«سیدعباس عراقچی» با اشاره به مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و ایالات متحده گفت: یکی از دلایل همبستگی بی‌نظیر مردم ایران در این دوره، صداقتی است که در عملکرد دولت خود مشاهده کردند. آن‌ها دیدند که دولت هر راه ممکنی را برای رسیدن به راه‌حل مسالمت‌آمیز امتحان کرد.

به گزارش سیاست خارجی ایرنا، «سیدعباس عراقچی» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شامگاه پنجشنبه 5 تیرماه با حضور در برنامه «گفت‌وگوی ویژه خبری» به ارائه توضیحاتی درباره تحولات اخیر در حوزه سیاست خارجی پس از تجاوز رژیم صهیونیستی و ایالات متحده به ایران پرداخت.

وزیر خارجه در ابتدای این گفت و گوی خبری گفت: پیش از آمدن به اینجا، سری به آن ساختمان شیشه‌ای معروف زدم و خسارت‌های به‌وجودآمده را دیدم. راستش را بخواهید، احساس غرور و افتخار کردم به کارکنان صداوسیما که با وجود حمله به مقر اصلی این سازمان و آسیب‌هایی که به ظاهر آن را از کار انداخته بود، حتی برای یک دقیقه هم قطعی در هیچ‌یک از برنامه‌های شبکه‌های صداوسیما رخ نداد.

وی ادامه داد: این موضوع، خود به‌تنهایی مایه مباهات است و باید به کارکنان صداوسیما افتخار کرد. برخی از آن‌ها به‌صورت برجسته‌تر معرفی شدند و شایستگی این تقدیر را داشتند، اما بسیاری دیگر نیز در پشت صحنه تلاش کردند. به نظرم آنچه در صداوسیما رخ داد، نمونه‌ای از اتفاقات این 12 روز بود. صداوسیما در برابر همه حملات مقاومت کرد و اجازه نداد برنامه‌هایش متوقف شود.

عراقچی با اشاره به اینکه این اتفاق در مقیاس بزرگ‌تر در سراسر کشور نیز رخ داد، افزود: حملات مختلفی به نقاط گوناگون صورت گرفت، ترورهایی انجام شد، افراد مهمی را از دست دادیم و تأسیسات مهمی مورد اصابت قرار گرفت. در نهایت، فضای جنگی بسیار سختی ایجاد شد، اما کشور نه شکست خورد و نه تسلیم شد. همان‌طور که امروز مقام معظم رهبری فرمودند، ایران با واژه تسلیم بیگانه است. این واژه در قاموس ادبیات سیاسی و اجتماعی ما جایی ندارد و این حقیقت در این 12 روز به اثبات رسید.

وزیر امور خارجه گفت: یک ابرقدرت دارای سلاح هسته‌ای و رژیم دارای سلاح هسته‌ای با کمک دو کشور دیگر سلاح هسته‌ای و همه‌ اروپایی‌هایی بسیج شدند و برای شکستن و تسلیم جمهوری اسلامی ایران و مردم کمک کردند. تا به یک مبارزه تقریبا 50 ساله علیه سلطه‌گری آمریکا پایان دهند اما موفق نشدند. این ایستادگی واقعا جای تبریک دارد، این یک مقطع در تاریخ ایران خواهد ماند به عنوان مقاومت یکپارچه مردم ایران. در این مقطع گروه‌های مختلف فکری و سیاسی و قومیت‌ها ملاک نبود و همه یکپارچه در دفاع از کشور و مقاومت علیه هجمه صورت گرفته، شرکت داشتند و شکست ناپذیری ایران و ایرانیان را به دنیا ثابت کردند و مقاومت ما را نشان دادند.

عراقچی در ادامه افزود: یک تجربه بسیار مهمی را داشتیم. برای اینکه ایران را از حق خود محروم کنند سال‌هاست مقاومت می‌کنیم و انواع فشارهای و تحریم‌ها و فشار حداکثری در دوره اول و دوم اعمال شد. همه تهدیدها و ترفندها را به کار بردند و در این مذاکرات سعی کردند ما را تطمیع کنند و وقتی دیدند نشد به جنگ روی آوردند. برای اینکه مردم ایران را از حق خود محروم کنند از هر ابزاری استفاده کردند.

وزیر خارجه در ادامه این گفت و گوی خبری خاطرنشان کرد: پس از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات ریاست‌جمهوری، دوره جدیدی از سیاست فشار حداکثری علیه ایران آغاز شد. همان‌طور که به خاطر دارید، او با امضای یادداشت ریاست‌جمهوری، دستوراتی برای تشدید فشارها بر ایران صادر کرد و تهدیدهایی را مطرح نمود.

وی ادامه داد: ترامپ سپس، با وجود این تهدیدها، درخواست مذاکره داد و نامه‌ای در این خصوص نوشت که پیش‌تر درباره آن توضیح داده‌ام. این نامه ترکیبی از تهدید و پیشنهاد دیپلماتیک بود. در آن مقطع، ما با یک دوراهی دشوار روبه‌رو بودیم که اگر تحت این فشارها به مذاکره تن می‌دادیم، مذاکره‌ای واقعی شکل نمی‌گرفت؛ اما اگر مذاکره را رد می‌کردیم، در افکار عمومی متهم به مخالفت با دیپلماسی و راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز می‌شدیم.

وزیر خارجه با اشاره به اینکه سیاست اتخاذشده در آن زمان، سیاستی دقیق، حساب‌شده و هوشمندانه بود. ما اعلام کردیم که با دیپلماسی و مذاکره مخالف نیستیم، اما در زمینی که طرف مقابل تعریف کرده بازی نمی‌کنیم. به‌جای مذاکره مستقیم، مذاکره غیرمستقیم را پیشنهاد دادیم و شرایط مذاکره را به نفع خود تغییر دادیم. با این رویکرد، وارد مذاکراتی شدیم که قواعد آن را خودمان تعیین کرده بودیم. نشانه موفقیت این سیاست آن بود که دولت آمریکا حدود دو هفته طول کشید تا پیشنهاد ما برای مذاکره غیرمستقیم را بپذیرد. به عبارت دیگر، دوراهی که آن‌ها قصد داشتند ما را در آن قرار دهند، ما آن‌ها را در آن قرار دادیم و آن‌ها ناچار شدند در چارچوب پیشنهادی ما وارد مذاکره شوند.

وی ادامه داد: در مذاکرات، آن‌ها خواسته‌های خود را با زبانی دیگر مطرح کردند، اما ما همان‌گونه که در برابر تهدیدها مقاومت کرده بودیم، در مذاکرات نیز از حقوق ملت ایران قاطعانه دفاع کردیم. طبیعی است مردمی که در برابر تحریم‌ها و فشارها مقاومت کرده‌اند، برای حفظ حقوق خود در صحنه مذاکره نیز از آن‌ها دست نکشند. وقتی طرف مقابل ناامید شد که از طریق مذاکره به اهداف خود برسد، مسیر دیگری را برگزید. دست رژیم جعلی و جنایتکار صهیونیستی را باز گذاشتند تا حملاتی را انجام دهد. ما در تمامی مکاتبات و اظهارات خود این اقدام را خیانت به دیپلماسی و مذاکره توصیف کردیم.

وی با تاکید بر اینکه خوشحالیم که این مسیر را طی کردیم، افزود: زیرا با جهانیان اتمام حجت کردیم که ایران از هیچ تلاشی برای یافتن راه‌حل مسالمت‌آمیز فروگذار نکرده است. اگر این مسیر مذاکره را امتحان نکرده بودیم، شاید این پرسش مطرح می‌شد که چرا مذاکره نکردید و شاید این اتفاقات رخ نمی‌داد. اما اکنون کاملاً روشن است که ما دیپلماسی و مذاکره را آزمودیم و این طرف مقابل بود که مسیر مذاکره را به مسیر جنگ تبدیل کرد.

وزیر خارجه ادامه داد: یکی از دلایل همبستگی بی‌نظیر مردم ایران در این دوره، صداقتی است که در عملکرد دولت خود مشاهده کردند. آن‌ها دیدند که دولت هر راه ممکنی را برای رسیدن به راه‌حل مسالمت‌آمیز امتحان کرده، از مذاکره فرار نکرده و در عین حال، حقوق ملت را با قاطعیت حفظ کرده است. این طرف مقابل بود که مسیر مذاکره را به مسیر جنگ تبدیل کرد.

عراقچی گفت: ما به دنیا ثابت کردیم و به مردم خود هم نشان دادیم که صداقت داریم. این مسیر انتخاب شد و مشخص گردید که نیت آن‌ها چیز دیگری‌ست و اینجا بود که مقاومت معنا پیدا کرد؛ وگرنه ممکن بود حتی در مسیر مقاومت نیز سستی‌هایی به‌وجود بیاید. مثلاً این‌که چرا این راه را انتخاب نکردیم؟ چرا آن راه دیگر را امتحان نکردیم؟

وی با اشاره به اینکه در این مسیر مقاومت، وقتی جنگ شروع شد، سیاست خارجی کشور نیز در راستای همین مقاومت قرار گرفت، گفت: ما هماهنگی کاملی بین میدان و دیپلماسی داشتیم. در همان زمان که نیروهای مسلح ما مشغول دفاع از کشور و واکنش به حملات دشمن بودند تا بازدارندگی نظامی ایجاد و دشمن را مجبور به توقف جنگ کنند، سیاست خارجی نیز در همان جهت، در صحنه بین‌المللی حرکت می‌کرد؛ با هدف رساندن صدای حقانیت مردم ایران به مجامع بین‌المللی، کشورهای مختلف، و افکار عمومی جهان.

وزیر خارجه با تاکید بر اینکه ما از این جهت دست برتر را در همه گفت‌وگوهای دیپلماتیک داشتیم. یعنی هیچ وزیر خارجه‌ای نبود که من با او صحبت کرده باشم و در نهایت حق را به ما ندهد یا حداقل سکوت نکند. اروپایی‌ها واقعاً حرفی برای گفتن نداشتیم. آن‌ها به ما زنگ می‌زدند و می‌گفتند، جنگ را متوقف کنید و به دیپلماسی بازگردید، و من می‌گفتم «یعنی چه؟ ما که وسط دیپلماسی بودیم!» آن‌ها بودند که جنگ را آغاز کردند.

عراقچی افزود: تقریباً از همان روز اول و دوم جنگ، تماس‌هایی از کشورهای اروپایی آغاز شد. آن‌ها درخواست داشتند که ما خویشتنداری کنیم و به دیپلماسی بازگردیم. اما ما گفتیم موضع‌مان کاملاً روشن است؛ ما در میانه دیپلماسی بودیم.

وزیر خارجه خاطر نشان کرد: یک‌سری کشورها بودند که مشخص بود هدف آن‌ها حمایت از رژیم صهیونیستی است و در واقع می‌خواستند ما را وادار کنند که از خود دفاع نکنیم. یک‌سری کشورهای دیگر هم هستند که در سطح بین‌المللی، به‌طور سنتی همیشه بر دیپلماسی اصرار دارند. ما این را حمل بر حسن نیت می‌کنیم، ولی واقعیت این است که وقتی دو کشور وارد درگیری و جنگ می‌شوند، کشورهای دیگر معمولاً توصیه به خویشتنداری، توقف جنگ، آتش‌بس، و بازگشت به دیپلماسی می‌کنند.

وی افزود:در مورد ما، این منطق اصلاً کارایی نداشت؛ چون منطق ما روشن بود. ما مشغول مذاکره بودیم و طرف مقابل، یک تهاجم کاملاً غیرمنطقی، بدون هیچ دلیل و مشروعیتی را آغاز کرده بود. ما گفتیم این تهاجم باید بدون هیچ پیش‌شرطی متوقف شود تا دوباره راه برای دیپلماسی باز شود.

رییس دستگاه دیپلماسی با تاکید بر اینکه در این دوره، شاهد حمایت بی‌سابقه‌ای از سوی کشورهای منطقه بودیم که برخلاف رفتارهای گذشته‌شان، این بار قاطعانه از جمهوری اسلامی ایران حمایت کردند، خاطرنشان کرد:  57 کشور عضو سازمان همکاری اسلامی در قطعنامه‌ای که روز یکشنبه گذشته صادر شد، حملات رژیم صهیونیستی را به شدت محکوم کرده و با عباراتی محکم و بی‌نظیر، همبستگی خود را با مردم ایران اعلام نمودند. این قطعنامه، به‌ویژه از این جهت قابل توجه است که در روز دوم اجلاس وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی، به دلیل حمله آمریکا به ایران، در آخرین لحظه دو بند به آن اضافه شد که صراحتاً اقدامات آمریکا را نیز محکوم کرد.

وی ادامه داد: علاوه بر این، شورای همکاری خلیج فارس از همان ابتدا بیانیه‌ای در محکومیت این حملات صادر کرد. سازمان‌های منطقه‌ای مانند سازمان همکاری شانگهای و بریکس نیز به همین ترتیب عمل کردند. این حمایت‌ها نشان‌دهنده ورود ما به یک عرصه جهانی برای اثبات حقانیت مردم ایران، مواضع و اصولمان و جلب حمایت بین‌المللی بود. به تعبیر دیپلماتیک، ما موفق شدیم در این «یارگیری» بین‌المللی به دستاوردهای قابل توجهی برسیم.

عراقچی افزود: هیچ صحنه‌ای نبود که منطق ما مورد پذیرش قرار نگیرد یا دست‌کم با سکوت مخالفان مواجه نشود. در گفت‌وگو با وزرای خارجه کشورهای مختلف، هیچ‌کدام نتوانستند در برابر استدلال‌های ما پاسخی داشته باشند یا از موضع ما حمایت نکنند. این اتفاقات به تقویت گفتمان مقاومت کمک کرد. این 12 روز به عنوان نمادی از مقاومت یک ملت در برابر ائتلافی از قدرت‌هایی که پشت رژیم صهیونیستی ایستاده بودند، در تاریخ ثبت خواهد شد.

وزیر امور خارجه درباره دلایل ملاحظه‌ای که در استفاده از واژه آتش‌بس وجود داشت، گفت: ما سیاستی داشتیم که به تصویب مراجع تصمیم‌گیر نظام رسیده بود. آن سیاست این بود که اگر دشمن بدون پیش‌شرط متوقف شود و حملاتش را متوقف کند، جمهوری اسلامی ایران نیز واکنش‌های خود را خاتمه خواهد داد. علت آن هم روشن است، به ما تهاجم شده بود و ما در حال دفاع از خود بودیم. وقتی این تهاجم متوقف شود، دفاع هم طبیعتاً تا حدی موضوعیت خود را از دست می‌دهد.

وی ادامه داد: وقتی که آن‌ها حدود ساعت یک بامداد روز سه‌شنبه بود این موضوع را اعلام کردند. من در حال بازگشت به تهران از مسیر زمینی بودم. برای اجلاس وزرای خارجه کشورهای اسلامی رفته بودم، و از آنجا به مسکو سفر کردم و دیداری با رییس‌جمهور روسیه داشتم، سپس از مسکو پرواز کردیم به عشق‌آباد و از عشق‌آباد، به‌صورت زمینی به تهران بازگشتیم. در همین مسیر زمینی بود که پیام طرف مقابل  به ما منتقل شد که اعلام آمادگی کردند که از ساعت 4 صبح به وقت تهران، حملات خود را متوقف کنند و اگر ایران هم حملات را متوقف کند، دیگر ادامه نخواهند داد.

عراقچی خاطرنشان کرد: این همان شرطی بود که ما گذاشته بودیم و اکنون محقق شده بود، بدون اینکه آن‌ها هیچ پیش‌شرطی بگذارند، این درخواست را مطرح کردند. من هم در همین فاصله با نهادهای مربوطه که باید هماهنگی می‌شد، هماهنگی‌های لازم را انجام دادم. نهایتاً ما به طرف مقابل اعلام کردیم.

وی ادامه داد: در توییتی هم که منتشر کردم، آمده بود که ما آتش‌بس را قبول نداریم؛ چون آتش‌بس محصول یک مذاکره است یا نتیجه توافق دو طرف برای توقف عملیات، پس از گفت‌وگو و مذاکره است. ما هیچ آتش‌بس یا توقف عملیات به‌معنای توافق‌شده را قبول نداریم. اما اگر رژیم صهیونیستی حملات خود را ادامه ندهد، ما هم قصدی برای ادامه دادن نداریم. یعنی در حقیقت، آنچه که ما پذیرفتیم، همین بود. تصمیمات بعدی هم متعاقباً گرفته خواهد شد.

رییس دستگاه دیپلماسی افزود: در آن لحظه، من اخبار را لحظه‌به‌لحظه دنبال می‌کردم و می‌دیدم که برخی روایت‌ها دارد ساخته می‌شود؛ مثلاً اینکه ایران و رژیم صهیونیستی مذاکره کرده‌اند، یا هر دو طرف با آمریکا مذاکره کرده‌اند، یا اینکه آمریکا میانجی‌گری کرده است. در حالی‌که هیچ‌کدام از این‌ها صحت نداشت. رژیم صهیونیستی، از سر استیصال به این نقطه رسید که تهاجم را متوقف کند، و ما هم، بر اساس ابلاغیه‌هایی که وجود داشت، وقتی آن‌ها متوقف کردند، ما نیز ادامه ندادیم.

عراقچی در ادامه خاطرنشان کرد:  رییس‌جمهور آمریکا به‌گونه‌ای است که گاهی ساعت به ساعت اظهارات متفاوتی بیان می‌کند. این موضوع شاید کمی عجیب به نظر برسد، اما واقعیتی است که وجود دارد. ممکن است در یک روز شاهد چندین توییت یا مصاحبه متناقض از او باشیم.  در آن مقطع، زمانی که روایتی از سوی طرف مقابل مطرح می‌شد مبنی بر اینکه وساطتی یا مذاکره‌ای صورت گرفته و ایران درخواست‌کننده بوده، من همان لحظه با توییتی که ساعت 4 صبح منتشر کردم، تلاش کردم این روایت را خنثی کنم و حقیقت را روشن سازم.

وی ادامه داد: در آن توییت تأکید کردم که چنین چیزی صحت ندارد؛ هیچ پیش‌شرطی وجود نداشته و ما هیچ درخواستی مطرح نکرده بودیم. این رژیم صهیونیستی بود که خواستار توقف عملیات شد. جمهوری اسلامی ایران نیز، بر اساس سیاست‌های از پیش تعیین‌شده، اعلام کرد که اگر حملات ادامه پیدا نکند، ما نیز قصدی برای ادامه نداریم. در نتیجه، عملیات متوقف شد.

عراقچی افزود: اما نکته‌ای که وجود دارد این است که چرا بین ساعت 4 صبح تا 7:30 صبح این موضوع تغییر کرد؟  ظاهراً یک سوءتفاهم یا اختلاف نظر در این بازه زمانی به وجود آمد که باعث شد عملیات تا ساعت 7:30 صبح ادامه یابد. البته باید بگویم که آن‌ها عملیات خود را در ساعت 4 صبح به وقت تهران متوقف کردند، اما نیروهای مسلح ما تا ساعت 7 صبح (4 صبح به وقت گرینویچ) ادامه دادند.  ضربات نهایی ما بسیار مؤثر و تعیین‌کننده بود و تمام ضربات آخر توسط نیروهای مسلح ما وارد شد. از ساعت 7:30 صبح (4 صبح به وقت گرینویچ)، نیروهای ما نیز عملیات را متوقف کردند و پس از آن، آنچه اکنون به‌عنوان آتش‌بس شناخته می‌شود، برقرار شد و ادامه یافت.

وزیر امور خارجه گفت: پس از اعلام آتش‌بس سوءتفاهم‌هایی هم پیش آمد که رژیم صهیونیستی ادعا کرد مثلاً ایران شلیک کرده و آن‌ها هم هواپیماهایی را فرستاده‌اند. در این میان، یک‌سری گفت‌وگوها و مذاکراتی نیز در ثانیه، بین ما و طرف‌های دیگر رد و بدل شد. ما صراحتاً اعلام کردیم که اگر بخواهند بازی راه بیندازند، ما به‌شدت مقابله خواهیم کرد.

وی ادامه داد:  من صراحتاً به طرف مقابل گفتم به رژیم صهیونیستی بگویید ایران، لبنان نیست. این‌طور نیست که فکر کنند می‌توانند آتش‌بسی را اجرا کنند که فقط آن‌ها رعایت کنند و بعد ما، از ترس این‌که دوباره جنگ شروع نشود، کوتاه بیاییم. نه، اگر هر اقدامی انجام دهند، ما بلافاصله اقدام متقابل خواهیم کرد. امیدوارم این موضوع برایشان روشن باشد و به آتش‌بس احترام بگذارند؛ وگرنه این‌طور نیست که ما در این خصوص تسامح به خرج دهیم.

عراقچی با اشاره به اینکه درباره پایبندی رژیم صهیونیستی به آتش‌بس، با توجه به سوابق گذشته که بارها به آن اشاره کرده‌ام، تردیدهای جدی وجود دارد، گفت:  این رژیم سابقه‌ای طولانی در نقض آتش‌بس‌ها دارد؛ آن‌ها آتش‌بس را اعلام می‌کنند، اما گمان می‌کنند طرف مقابل ضعیف است و سپس خودشان آن را نقض کرده و سعی می‌کنند از پاسخ طرف مقابل جلوگیری کنند.

وی ادامه داد: من این موضوع را در گفت‌وگوی تلفنی با یکی از وزرای خارجه اروپایی، پیش از آمدن به اینجا، صراحتاً مطرح کردم و گفتم به رژیم صهیونیستی هشدار دهید که ایران لبنان نیست و هرگونه نقض آتش‌بس با پاسخی سریع و قاطع مواجه خواهد شد. ما با در نظر گرفتن این تجربیات، موضعی کاملاً روشن و قاطع داریم.

وزیر خارجه با تاکید بر اینکه دیپلماسی اصولاً برای جلوگیری از جنگ به کار می‌رود، گفت:  ما در خلال مذاکراتی که انجام شد، شاهد بودیم که طرف مقابل به نقطه‌ای رسید که گزینه نظامی را، که همیشه از آن سخن می‌گفت، عملی کرد. این اقدام به تأسیسات هسته‌ای ما خسارت وارد کرد و تعدادی از هموطنانمان شهید یا مجروح شدند. با این حال، همان‌طور که اشاره کردید، رییس‌جمهور از باز شدن مسیر دیپلماسی پس از آتش‌بس استقبال کرده‌اند. حال سؤال این است که آیا مذاکره جدیدی آغاز خواهد شد و اگر چنین باشد، فلسفه این مذاکره با توجه به سوابق اخیر چیست؟

عراقچی ادامه داد: من این را عرض می‌کنم که دیپلماسی همیشه وجود دارد؛ چه پیش از جنگ برای جلوگیری از آن، چه در طول جنگ برای مدیریت خصومت و چه پس از جنگ برای مدیریت تبعات. دیپلماسی ابزاری است که بشر در هر شرایطی از آن استفاده می‌کند. البته مذاکره، بخشی از دیپلماسی است و لزوماً به معنای توافق نیست. گاهی مذاکره برای مدیریت اختلافات، جلوگیری از تشدید مسائل، یا اتمام حجت انجام می‌شود.

رییس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه در مذاکرات اخیر، ما مواضع خود را کاملاً روشن کردیم و از آن کوتاه نیامدیم، گفت: وقتی آمریکایی‌ها به سمت جنگ رفتند، مذاکرات به نوعی اتمام حجت برای ما و مردممان بود. اینکه از این به بعد دیپلماسی چگونه پیدا می‌کند، در حال رایزنی هستیم. دیپلماسی ادامه دارد؛ همین امروز با چند وزیر خارجه گفت‌وگو کرده‌ام و برای فردا نیز برنامه‌های دیگری دارم. رایزنی‌های دیپلماتیک، تبادل پیام‌ها و گفت‌وگوها با کشورهای مختلف ادامه خواهد داشت. اما اینکه آیا به طور مشخص به مذاکره با آمریکا بازگردیم یا نه، موضوعی است که در حال بررسی است و به منافع ملی ما بستگی دارد.

عراقچی با اشاره به اینکه مذاکره نه امری مقدس است و نه امری مذموم؛ گفت: بلکه پدیده‌ای است که بر اساس محاسبه هزینه و فایده و با توجه به منافع ملی درباره آن تصمیم‌گیری می‌شود. اگر منافع ما اقتضا کند که مجدداً وارد شویم، به‌هرحال تصمیم گرفته خواهد شد و وارد خواهیم شد.

وی ادامه داد: همان مذاکراتی که آمریکایی‌ها برای فریب استفاده کردند، در نهایت به نفع ما تمام شد؛ چون در موضع جنگ، به ما حقانیت داد. بنابراین می‌خواهم به این نکته توجه داشته باشید که مذاکره فقط به این معنا نیست که حتماً یک توافقی در آن حاصل شود. مذاکره می‌تواند در شرایط مختلف و به دلایل مختلف صورت بگیرد و کشورها با محاسبه هزینه و فایده‌ای که مذاکره برایشان دارد، وارد آن می‌شوند یا نمی‌شوند.

عراقچی با تصریح این نکته که من نمی‌گویم که حتماً باید وارد مذاکره شد؛ خاطرنشان کرد:  چرا که بعضی وقت‌ها اقتضا می‌کند که وارد مذاکره نشویم، و گاهی نیز اقتضا دارد که مذاکره به تأخیر انداخته شود. مهم، منافع و مصلحت کشور است. مصلحت کشور چگونه اقتضا می‌کند؟ بر اساس آن طراحی می‌شود که مذاکره انجام شود یا نشود، زودتر انجام شود یا دیرتر، چگونه انجام شود، با چه محورهایی انجام شود.

وی ادامه داد: بله، ما یک تجربه بسیار سنگین با آمریکایی‌ها داریم؛ این‌که آن‌ها در میانه مذاکره، به خود مذاکره خیانت کردند. این تجربه قطعاً در تصمیم‌گیری‌های بعدی ما تأثیرگذار خواهد بود. اما آن تصمیم‌گیری، نهایتاً بر اساس مصلحت مردم ایران گرفته خواهد شد، نه بر اساس احساسات، و نه بر اساس هیچ ملاحظه سطحی یا زودگذر دیگر.

وزیر خارجه در ادامه افزود: اجازه دهید صراحتاً بگویم که هیچ‌گونه توافق یا قراری برای ازسرگیری مذاکرات صورت نگرفته است. نه قولی داده شده، نه صحبتی در این باره انجام شده است.  اینکه ما در داخل در حال بررسی هستیم که مصلحت مردم ایران چیست، موضوع دیگری است، اما تا این لحظه هیچ برنامه یا موضوعیتی برای مذاکره وجود ندارد و هیچ قراری هم گذاشته نشده است.

وی در پاسخ به این پرسش که در  آخرین دور مذاکرات غیرمستقیم با آمریکایی‌ها یعنی دور پنجم مذاکرات بین شما و آقای ویتکاف چه مباحثی مطرح شد؟ گفت: در آن مرحله، آن‌ها پیشنهادی ارائه کردند که با خواسته‌های ما فاصله زیادی داشت. این در مذاکرات غیرمعمول نیست؛ معمولاً پیشنهادهای اولیه با اختلافاتی همراه است. برای مثال، در مذاکرات برجام نیز نزدیک به دو سال و نیم مذاکره کردیم، چون پیشنهادها رد و بدل می‌شد و مورد قبول نبود. در این مورد هم آن‌ها پیشنهادی دادند که بسیاری از بخش‌های آن برای ما قابل قبول نبود و ما آن را رد کردیم.

رییس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه برخی از اجزای این پیشنهاد توسط خودشان یا رسانه‌ها منتشر شد، گفت: ما به آن‌ها اطلاع دادیم که این پیشنهاد قابل پذیرش نیست و قرار بود در دور بعدی، پیشنهاد متقابل خودمان را ارائه کنیم. این روند در مذاکرات کاملاً معمول است؛ یک طرف پیشنهاد می‌دهد و طرف دیگر در جلسه بعدی پیشنهاد خود را ارائه می‌کند.

وی ادامه داد: قرار بود در دور ششم، ما پیشنهاد خودمان را مطرح کنیم. پیشنهادی که آماده کرده بودیم، به نظرمان متعادل و معقول بود و می‌توانست زمینه‌ساز تفاهم شود. از ابتدا هم برای آن‌ها روشن کرده بودیم که هر توافق احتمالی باید دو ستون اصلی داشته باشد: تداوم غنی‌سازی در ایران و رفع تحریم‌ها و گفتیم یک ستون ستون هم می‌تواند اضافه شود؛ تعهد ایران به عدم حرکت به سمت سلاح هسته‌ای، که با موازین، اصول و اعتقادات ما سازگار است. ما با این سه محور هیچ مشکلی نداریم. اگر توافقی این سه اصل را داشته باشد، به نظر ما قابل مذاکره و دستیابی است. جزییات، مانند سطح و میزان غنی‌سازی یا نحوه رفع تحریم‌ها، مانند گذشته قابل مذاکره بود و هست.

عراقچی افزود: پیشنهادی که قرار بود ارائه کنیم، بر همین سه محور استوار بود و معتقد بودیم می‌تواند به تفاهم منجر شود. اما مشخص بود که طرف مقابل با مواضع دیگری وارد شده بود و بر غنی‌سازی صفر اصرار داشت. نهایتاً وقتی از مذاکرات ناامید شدند، به سمت اقدامات دیگر رفتند و جنگ آغاز شد.

وزیر امور خارجه گفت: آقای بوسعیدی وزیر امور خارجه عمان واسطه مذاکرات بود. ما واقعاً از ایشان متشکریم و به نظر من صادقانه تلاش کرد که مذاکره بین دو طرف را به شکل غیرمستقیم تسهیل و مدیریت کند تا انجام شود. نقش ایشان فراتر از صرفاً پیام‌آوردن و پیام‌بردن بود؛ او تلاش می‌کرد میانجی‌گری فعالانه‌ای داشته باشد، یعنی با ابتکارات خودش به پیشرفت مذاکرات کمک کند.

وی ادامه داد: ایشان در طول آن پنج دور مذاکره، بیش از یک بار پیشنهادات مکتوبی به هر دو طرف به‌عنوان جمع‌بندی‌های خود ارائه داد ... این‌طور نبود که فقط در دور پنجم چنین اتفاقی افتاده باشد. ایشان به‌طور مرتب سعی می‌کرد متونی را تهیه کند که به دو برای رسیدن به توافق کمک کند. این میانجی‌گری را میان دو طرف به‌صورت فعالانه دنبال می‌کرد و به صرف تبادل پیام اکتفا نمی‌کرد. بنابراین، در یک مذاکره، این‌که متون مختلف تبادل شود، اصلاً چیز عجیبی نیست. این روند طبیعی گفت‌وگوهاست تا در نهایت افکار به هم نزدیک شود و به یک ادبیات مشترک برسند.

وزیر خارجه در ادامه این گفت و گوی خبری با اشاره به اینکه دو روز است که حملات متوقف شده و هم‌اکنون دوستان ما در سازمان انرژی اتمی مشغول بررسی آسیب‌ها و صدمات وارده هستند، گفت: این خسارات کم نبوده و آسیب‌های جدی به تأسیسات ما وارد شده است. آن‌ها در حال ارزیابی دقیق این خسارات هستند. در عین حال، ما نیز در حال بازنگری سیاست‌های خود هستیم تا ببینیم چه مؤلفه‌های جدیدی به وجود آمده و چه موضوعات جدیدی باید مطرح شود. هنوز زود است که قضاوت کنیم آیا امکان مذاکره‌ای موفق وجود دارد یا خیر.

وی در پاسخ به این پرسش که شما به‌تازگی اشاره کردید که جنگ صهیونیست‌ها و آمریکایی‌ها علیه ما مسیر دیپلماسی ما را تغییر داده است. در حوزه سیاست خارجی و دیپلماسی، این تغییر به طور مشخص به چه معناست؟ گفت: مسلم است که پس از پشت سر گذاشتن یک جنگ، بسیاری از واقعیت‌ها تغییر می‌کند. شرایط پس از جنگ با شرایط پیش از آن متفاوت است و دیپلماسی نیز باید خود را با این واقعیت‌های جدید تطبیق دهد. ما اکنون با موقعیتی روبه‌رو هستیم که مردم ایران طی 12 روز مقاومتی جانانه از خود نشان دادند. این مقاومت، خود به عاملی غیرقابل‌چشم‌پوشی تبدیل شده است.

عراقچی با تاکید بر اینکه نمی‌توان به شرایط پیش از این مقاومت بازگشت، گفت:  ما اکنون ادعاها و مواضع جدیدی داریم و منطق جدیدی شکل گرفته است. برخی از تأسیسات و امکانات ما تخریب شده‌اند که این خود واقعیت جدیدی ایجاد کرده و طلبکاری‌های جدیدی به وجود آورده است. بحث جبران خسارات اکنون به موضوعی جدی تبدیل شده است.

وی ادامه داد: هر جنگی تغییراتی را به همراه می‌آورد و این تغییرات در دیپلماسی نیز خود را نشان می‌دهند. ما در حال تنظیم دیپلماسی خود هستیم و از این پس، دیپلماسی ما قطعاً تغییراتی خواهد داشت، شکل جدیدی به خود خواهد گرفت و آرایش جدیدی پیدا خواهد کرد. در این مدت، شناخت بهتری از کشورها به دست آوردیم؛ برخی همراهی بیشتری داشتند و برخی کمتر. بنابراین، دیپلماسی پس از جنگ با دیپلماسی پیش از جنگ تفاوت‌هایی خواهد داشت.

کسانی که دعوت به میز مذاکره می‌کنند باید مشخص کنند منظور کدام میز و مذاکره است

وزیر امور خارجه گفت: ما در حال مذاکره با آمریکا بودیم که اسراییل میز را نابود کرد. بعد با اروپا صحبت می‌کردیم، آمریکایی‌ها نابود کردند. بنابراین، وقتی کسانی می‌گویند "برگردیم به میز مذاکره"، باید مشخص کنند منظورشان دقیقاً کدام میز است و با چه مشخصاتی. شرایط تغییر کرده، و این طبیعی است.

وی ادامه داد: من دیداری با سه وزیر خارجه اروپایی و خانم کالاس نماینده اتحادیه اروپا در امور سیاست خارجی دیدار کردم‌ این دیدار روز جمعه گذشته انجام شد. اسم آن مذاکره نبود یعنی مذاکره‌ای با هدف رسیدن به یک توافق مشخص نبود، بلکه بیشتر یک گفت‌وگو بود.

عراقچی خاطر نشان کرد: پیش از آن، این افراد تماس تلفنی مشترکی با من داشتند؛ تماسی که بیش از یک ساعت طول کشید. بحث‌ها هم خیلی جدی و چالشی بود. همان‌جا به این نتیجه رسیدند که باید حضوری صحبت کنیم. آن‌ها خودشان برنامه دیدار حضوری را پیشنهاد و پیام دادند که اگر امکان وجود دارد، این دیدار روز جمعه انجام شود. قرار بود من به استانبول بروم و این دیدار از نظر زمانی ممکن بود.

وی افزود: با توجه به ممنوعیت‌های پروازی من هم تصمیم گرفتم رفت‌وآمدم زمینی باشد. با افتخار، مسیر زمینی را انتخاب کردم. از مرز که خارج شدیم و وارد ترکیه شدیم، یکی از هواپیماهای ما که  در استانبول بود استفاده شد. چند هواپیمای مسافری ما، به دلیل بسته شدن فضای هوایی ایران در مسیر برگشت، ناچاراً در استانبول مانده بودند. یکی از آن‌ها را استفاده کردیم و به ژنو رفتیم.

عراقچی خاطرنشان کرد: از ژنو دوباره برگشتیم به استانبول برای شرکت در اجلاس وزرای خارجه کشورهای اسلامی. بعد رفتیم به مسکو، و از مسکو هم آمدیم عشق‌آباد. در عشق‌آباد پیاده شدیم و مجدداً با خودرو به مسیرمان ادامه دادیم.

وزیر خارجه با تاکید براینکه دیپلماسی طیف گسترده‌ای از فعالیت‌ها را در بر می‌گیرد، گفت:  گفت‌وگویی که با وزرای خارجه سه کشور اروپایی داشتم، بسیار صریح، چالشی، اما به نظرم مفید بود. این وزرا نسبت به دوره‌های قبلی تغییر کرده بودند و وقتی واقعیت‌های مذاکرات گذشته را برایشان توضیح می‌دادم، برایشان جالب بود و پاسخی نداشتند.

وی ادامه داد: آن‌ها دیگر نمی‌توانستند در حضور من از غنی‌سازی صحبت کنند. به آن‌ها گفتم که در سال 2015، ما با خود شما و کشورهایتان توافق کردیم. شما سه کشور اروپایی بخشی از مذاکرات بودید و توافق برجام را امضا کردید. خانم موگرینی و پیش از او خانم اشتون، نمایندگان سیاست خارجی اتحادیه اروپا، هماهنگ‌کننده و تسهیل‌گر مذاکرات بودند. آن زمان که به توافق رسیدیم، شما جشن گرفتید و آن را بهترین دستاورد دیپلماسی خواندید. حالا چه شده که همان توافق را زیر سؤال می‌برید و درباره توقف غنی‌سازی صحبت می‌کنید.

رییس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه این بحث‌ها بسیار جدی بود و منطق ما آن‌قدر قوی بود که آن‌ها پاسخی نداشتند، گفت:  نهایتاً گفتند که آمریکا این را می‌گوید یا رژیم صهیونیستی آن را می‌خواهد. به نظرم این گفت‌وگوها آن‌قدر جدی و مفید بود که در نهایت به این نتیجه رسیدند که باید ادامه پیدا کند. در بیانیه‌شان هم اعلام کردند که دوباره ملاقات خواهیم کرد. در این یکی دو روز نیز تماس‌هایی برقرار شده و صحبت از این است که چه زمانی دوباره بنشینیم و گفت‌وگوها را ادامه دهیم.

وی ادامه داد: در دوره‌ای که ما با آمریکا مذاکره می‌کردیم، اروپا عملاً از بازی کنار گذاشته شد. این خواست ما نبود بلکه تصمیم آمریکایی‌ها بود. صراحتاً می‌گویم که آمریکایی‌ها هیچ علاقه‌ای به حضور اروپایی‌ها در مذاکرات نداشتند و معتقد بودند که باید به‌صورت دوجانبه با ما مذاکره و مسائل را حل کنند. این برای اروپا خوشایند نبود و به نوعی تحقیرشان کرد. این تحقیر نه‌تنها در موضوع ایران، بلکه در موضوع اوکراین نیز رخ داد که مستقیماً به امنیت اروپا مرتبط است. در آنجا هم اروپا کنار گذاشته شد و مذاکرات بین روسیه، اوکراین و وساطت آمریکا پیش رفت. شاید اروپایی‌ها اکنون به دنبال جبران این کنار گذاشته شدن هستند و می‌خواهند دوباره وارد صحنه شوند. ما هم مانعی برای گفت‌وگو با آن‌ها نمی‌بینیم. اگر بتوانند نقش سازنده‌ای ایفا کنند، از نظر ما اشکالی ندارد.

بزرگ‌ترین اشتباه تاریخی اروپا این خواهد بود که از مکانیزم ماشه استفاده کند

وزیر امور خارجه گفت: سه کشور اروپایی هنوز عضو برجام هستند؛ یعنی آمریکا از برجام خارج شده، اما آن‌ها خارج نشده‌اند و هنوز در برجام حضور دارند. کشوری که همچنان یکی از اعضای برجام است، نمی‌تواند حرف از "غنی‌سازی صفر" بزند، چون غنی‌سازی در برجام با درصد خاصی یا در قالبی مشخص، پذیرفته شده است و بنابراین، سه کشور اروپایی حق ندارند از غنی‌سازی صفر صحبت کنند. پس وقتی وارد مذاکره می‌شوند، باید در جناحی قرار بگیرند که اصل غنی‌سازی را قبول دارد، چون همچنان عضو برجام هستند. اتفاقاً وقتی که اصرار دارند بگویند عضو برجام هستند تا بتوانند از مکانیزم‌هایی مثل اسنپ‌بک به‌موقع استفاده کنند، این خود دلیلی‌ست که باید پایبند به مفاد برجام هم باشند.

وی ادامه داد: ورود اروپا به این صحنه، این فرصت را برای ما ایجاد می‌کند که اروپایی‌ها هم ناگزیرند در جناحی قرار بگیرند که غنی‌سازی را به رسمیت می‌شناسند. نمی‌گویم حضور آن‌ها الزاماً یک راهگشای خاص خواهد بود اما جمع‌بندی ما این‌گونه شد که در شرایط فعلی، گفت‌وگو با کشورهای اروپایی برای ما ضرری ندارد، گفت‌وگو هم انجام شد. اتفاقاً مشخص شد که مفید هم بود. اگر لازم باشد، دور دیگری هم برگزار خواهد شد، به‌شرط آنکه بتوانیم مقدمات آن را فراهم کنیم.

وزیر امور خارجه درباره امکان فعال‌سازی مکانیسم ماشه از سوی اروپا گفت: آن‌ها این امکان را دارند اما آمریکا چنین امکانی ندارد چون از برجام خارج شده، ولی اروپایی‌ها، مثلاً انگلستان یا فرانسه، به عنوان اعضای دائم شورای امنیت، این امکان را دارند. در همان جلسه روز جمعه، یکی از بحث‌های چالشی ما همین موضوع بود. صراحتاً به آن‌ها گفتم که بزرگ‌ترین اشتباه تاریخی اروپا این خواهد بود که از این مکانیزم استفاده کند. چون در این صورت، برای همیشه به نقش خود در موضوع هسته‌ای ایران پایان داده است. اگر می‌خواهند بخشی از این بازی و این فرآیند مذاکره باشند، باید در آن باقی بمانند. مذاکراتی که احتمال دارد تا قبل از مهر یا اکتبر به نتیجه نرسد.

رییس دستگاه دیپلماسی با اشاره به اینکه اگر اروپا از این ابزار استفاده کند، خود را کاملاً خلع سلاح کرده و باید کنار بنشیند، گفت: برای ما هم ممکن است هزینه‌هایی داشته باشد، ممکن است ما هم تصمیماتی در این رابطه بگیریم که نمی‌خواهم فعلاً وارد جزییات آن شوم. مسئله هسته‌ای ایران، با فعال شدن اسنپ‌بک به‌مراتب پیچیده‌تر و دشوارتر خواهد شد، همان‌طور که با جنگی که به راه انداختند، موضوع را سخت‌تر و پیچیده‌تر کردند. آن‌ها فکر می‌کردند می‌توانند تأسیسات هسته‌ای ما را نابود کنند و دست ما را در مذاکره خالی کنند، بعد بگویند بیا مذاکره کن. این اتفاق نیفتاد.

وی ادامه داد:  در مورد اسنپ‌بک هم همین‌طور است. یعنی چنین نیست که اروپا با آن، دستش پرتر شود؛ برعکس، دستش کاملاً خالی خواهد شد و نقش خود را به‌طور کامل از دست خواهد داد. در این جنگ نیز آمریکایی‌ها موضوع مذاکره را پیچیده‌تر کردند. مذاکرات بعدی اصلاً برای آمریکا ساده‌تر از مذاکرات قبلی نخواهد بود.

عراقچی خاطرنشان کرد: دست بالاتر یا پایین‌تر به‌جای خود اما مسئله این است که موضوع حالا پیچیده‌تر شده است. قبلاً موضوعی بود که سعی می‌کردید برایش راه‌حلی مسالمت‌آمیز پیدا کنید. اما اکنون، با توجه به جنگی که رخ داده، شرایط تغییر کرده، این شوخی نیست. انسان‌ها به خاطر این موضوع کشته شده‌اند. مگر می‌شود به سادگی گذشته درباره‌اش توافق کرد؟ کار سخت‌تر شده است و آمریکا با این اشتباهی که مرتکب شد، به‌جای حل موضوع هسته‌ای ایران، آن را پیچیده‌تر و دشوارتر کرد. برای اروپا هم همین‌طور است، اگر از مکانیزم ماشه استفاده کند، حل مسئله برایش سخت‌تر و پیچیده‌تر خواهد شد.

وزیر خارجه با اشاره به اینکه طرحی که به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و امروز به تأیید شورای نگهبان رسیده و به قانون تبدیل شده است برای ما لازم‌الاجراست و تردیدی در اجرای آن وجود ندارد، افزود: دلیل این تصمیم کاملاً روشن است؛ گزارش تهیه‌شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یا به عبارتی توسط آقای گروسی تهیه شد، زمینه‌ساز قطعنامه‌ای شد که کشورهای اروپایی در شورای حکام آژانس مطرح کردند.  به نظر ما، این گزارش و قطعنامه متعاقب آن، بستری برای تهاجم رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای ایران فراهم کرد. این امر ناشی از آن بود که آقای گروسی در گزارش خود به‌صورت صادقانه و منصفانه عمل نکرد. موضوعاتی که به 20 یا 25 سال پیش بازمی‌گردد، مانند سؤالاتی درباره چند گرم مواد هسته‌ای که آن زمان اعلام شده یا نشده بود، در گزارش برجسته شد.

وی با تاکید بر اینکه خود آژانس هم اذعان دارد که این مسائل مربوط به گذشته است، گفت:  اما آن‌ها را به‌عنوان عدم همکاری ایران مطرح کردند. سپس شورای حکام در تصمیمی کاملاً سیاسی، این مسائل را به‌عنوان عدم پایبندی ایران به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) و تعهدات پادمانی تفسیر کرد و قطعنامه‌ای علیه ایران صادر نمود، این اقدامات به‌وضوح سیاسی بود و یکی از دلایل اصلی تغییر در رویکرد همکاری ما با آژانس است.

عراقچی خاطرنشان کرد: دلیل دوم، حملات انجام‌شده به تأسیسات هسته‌ای ماست. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نه‌تنها نتوانست این حملات را محکوم کند، بلکه حتی مدیرکل آن، که باید نماد اجرای NPT و تضمین استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای باشد، شخصاً حاضر به محکومیت این حملات نشد. قوانین بین‌المللی در این زمینه بسیار صریح هستند؛ حمله به تأسیسات هسته‌ای جرم نابخشودنی است و این جرم صورت گرفت و نه یک تاسیسات بلکه در چند تاسیسات صورت گرفت.

وی ادامه داد: بااین‌حال، شورای حکام آژانس، با وجود درخواست ما برای برگزاری جلسه، از محکومیت این حملات خودداری کرد. البته 11 کشور عضو شورا به‌صورت جداگانه بیانیه‌ای صادر و این حملات را محکوم کردند، که نشان‌دهنده عمق بی‌انصافی در شورای حکام بود.

عراقچی افزود: همچنین، پیش از حمله آمریکا و اجلاس وزرای خارجه سازمان همکاری اسلامی، 23 یا 24 کشور اسلامی، به ابتکار مصر، نامه‌ای مشترک امضا کردند و این حملات را صراحتاً محکوم نمودند. در اینجا لازم است از وزیر خارجه و دولت مصر برای این ابتکار تشکر کنم. این کشورها حتی منتظر اجلاس وزرای خارجه نماندند و در خود اجلاس نیز بار دیگر این محکومیت را تکرار کردند.

وی با تاکید بر اینکه از این پس، رابطه و همکاری ما با آژانس شکل جدیدی پیدا خواهد کرد، گفت:  قانون مصوب مجلس تکلیف را روشن کرده است اما راه را کاملاً نبسته و تصمیم‌گیری در این خصوص را به تشخیص شورای عالی امنیت ملی واگذار کرده است و ملاک قرار داده است. با توجه به تحولات اخیر، لازم است کار حقوقی بیشتری روی این قانون انجام دهیم تا مشخص شود چگونه می‌توانیم روابط خود با آژانس را بر اساس این قانون تنظیم کنیم.

این خبر در حال تکمیل است.