به نقل از تسنیم ،در هجدهمین روز پیاپی آلودگی هوای تهران، پایتخت در وضعیتی قرار گرفته است که بیش از هر زمان دیگری بوی رهاشدگی می دهد؛ شهری که زیر لایه ای غلیظ از ذرات معلق نفس می کشد، اما نشانی از یک برنامه منسجم برای خروج از این چرخه فرساینده دیده نمی شود.

آمارهای شورای اسلامی شهر تهران از افزایش 20درصدی مرگ ومیر مرتبط با آلودگی هوا در همین دو هفته خبر می دهند؛ عددی تکان دهنده که عمق بحران را روشن تر می کند، اما همچنان نه در سیاست گذاری ها تحرک تازه ای دیده می شود و نه در میدان عمل، اقدامی درخور بزرگیِ فاجعه صورت می گیرد.

تهران این روزها در وضعیتی گرفتار شده است که کارشناسان آن را تشدید چرخه مرگ خاموش توصیف می کنند؛ چرخه ای که حالا با هم زمانی شیوع گسترده آنفلوآنزا ضرب آهنگی سریع تر و خشن تر گرفته است.

پزشکان هشدار می دهند ترکیب ذرات آلاینده با ویروس آنفلوآنزا، ریه ها را آسیب پذیرتر کرده و شدت علائم این بیماری را در گروه های حساس، دو تا سه برابر افزایش داده است؛ بیمارستان ها می گویند مراجعات تنفسی در همین مدت رشد معناداری داشته، اما پاسخ سیاستی متناسب هنوز از راه نرسیده است. مدارس، ادارات و حمل ونقل عمومی همچنان همان روال معمول را دنبال می کنند؛ گویی بحران فقط در گزارش ها وجود دارد، نه در هوایی که میلیون ها شهروند هر روز به ریه هایشان می کشند، این تناقض میان شدت بحران و سستی واکنش ها، به پرسش بزرگ این روزهای تهران تبدیل شده است: چه زمانی قرار است کسی مسئولیت این وضعیت را جدی بگیرد؟

تهران در حالی روزهای ممتد آلودگی را تجربه می کند که سازوکارهای کنترل آلودگی از نوسازی ناوگان فرسوده گرفته تا توسعه حمل ونقل پاک، مدیریت منابع انتشار، پایش سخت گیرانه صنایع و حتی شفافیت در اعلام داده ها نه تنها پیشرفتی نداشته، بلکه برخی از آن ها عملاً متوقف شده اند، نتیجه آن، شهری است که در نیمه آذر نه آسمانی آبی دارد، نه چشم اندازی روشن برای تغییر. شهروندان در این میان تنها تماشاگرانی هستند که هر روز آمارهای تلخ تری می شنوند و هر شب با امیدی کمتر به فردای پاک تر چشم می دوزند.

آلودگی هوا در تهران به جای آنکه یک موضوع اولویت دار ملی باشد، تبدیل به مسئله ای رهاشده شده است؛ بحرانی که هر سال تکرار می شود، اما هر سال با واکنشی کوچک تر و کم اثرتر.

الهه موحدی، کارشناس محیط زیست، درباره این وضعیت می گوید: چند سال پیش، بررسی های مرکز پژوهش های مجلس درباره روند اجرای قانون هوای پاک آب پاکی را روی دست همه ریخت و به جامعه هشدار داد که با توجه به اجرای ضعیف این قانون، نباید انتظار آسمانی آبی داشت. کارشناسان این مرکز تأکید کرده بودند که دستگاه های اجرایی، در مجموع، عملکردی ضعیف تا متوسط در اجرای قانون هوای پاک و آیین نامه فنی آن داشته اند و تا زمانی که این رویه ادامه پیدا کند، نمی توان به بهبود کیفیت هوا یا تحقق هوای پاک امیدوار بود.

به گفته او، امروز همان پیش بینی ها به واقعیت تبدیل شده و بخش های وسیعی از کشور زیر لحافی از آلودگی فرو رفته است.

او ادامه می دهد: درحالی که نه خودروهای فرسوده جمع آوری شده اند، نه حمل ونقل مناسب و قابل اتکا داریم و کانون های گردوغبار داخلی و خارجی نیز کنترل نشده اند، اصلاً چرا باید توقع هوای پاک داشته باشیم؟

این کارشناس یادآوری می کند: همان قانونی که در سال 1396 تصویب شد، مرکز پژوهش های مجلس در سال 1400 اعلام کرد از میان 56 ماده قانون و آیین نامه فنی آن، اجرای 22 ماده ضعیف، 17 ماده متوسط و تنها 17 ماده مطلوب ارزیابی شده است.

او اضافه می کند: قانون هوای پاک تنها قانونی نیست که سر از کشوی میزها درآورده است. بررسی ها نشان می دهد از سال 1354 تاکنون بیش از 40 قانون و مصوبه مرتبط با آلودگی هوا در نهادهای مختلف تصویب شده اند؛ قوانینی که اگر به درستی اجرا شده بودند، وضعیت امروز کشور این گونه نبود.

به گفته موحدی، سوخت بی کیفیت از متهمان اصلی آلودگی هواست و این روزها مازوت سوزی در صنایع و نیروگاه ها بلای جان بسیاری از شهرها شده است.

او تأکید می کند: سوزاندن سوخت های مایع مانند گازوییل و مازوت به تنهایی عامل آلودگی نیست، بلکه نبود فناوری های کنترل آلودگی در نیروگاه ها، پالایشگاه ها و واحدهای صنعتی موجب تشدید این وضعیت شده است.

این کارشناس آلودگی هوا توضیح داد: اختلاف مازوت کم گوگرد و پرگوگرد در میزان تولید دی اکسید گوگرد است که در نوع کم سولفور پایین تر است؛ اما میزان تولید ذرات معلق اولیه در هر دو نوع یکسان است و تنها در مازوت کم سولفور، مقدار ذرات معلق ثانویه کمتر است.

او ادامه داد: برای هر دو نوع مازوت، خروجی واحدهای صنعتی باید به فیلترهایی مجهز شود که اکسیدهای نیتروژن (NOx) و ذرات معلق را کنترل کنند.

به گفته او، برای مهار NOx به سیستم کاتالیستی نیاز است؛ فناوری ای که در هیچ یک از واحدهای صنعتی کشور وجود ندارد، با این حال، حداقل کاری که می توان انجام داد، نصب فیلترهای کاهش ذرات معلق در زمان مازوت سوزی است.

موحدی، سازمان محیط زیست را مسئول کنترل فرایند فیلتراسیون می داند و تأکید می کند ساخت فیلتر ذرات معلق پیچیدگی خاصی ندارد و از نظر فناوری قابل دسترسی است.

وی توضیح داد: اگر قرار بر استفاده از سامانه های پیشرفته حذف اکسید نیتروژن باشد، فناوری آن دشوارتر است، اما فیلترهای پارچه ای، الکتروفیلترها و نمونه های مشابه در کشور موجود است و تنها نظارت و پیگیری برای اجرای آن ها لازم است.

او یادآوری کرد: چهار سال پیش، خسارت آلودگی هوا برای کل کشور سالانه 19 هزار میلیارد تومان برآورد شده بود و حالا با افزایش حجم آلودگی، قطعاً این خسارت ها نیز رشد یافته است.

موحدی تأکید می کند که این هزینه های سنگین نشان می دهد دستیابی به هوای پاک چه اندازه اهمیت دارد؛ بااین حال پرسش جدی این است که چرا وضعیت کشور هر روز بدتر می شود.