به نقل ازاطلاعات چه بخواهیم و چه نخواهیم یکی از رسومی که از غرب وارد کشور شده وجاافتاده، جمعه سیاه یا بلک فرایدی است؛ رویدادی که تولید کنندگان کالاو خدمات درهمکاری بافروشگاه های فیزیکی وغول های مجازی فروش کالا باارایه تخفیف های 80 و90 درصدی امکان دسترسی طیف وسیعی از مردم به اجناسی که درحالت عادی قدرت خرید آن را ندارند، فراهم می کنند.

جمعهٔ سیاه یا بِلَک فرایدِی (Black Friday) به حراج جمعه در آمریکا ودیگر نقاط جهان بعد از روز شکرگزاری اطلاق می شود. این جمعه، آخرین جمعهٔ ماه نوامبر به شمار رفته و آغاز آیین خرید برای کریسمس حساب می شود.

فروشگاه های فیزیکی ومجازی این روز را با تخفیف های 80 و 90 درصدی آغاز می کنند.این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه ها پیش از ساعت 4 صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می آورند و باید تا پیش از آغاز شب خرید کرده باشند.

فلسفه اصلی حراج جمعه ،اعمال تخفیف  های هنگفت بر روی همه کالاها است؛ تخفیفی که باعث ترغیب مشتریان برای رفع نیازهای خود با هزینه کمتر در آستانه سال نو و خالی شدن انبار فروشگاه ها از اجناس قدیمی با حاشیه سودی کمتر می شود.

این کالاها عموماً محصولات جذاب بازار نظیر گوشی های پرچم دار، تلویزیون های بزرگ، آخرین نسل دوربین ها یا آخرین و گران قیمت ترین لباس ها را شامل می شود که با تخفیفی باورنکردنی حتی تا 90 درصد زیر قیمت اصلی خود عرضه می شوند.

درهمین حال با جا افتادن خریدهای اینترنتی فروشگاه های آنلاین در بلک فرایدی سال 2005 شیوه جدیدی از حراجی ها در تاریخ ثبت شد.فروشگاه های آمازون، eBayو علی بابا از اصلی ترین برگزارکننده های حراج جمعه در سراسر جهان هستند که اکنون حتی از فروشگاه های فیزیکی هم پیشی گرفته اند.

با این وجود برنده اصلی تمام این سال  های برگزاری جمعه سیاه کسی جز جف بیزوس رییس وبگاه آمازون نبود که در سال 2017 توانست با فروش فوق العاده ثروت خود را به 6/99 میلیارد دلار برساند ودر آن زمان به عنوان ثروتمندترین فرد جهان معرفی شود.

جمعه برعکس درایران!

آخرین جمعه ماه نوامبر که تاریخ رسمی بلک فرایدی جهانی است براساس تقویم خورشیدی ، هفته آذرماه جاری خواهد بوداما تب جمعه سیاه از هم اکنون فروشگاه های فیزیکی وآنلاین رادربرگرفته وتبلیغات متنوع و پرحجم را دراین خصوص در رسانه ها و سطح شهر ها شاهد هستیم.

بااین وجود، جمعه سیاهی که درایران برگزار می شود در بسیاری موارد هیچ نشانی از ویژگی های سلف خود ندارد. به این معنی که قیمت بسیاری کالاها حتی ازایام عادی سال هم بیشتر می شود یعنی نه تنها تخفیفی در کار نیست بلکه اگر آن کالا را در ایام عادی سال بخرید به مراتب بهای کمتری از بلک فرایدی خواهد پرداخت.

علت اصلی این موضوع سودجویی برخی فروشگاه های فیزیکی والبته و متاسفانه برخی پلتفرم های مشهور فروش کالا در فضای مجازی است که تخفیف های صوری واغواکننده ارایه می دهند.

روش مرسوم هم این است که قیمت یک کالا را به اندازه تخفیف اعلامی بالا برده وطوری محاسبه می کنند که بااعمال تخفیف، بهای کالا همانند قیمت آن درایام عادی برای مصرف کننده تمام شود. یعنی او توسط تبلیغات گسترده ورنگارنگ اغوا شده وفریب می خورد وبدون بررسی ومقایسه وصرفا با اعتماد به تبلیغات انجام شده اقدام به خرید کالا می کند وبعد که مطلع می شود، کاراز کار گذشته است.

این درحالی است که اصولا فلسفه بلک فرایدی وسایر مناسبت های مشابه در جهان این است که فرصتی دراختیار همه اقشار مصرف کننده قرارگیرد تا کالاهایی که درحالت عادی امکان خرید ودسترسی اش را ندارند، را خریداری نماید. درواقع این یک بازی دوطرف برد است. ازیک سو تولید کننده یا توزیع کننده، انبارش رااز کالاهای قدیمی خالی کرده ونقدینگی کافی برای خرید یا تولید اجناس جدید رااز طریق سود کمتر- تیراژ فروش بیشتر به دست می آورد واز سوی دیگر، مصرف کننده به کالاهایی که در آرزویش است می رسد ونوعی عدالت اجتماعی هم برقرار می شود.

اما متاسفانه رفتار برخی فروشگاه ها وبخصوص فروشگاه های معروف وبزرگ فضای مجازی این فلسفه بلک فرایدی را به گونه ای به چالش کشیده گه آن را با ایامی برای سودجویی وگرانفروشی تبدیل کرده است.در روزهای اخیر که تب بلک فرایدی در کشور بالا گرفته وتبلیغات آن درفضای واقعی ومجازی بسیار به چشم می خورد، طیف وسیعی از کاربران شبکه های اجتماعی با هدف به تصویر کشیدن برخی از این سودجویی ها،اقدام به انتشار تصاویر مقایسه  ای از قیمت های قبل وبعداز این رویداد کرده اند.

برخی از این تصاویر که بعضا از یک پلتفرم مشهور وفراگیر خرده فروشی در فضای مجازی ایران تهیه شده نشان می دهد خرید یک کالای یکسان قبل از بلک فرایدی ارزانتراز بهای همان کالا در حین این رویداد بوده است. در نمونه هایی ملایم تر هم تصاویر منتشره نشان می دهد قیمت ها در قبل وحین جمعه سیاه یکشان بوده؛ یعنی تخفیف های اعلام شده صوری است.

درکناراین، کیفیت کالاهای عرضه شده در بلک فرایدی ایرانی هم دربرخی مواقع زیر سوال است، به گونه ای که بعضا تاریخ مصرف اجناس گذشته یا آنها دارای نقص های فیزیکی یا عملکردی هستند.

گستردگی این افشاگری ها به حدی است که اکنون شهروندان هنگام خرید جمعه سیاه از فروشگاه ها احتیاط بیشتری می کنند.اما اگر برای جلوگیری از گستردگی این تخلفات فکری نشود مزایای بلک فرایدی برای مردم وتولیدکنندگان وتوزیع کنندگان درستکار برای همیشه از میان خواهد رفت وهمه چیز زیر عینک بدبینی قرارمی گیرد.

طرح اتاق اصناف

در این شرایط، اتاق اصناف ایران برای جلوگیری از اجرای تخفیف های صوری در کوران بلک فرایدی طرح نظارتی ویژه ای را اجرا کرده که امید است به نتیجه برسد.

بهنام نیک منش، معاون بازرسی و نظارت اتاق اصناف ایران درباره طرح نظارتی ویژه بلک فرایدی اظهار می کند: با توجه به نزدیک شدن ایام فروش فوق العاده موسوم به جمعه سیاه درکشور، تقاضای عمومی برای کالاهایی مانند پوشاک، کیف و کفش، لوازم آرایشی و بهداشتی و مانند آن افزایش می یابد.لذا برای مقابله با تخفیف های غیرواقعی و نامتعارف، طرح نظارتی به رؤسای اصناف سراسر کشور و اتحادیه های صنفی ابلاغ شده است تا بازرسین بتوانند رصد و پایش لازم را انجام دهند و در صورت مشاهده تخفیف نامتعارف یا تبلیغ غیرواقعی، برخورد کنند.

وی می افزاید: در سراسر کشور، واحدهای صنفی در مناسبت های مختلف با هدف مشارکت اجتماعی و تحریک فروش، تخفیف ویژه و فروش فوق العاده ارائه می دهند؛ اما گاهی این تخفیف ها واقعی نیستند. به عنوان مثال، تخفیف های 80 تا 90 درصدی معمولاً واقعی نیستند. تخفیف ها باید واقعی باشند تا تبلیغ نیز معتبر باشد. به همین دلیل به مردم توصیه می شود حتماً فاکتور خرید را از واحدهای صنفی دریافت کنند، زیرا در فاکتور میزان تخفیف واقعی قید می شود.