به نقل از روزنامه اِطلاعات در کنار دودکش های سر به فلک کشیده کوره های آجرپزی در جنوب شرق تهران، در میان آجرهای روی هم تلنبارشده، کامیون ها، لودرها و رفت وآمد کارگران، محله های کوچکی از سکونتگاه های غیررسمی شکل گرفته که هیاهوی بازی های کودکانه در آن، زندگی را تعریف دوباره می کند. فقر، فقدان امکانات و بی عدالتی در کنار این دنیای معصومانه، تضادی است که در عین شگفتی، اندوه بزرگی را در دل هر بازدیدکننده می سازد. بازدید از آلونک های قاسم آباد خاورشهر، دو دنیای متفاوت را به نمایش می گذارد، یکی سیاه و خشن و آن دیگری رنگارنگ و لطیف.

این آلونک های مسکونی، اقامتگاه حاشیه نشینانی است که فارغ از ملیتشان با هویت مشترک حاشیه نشینی کنار هم زندگی می کنند، البته کارگران و خانواده های اتباع خارجی ــ عمدتا افغان ــ و خانواده های بی بضاعت ایرانی.

راضیه در ابتدای جاده کوره‎های آجرپزی خانه دارد، به همراه دو فرزند نوجوان و یک نوزاد. اهل سبزوار است و همسرش در یک کارگاه فلزات کار می کند. زمانی که برای گزارش به آنجا رفتیم در منزل نبود. خانه آن ها تشکیل شده از اندرونی خشت و آجری و یک فضای بیرونی به جای ایوان، ساخته شده از ایرانیت، تخته های دورریز و نایلون، در پس آن هم برج بلند کوره پزخانه. منبع آب بزرگی در کنار در قرار دارد و دبه های کوچک نیز کنار هم ردیف شده اند، نشانه ای پررنگ از یک آلونک نشین در حاشیه پایتخت.

راضیه در حالی که نوزادش را در آغوش دارد می گوید: با تشکر از مردم خوب ،بسیاری از مایحتاج ساکنان این منطقه توسط خیریه ها تأمین می شود، برخی از آن ها به صورت منظم می آیند و از جمعیت اینجا اطلاعات و آمار دارند، برخی دیگر هم به صورت گذری می آیند. مثلا چند نفر آخر شب با خودروی شخصی می آیند و کمک می کنند. هر کدام از خیرین از خانوارهای ساکن، شناختی دارند و مطابق با نیازشان کمک می کنند.

وی می افزاید: کوره های نزدیک جاده اوضاع بهتری دارند، اما پر از کارگران اتباع خارجی هستند.

از تابستان که اخراج اتباع آغاز شده کمتر از محل زندگیشان بیرون می آیند و عموما در خوابگاه های کوره ساکنند.

راضیه علت بهتر بودن شرایط در کوره های نزدیک جاده را توزیع اقلام خیریه ها در ابتدای مسیر عنوان می کند و می گوید: 8 یا 9 کوره در این منطقه قرار گرفته و عموما خیرین وقتی وارد می شوند، همان ابتدا اقلام خود را توزیع می کنند.

در جنگ 12روزه تابستان امسال، برخی از عناصر خودفروخته اتباع خارجی دست به خرابکاری علیه تأسیسات نظامی کشورمان زدند. ظاهرا یکی از مناطقی که این مزدوران از آن برای حمله استفاده کردند، گودال های اطراف کوره های قاسم آباد بود.

راضیه توضیح می دهد: در حملات 12روزه، چند تبعه خارجی با نیسان، پهپاد جا به جا می کردند و من فعالیت آن ها را گزارش دادم.

الان هم حواسمان هست تا اگر اتفاق مشکوکی افتاد خبر بدهیم. خودم سه نفر از تروریست ها را دیدم که ته گودال بودند.

دستگاه هایی داشتند که چراغ می زد و ما می دیدیم. زنگ زدیم به کلانتری، اما تا از راه برسد فرار کرده بودند.

شب دوم هم آمدند ولی باز هم تا رسیدن ماموران طول کشید و فرار کردند. ساعت دو نصف شب، از صدای موتور و پارس سگ بیدار شدیم. پسرم بیرون رفت.دو نفر بودند و با چاقو بر سر پسرم زدند.

پهپادهایی هوا می کردند که خیلی بزرگ بود و واضح دیده می شد. درنهایت مأموران، شش نفر را همین جا بازداشت کردند.

پایین تر از ورودی کوره ها، حیاطی مستطیل شکل مربوط به خوابگاه های کوره شمس قرار دارد که حدود 70 نفر در آن زندگی می کنند، ایرانی و خارجی. نکته قابل توجه، نظافت کامل و چیدمان مرتب حیاط و فضاهای مشاع است که نشان از مدیریت زنانه دارد.

روزی که به دیدارشان رفتیم، خانم اکرم، ایرانی اهل خراسان، مسئول نظافت است. می گوید: بابت یک اتاق در این حیاط، پنج میلیون در ماه کرایه می دهیم. همسرم روی نیسان دیگران کار می کند و 12 میلیون تومان درآمد ماهانه دارد.

وی می افزاید: از یکی از خیریه های شهرری به طور به ما مرتب سر می زنند، اما بقیه خیریه ها یا خیرین به طور پراکنده می آیند. از آنجایی که ما از جاده اصلی فاصله داریم، در بسیاری از موارد وقتی خیریه ها می آیند چیزی به ما نمی رسد. بیشتر اوقات راضیه خانم تلفنی خبر می دهد و هر کس بتواند می رود و چیزی می گیرد، اما به همه نمی رسد. اینجا 15 خانواده و مجموعا 70 نفر زندگی می کنند.

اکرم در مورد مدرسه و تحصیل کودکان توضیح می دهد: از حیاط شمس فقط دختر من به مدرسه می رود، چرا که بقیه اتباع هستند و امسال ثبت نامشان نکردند.البته خودشان یک مهد خیریه مخصوص خارجی ها دارند که بعضا به آنجا می روند.

بعد از جنگ 12 روزه و مشخص شدن نقش برخی از مزدوران خارجی علیه منافع کشورمان، موجی از اخراج اتباع آغاز شد اما به نظر می رسد بسیاری از آن ها بازگشته اند.

اکرم با اشاره به این موضوع ادامه می دهد: از اینجا شش خانواده اخراج شدند ولی دوباره برگشتند. چندی پیش یکی از کوره ها را به دلایل بهداشتی خراب کردند و گفتند مرگ دو کودک به شرایط کوره مرتبط بوده.

با این حال حرف و حدیث هایی در مورد مالکیت آن کوره وجود دارد. از طرفی بچه هایی که از بین رفتند، بیماری عفونی و سالک داشتند، ولی شنیدم که یکی از والدین به آن ها تریاک داده است.

نظافت، یکی از چشمگیرترین موارد در آلونک های شمس است. اکرم می افزاید: اینجا به نوبت مسئولیت نظافت را بر عهده داریم، برای همین هم نظافت عالی است. من نمی گذارم کسی ضایعات همراه خودش بیاورد و همه چیز باید مرتب باشد. اما برخی دیگر از کوره ها این گونه نیست و نظافتی وجود ندارد. حمام و دستشویی مشترک است که تمیزشان می کنیم و همه نظافت را رعایت می کنند.

در محوطه مسکونی کوره های آجرپزی، عملا خانه بهداشت یا چیزی نظیر آن وجود ندارد، چرا که سکونتگاه ها کاملا غیررسمی است. اکرم از سرزدن یک پزشک متخصص به این منطقه خبر می دهد و می گوید: یک بار پزشکی که غذا آورده بود، متوجه سالک در میان ساکنان اینجا شد، عکس گرفت و بعد سریعا برایمان دارو فرستاد که خوشبختانه باعث کنترل بیماری شد.

او در مورد بیماران این محدوده توضیح می دهد: در این دو حیاط، مریض هم داریم. همسایه ما تشنجی است، شوهر و پسرانش اخراج شده اند و تنها مانده. گاهی رعشه می گیرد و باید قرص مصرف کند ولی پول ندارد و نمی تواند پیش دکتر برود. تأمین هزینه ها برایش ممکن نیست. دختر خودم یک بیماری پوستی مادرزادی دارد. یکی از خیرینی که بلاگر است و با همسرش به اینجا می آید برای دخترم پماد آورد که خوشبختانه شرایطش بهتر شد.

میلاد، پسری 12 ساله از اتباع خارجی، روزها به جمع آوری ضایعات مشغول است. چندی پیش حین کار تصادف کرد و پایش شکست. زلیخا مادر میلاد، چهار فرزند دیگر به جز او دارد. همسرش بر اثر سرطان فوت کرده و با فرزندانش در کوره شمس زندگی می کند. می گوید: خیریه ها هر چیزی که بیاورند نیاز داریم، هیچ چیزی نیست که نیاز نداشته باشیم.

وقتی از مادر میلاد در مورد کار کردن سؤال می کنم، میلاد که با پای شکسته روی زمین دراز کشیده می گوید: ما هستیم، نمی گذاریم مادرمان کار کند!

همزمان با فرو رفتن خورشید پشت تپه های آجری هیاهوی کودکان خاموش می شود. ساکنان کوره ها در حالی به آلونک های خود می خزند که ظاهرا هیچ جایی در ساختار و نظام اجتماعی ندارند و به جز خیرین هیچ کس در نهادهای مدنی مسئولیتی در قبال آنها ندارد.