش تقاضا احتمالاً گران خواهد شد.

آیا یارانه جدیدی برای برنج پرداخت می‌شود؟

تا این لحظه هیچ یارانه اختصاصی اعلام نشده است.

اگر نگران آینده قیمت برنج و سایر کالاهای اساسی هستید:

 فردا نیوز را دنبال کنید
 این گزارش مهم را برای خانواده و دوستان خود ارسال کنید
 جدیدترین تحلیل‌های اقتصادی و معیشتی را لحظه‌ای بخوانید

 منابع خبری

خبرگزاری مهر

اظهارات وزیر جهاد کشاورزی

دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران

قانون برنامه هفتم توسعه