به نقل ازروزنامه اطلاعات؛ امروز(سوم نوامبر) در تقویم جهانی به عنوان روز بزرگداشت شغلی زنان خانه دار نامگذاری شده است؛ موضوعی که در بسیاری کشورها از جمله ایران کمتر به آن توجه می شود.

طبق آمار هم اینک بالغ بر 25 میلیون نفر از زنان در سن اشتغال ایران (15 تا 65 سال سن) مشغول خانه داری هستند و 6 میلیون نفر دیگر که در محیط بیرون از منزل شاغلند، توأمان باید وظایف خانه داری خود را هنگام حضور در خانه ایفا کنند.

سایر جمعیت زنان در سن اشتغال هم اگرچه خانه دار نیستند یا شغل مشخصی ندارند و در زمره دانش آموزان و دانشجویان طبقه بندی می شوند، ولی بطور پاره وقت در خدمات خانه داری فعالیت می کنند.

خدمات خانه داری در سطح جهان بقدری رایج و عادی است که معمولاً ارزش آن نادیده گرفته می شود و در محاسبات اقتصادی مورد غفلت قرار می گیرد. با این وجود برآوردهای جهانی نشان می دهد که ارزش اقتصادی کار زنان در منزل سالانه به 11 تریلیون دلار می رسد. این رقم تقریباً معادل 8 تا 10 درصد تولید ناخالص جهانی است. ولی زنان برای ایفای این خدمات بسیار کمتر از سهم خود در تولید جهانی مزد می گیرند.

در ایران نیز یک پژوهش دانشگاهی ثابت کرده که حدود 10 تا 12 درصد از تولید ناخالص داخلی کشور سهم خدمات خانه داری زنان در منزل است ولی این سهم بزرگ در اقتصاد ملی، هرگز بطور رسمی محاسبه نشده است.

البته با یک شیوه دیگر می توان ارزش اقتصادی کار زنان خانه در ایران را بطور تقریبی محاسبه کرد. کافیست تصور کنیم، اگر مردان شاغل ناچار بودند برای خدماتی نظیر پخت و پز خوراک، بچه داری، امنیت داخلی، شستشوی ظروف و پوشاک، تعمیر و نگهداری البسه و نظافت و آراستگی منزل خود هزینه بپردازند، دستمزد روزانه ای که می بایست برای انجام این خدمات به یک کارگر بپردازند، چه سهمی از درآمد ماهانه آنها را شامل می شد؟

همین ناشناختگی ارزش اقتصادی خدمات مذکور باعث شده تا جزو معدود مشاغلی قرار گیرد که تابع هیچ قانون شغلی نیست، ساعت کار و دستمزد مشخصی ندارد و از مزایای بازنشستگی هم بهره ای نمی برد.

برآوردهای این پژوهش دانشگاهی نشان می دهد، در حالی که سقف زمانی اشتغال در قانون کار ایران برای کارگران 8 ساعت در روز و 44 ساعت در هفته در نظر گرفته شده، اما زنان خانه دار بطور میانگین 11 ساعت در روز و 80 ساعت در هفته کار می کنند.

حداقل دستمزد ماهانه برای کارگران در ایران مطابق مصوبه شورای عالی کار امسال 10میلیون و 390 هزار تومان تعیین شده ولی در یک نظر سنجی غیررسمی 88 درصد از زنان خانه دار شهری اعلام کرده اند که بطور میانگین ماهانه 3 میلیون و 200 هزار تومان از همسران خود نفقه می گیرند. بدتر اینکه 63 درصد از زنان شاغل اداری و صنعتی در این نظرسنجی اعلام کرده اند که معمولا از همسران خود نفقه ای بابت خانه داری دریافت نمی کنند ولی وظایف خانه داری خود را بلافاصله پس از بازگشت از محیط کار به منزل انجام می دهند.

از سوی دیگر در حالی که مطابق ضوابط صندوق های بازنشستگی، زنان شاغل می توانند با 55 سال سن و یا 30 سال سابقه بیمه پردازی بازنشسته شوند، اما زنان خانه دار تا زمانی که قدرت جسمی دارند موظفند وظایف خانه داری خود را ایفا کنند. در کشور ما این دوره شغلی بطور میانگین 80 درصد از کل عمر زنان در سن اشتغال (چه در دوران تجرد و چه در دوران تأهل) را شامل می شود.

البته خوشبختانه در سالهای اخیر صنعت بیمه کشور، پوشش بیمه بازنشستگی زنان خانه دار را ایجاد کرده ولی مطابق جدیدترین آمار تاکنون کمتر از 5 درصد افراد (عموماً زنان ساکن در مناطق شهری) از این بیمه بهره مند شده اند. با این وجود مستمری بازنشستگی زنان خانه دار، بسیار کمتر است از ارزش اقتصادی خدماتی که آنها در طول دوران اشتغال خود انجام می دهند. یعنی اینجا نیز حقوق اقتصادی زنان خانه دار نادیده گرفته شده است.

یکی دیگر از اجحافات صورت گرفته به زنان خانه دار، مربوط به خدماتی است که آنان در مقام مادر به فرزندان شاغلِ مجردِ خانواده ارائه می دهند. اگر قرار است به این خدمات بها دهیم، باید ارزش اقتصادی آن را برای نسلی که در آینده خود ایفاگر نقش در تولید ملی خواهد بود، تبیین کنیم.

به نظر می رسد قوانین مدنی کشور باید برای رفع این ناعدالتی های اقتصادی چاره اندیشی کند و زمینه دستیابی زنان خانه دار به حقوق اقتصادی خود را فراهم سازد. این مهم می تواند با الزام پرداخت دستمزد (نفقه عادلانه) به زنان خانه دار از مجموع درآمد افراد شاغل در خانواده (اعم از همسر و فرزندان شاغل مجرد خانواده) تأمین شود.

مضاف بر این الزام شاغلان یک خانوار به پرداخت حق بیمه بازنشستگی زنان خانه دار در منزل نزد شرکت های بیمه گر، می تواند آتیه اقتصادی این گروه از خادمان بی مزد را تضمین کند.