پنج ماه پس از جنگ 12روزه، در حالی که هنوز هم زمینه بازگشت به دیپلماسی فراهم نشده، سه دولت اروپایی با ارائه پیش‌نویس یک قطعنامه تازه در شورای حکام، مجدداً به همان نسخه‌های سیاسی دهه 1380 بازگشته‌اند

جوان آنلاین: پنج ماه پس از جنگ 12روزه، در حالی که هنوز هم زمینه بازگشت به دیپلماسی فراهم نشده، سه دولت اروپایی با ارائه پیش‌نویس یک قطعنامه تازه در شورای حکام، مجدداً به همان نسخه‌های سیاسی دهه 1380 بازگشته‌اند؛ نسخه‌هایی که در آن «تعلیق غنی‌سازی، افزایش فشار حقوقی با درخواست گزارش‌های پی‌درپی مدیرکل آژانس و تهدید به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت» فرمول ثابت کارزار اروپا علیه برنامه هسته‌ای ایران بود. در تهران، این رویکرد تجربه شده، بیش از هر چیز یادآور تلاش برای بازگرداندن روندی تلقی می‌شود که حالا دیگر، نه روسیه آن را معتبر می‌داند و نه چین. 

گزارش‌های غیررسمی می‌گویند که فرانسه، انگلیس و آلمان پیش‌نویس یک قطعنامه جدید را علیه ایران به جریان انداخته‌اند تا آن را در نشست این هفته شورای حکام آژانس در دستور کار قرار دهند. این پیش‌نویس درعمل، تکرار همان قطعنامه‌هایی است که در دهه 1380 در دستور کار شورای حکام قرار داشت؛ توقف فوری غنی‌سازی حتی در سطح آزمایشگاهی، همکاری کامل با آژانس و ارائه مجدد دسترسی‌های موسوم به «اقدامات شفاف‌ساز». پیش‌نویس اروپایی براساس گزارش جدید مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تهیه شده که چند روز قبل به طور محرمانه در اختیار اعضای شورای حکام قرار گرفت، گزارشی که ادعا می‌کند «اطلاع خود را در رابطه با موجودی‌های اعلام‌شده قبلی مواد هسته‌ای در ایران» از دست داده و با گفتن اینکه این موضوع باید «فوراً مورد توجه قرار گیرد» زمینه‌ای برای مطرح شدن یک قطعنامه درباره برنامه ایران فراهم کرده است. پیش‌نویس تروییکای اروپا، نگرانی‌ها را در مورد گزارش رافائل گروسی، ابراز می‌کند که «نتیجه می‌گیرد برای آژانس مهم است که بتواند در اسرع وقت ذخایر مواد هسته‌ای اعلام‌شده قبلی ایران را تأیید تا نگرانی‌های خود را برطرف کند و از رعایت توافقنامه پادمان‌های معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در مورد انحراف احتمالی مواد هسته‌ای اعلام‌شده از کاربرد صلح‌آمیز اطمینان حاصل کند.» قطعنامه اروپایی‌ها مصر است که ایران «بر اساس قطعنامه‌های بین‌المللی که در 28 سپتامبر 2025 در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای مجدداً برقرار شدند، موظف است تمام فعالیت‌های غنی‌سازی و بازفرآوری، از جمله تحقیق و توسعه، و همچنین کار روی تمام پروژه‌های مرتبط با آب سنگین را به حالت تعلیق درآورد و ماده اصلاح‌شده 1/3 را اجرا کند.» همچنین از ایران خواسته شده «کاملاً مطابق با مفاد پروتکل الحاقی عمل کند» و ابراز تأسف شده که «ایران در پنج ماه گذشته اطلاعات درخواستی آژانس را در مورد وضعیت ذخایر اورانیوم غنی‌شده و تأسیسات هسته‌ای خود تحت پادمان‌ها ارائه نکرده است.» 

دوباره شورای امنیت؟!

قطعنامه سه دولت اروپایی که به جریان افتاده، درست مثل قطعنامه‌های آژانس در طول دهه 1380، از مدیرکل آژانس خواسته قبل از هر جلسه فصلی عادی شورای حکام، گزارشی در مورد اجرای توافقنامه پادمان ایران ذیل معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای و اجرای مفاد تمام قطعنامه‌های مربوطه شورای امنیت، از جمله قطعنامه‌های 1696 (2006)، 1737 (2006)، 1747 (2007)، 1803 (2008)، 1835 (2008) و 1929 (2010)، مطابق با رویه گذشته، ارائه دهد و همزمان، از او خواسته تا درست مثل رویه‌های دهه 1380، به طور موازی، گزارش‌های مورد اشاره را مطابق با رویه‌های تعیین‌شده آژانس به شورای امنیت نیز ارائه کند. در بخش پایانی متن با ارجاعی تلویحی، اما آشکار به مسیر ماده 12 اساسنامه و قطعنامه‌های سابق، از «لزوم بررسی اقداماتی در سطح شورای امنیت» سخن گفته شده؛ گزاره‌ای که احیای صریح همان تهدید قدیمی «ارجاع پرونده» به شورای امنیت است. در تهران، قطعنامه تروییکا در شرایطی به جریان افتاده که بعد از حمله رژیم صهیونیستی به تأسیسات غیرنظامی ایران و تأیید آشکار نقش ایالات متحده در آن حملات، رویکرد نهاد‌های تصمیم‌گیر نسبت به همکاری‌های نظارتی کاملاً تغییر کرده است. عباس عراقچی، وزیر خارجه در شهریورماه 1404 بر سر یک چارچوب جدید همکاری، با رافائل گروسی، مدیرکل آژانس به توافق رسید و شورای عالی امنیت ملی ایران نیز روز 23 شهریور 1404 آن را تأیید کرد ولی فعال‌سازی مکانیسم اسنپ‌بک باعث شد تهران آن توافق را بلااثر اعلام کند. 

یک اشتباه دیگر

برخی منابع طی روز‌های گذشته خبر دادند که تروییکای اروپایی قصد دارد با استناد به گزارش رافائل گروسی، پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع کند. لارنس نورمن، خبرنگار روزنامه وال‌استریت‌ژورنال تأیید کرده که طی روز‌های آتی در شورای حکام قطعنامه‌ای علیه ایران صادر خواهد شد ولی در حال حاضر، هیچ ارجاعی به شورای امنیت سازمان ملل وجود نخواهد داشت. نورمن گفته که فضای غالب در بین دیپلمات‌ها این است که «باید به دیپلماسی فرصت داد»: «درگیری ژوئن (حمله اسراییل و امریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران) هنوز جدید است؛ بنابراین فعلاً اصراری بر ارجاع فوری پرونده به شورای امنیت یا قطعنامه جدید شدید نیست.» با این وجود، او هشدار داده که اگر در ماه‌های آینده دسترسی آژانس به ایران یا گزارش‌دهی ایران بهبود نیابد، اروپایی‌ها ممکن است دوباره به گزینه ارجاع به شورای امنیت فکر کنند. در حالی که به نظر می‌رسد تروییکای اروپایی مانند دهه 1380 تهدید ارجاع به شورای امنیت را در متن پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی خود قرار داده تا به‌اصطلاح «سیگنال فشار» ایجادکند، ولی تغییرات جدی در ساختار ژئوپلیتیک جهانی طی دو دهه گذشته شرایطی ایجاد کرده که چین و روسیه برخلاف دهه 1380 شمسی، از اقدامات شورای امنیت سازمان ملل مقابل ایران حمایت نمی‌کنند. اروپایی‌ها در دل این قطعنامه یک هدف مشخص را دنبال می‌کنند: بازگرداندن ایران به میز مذاکره و وادار کردن تهران به پذیرش یک چارچوب جدید نظارتی؛ اما ایران در فضای فعال‌سازی اسنپ‌بک به اروپایی‌ها هشدار داده بود که در صورت فعال‌سازی این مکانیسم، اروپا نقش مؤثر خود در پرونده هسته‌ای ایران را از دست خواهد داد. عراقچی بعد از فعال شدن اسنپ‌بک، هرچند گفت که دیپلماسی هیچ‌گاه پایان نمی‌یابد، ولی خطاب به تروییکای اروپا گفت: «دیپلماسی هیچ‌وقت به پایان نمی‌رسد؛ دیپلماسی همیشه وجود دارد، اما اینکه چگونه با چه طرف‌هایی و در چه شرایطی انجام شود، محل بحث است. اکنون ما با شرایط کاملاً متفاوتی نسبت به گذشته روبه‌رو هستیم. سه کشور اروپایی قطعاً نقش خود را کمرنگ‌تر کرده‌اند و توجیه مذاکراتی با خودشان را تقریباً از بین برده‌اند.» سعید ایروانی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل دیروز در توییتی، با اشاره به تلاش اروپا برای صدور قطعنامه جدید علیه ایران نوشت: «این اقدام یک اشتباه بزرگ دیگر پس از به اصطلاح پس‌گشت تحریم‌ها (اسنپ‌بک) و تلاش عمدی جدید برای سیاسی کردن شورای حکام است. این تاکتیک‌های تقابلی گمراه‌کننده هستند و هیچ مزیتی برای آنها نخواهند داشت.» او هشدار داد: «در صورت تصویب این پیش‌نویس قطعنامه، این امر به طور اجتناب‌ناپذیری بر روند مثبت همکاری بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأثیر منفی خواهد گذاشت.»

منبع: روزنامه جوان