اکبر اعلمی، نماینده مردم تبریز در دوره‌های ششم و هفتم مجلس (عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی) در مصاحبه ای به سوالات درباره اقدامات آژانس انرژی اتمی، NPT و واکنش ایران پاسخ داد. مشروح این گفتگو به شرح زیر است:

خبرنگار: با توجه به حملات اخیر علیه تأسیسات هسته‌ای ایران و هم‌زمان، درخواست اخیر آژانس برای انجام بازرسی‌های فوری، به نظر شما ادامه همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی چه جایگاهی دارد؟

اعلمی: این پرسش اکنون یک مسئله راهبردی و نه صرفاً فنی است. وقتی تأسیسات ما هدف حمله قرار گرفته، تحریم‌ها با شدت ادامه دارد و آژانس هم به‌جای حمایت از حقوق ایران، همسو با اسراییل و آمریکا در نقش ابزار فشار عمل می‌کند، باید صریح گفت: ادامه همکاری یک‌طرفه نه تنها نفعی ندارد، بلکه تهدید مضاعف است.

خبرنگار: آیا منظور شما خروج ایران از NPT و قطع همکاری با آژانس است؟

اعلمی: نه الزاماً. قطع همکاری کامل، آخرین گزینه است. آنچه من پیشنهاد می‌کنم، "همکاری مشروط، محدود و هوشمندانه" است. ما همچنان می‌توانیم در NPT بمانیم، اما بر اساس ظرفیت‌های قانونی خود، همکاری‌ را مشروط کنیم.

خبرنگار: به چه ظرفیت‌های قانونی استناد می‌کنید؟

اعلمی: اولاً، پروتکل الحاقی هرگز در مجلس ایران تصویب نشده و طبق اصل 77 قانون اساسی، هیچ تعهد بین‌المللی بدون مصوبه مجلس الزام‌آور نیست. بنابراین، خواسته اخیر آژانس برای بازرسی‌های فوری، هیچ وجاهت قانونی ندارد.

ثانیاً، طبق اصل 153 قانون اساسی، ایران نمی‌تواند هیچ تعهدی را بپذیرد که حاکمیت ملی را خدشه‌دار کند.

ثالثاً، قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها مصوب مجلس در آذر 1399، دولت را مکلف کرده که اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. بنابراین، هرگونه بازرسی فراپادمانی نقض این قانون است.

خبرنگار: برخی معتقدند که حتی اگر این همکاری زیان‌بار باشد، خروج یا محدودسازی آن ممکن است فشارها را بیشتر کند. ارزیابی شما چیست؟

اعلمی: تا پیش از حملات اخیر، من هم با این استدلال مخالف قطع همکاری بودم. اما اکنون که آژانس نه مانع حمله شد، نه اطلاعات ما را صیانت کرد و نه موجب کاهش تحریم‌ها شد، ادامه مسیر سابق، چراغ سبز به دشمن و نشانه‌ی انفعال است. اگر ایران پس از این تجاوزات، همان رفتاری را ادامه دهد که قبل از آن داشت، دشمن پیام ضعف خواهد گرفت. باید هزینه‌ی تداوم فشار و جاسوسی را برای طرف مقابل بالا ببریم. این یعنی بازتعریف رابطه با آژانس از موضع عزت و بازدارندگی.

خبرنگار: در مورد درخواست اخیر آژانس برای بازرسی فوری چه باید کرد؟

اعلمی: این درخواست، درواقع تلاشی برای کسب اطلاعات از میزان آسیب‌پذیری و وضعیت تاسیسات ما است؛ یک نوع «جاسوسی رسمی با برچسب فنی». ایران باید صریحاً اعلام کند:

- تا زمان تضمین‌های عینی و رفع تحریم‌ها، هیچ بازرسی فوری یا فراپادمانی انجام نخواهد شد؛

- هرگونه درخواست اضافه باید توسط مجلس بررسی شود؛

- اجرای ناقض قانون اقدام راهبردی جرم تلقی شود.

خبرنگار: راه‌حل نهایی شما چیست؟

اعلمی: سه گام به‌صورت روشن:

- اعلام همکاری مشروط با آژانس؛ صرفاً در چارچوب توافقات پادمانی؛

- توقف هرگونه بازرسی فراپادمانی تا تصویب آن در مجلس و دریافت امتیازات متقابل؛

- تهدید رسمی به خروج از NPT در صورت تداوم تهدید و عدم تغییر رویکرد آژانس.

خبرنگار: برخی می‌گویند خروج از NPT موجب اجماع جهانی می‌شود. پاسخ شما چیست؟

اعلمی: این گزاره دیگر آن قدرت گذشته را ندارد. اسراییل اصلاً عضو NPT نیست ولی نه‌تنها منزوی نیست، بلکه بیشترین حمایت را دریافت می‌کند. اگر عضویت ما در NPT نتواند از ما در برابر حمله نظامی یا تحریم اقتصادی دفاع کند، و در عمل به ابزار بازرسی و تهدید دائمی تبدیل شود، باقی‌ماندن در آن چه توجیهی دارد؟ عزت ملی، امنیت هسته‌ای و استقلال راهبردی، بالاتر از رضایت نمادین آژانس است.

جمع‌بندی شما؟

اعلمی: ایران باید امروز، پیش از آن‌که دیر شود، مسیر خود را بازتعریف کند. ما هیچ تعهدی به اجرای یک‌طرفه پروتکل الحاقی نداریم، همکاری ما باید مبتنی بر منافع ملی باشد، نه ترس از قهر غرب. نه مماشات کور، نه خروج شتاب‌زده؛ بلکه دیپلماسی مقتدرانه، همکاری مشروط، و بازدارندگی هوشمندانه. این مسیر، هم مشروع، هم قانونی و هم قابل اقناع در سطح جهانی است.