جوان آنلاین: ظاهراً دونالد ترامپ قصد دارد یکی‌یکی از شر همه پیمان‌های کلیدی که تضمین‌کننده ثبات استراتژیک جهان بوده‌اند، خلاص شود. پیمان منع موشک‌های میان‌برد (INF) در زمان ترامپ لغو شد، استارت جدید (New START) در آستانه انقضاست، بدون اینکه چشم‌اندازی برای تمدیدش وجود داشته باشد و حالا پیمان منع جامع آزمایش هسته‌ای (CTBT) را که امریکا تأیید کرده ولی به تصویب نرسیده، در معرض فروپاشی قرار دارد. رییس‌جمهور امریکا روز پنج‌شنبه ساعتی قبل از ملاقات با رییس‌جمهور چین، اعلام کرد که به وزارت جنگ دستور داده آزمایش‌های هسته‌ای را از سربگیرد؛ دستوری که ظاهراً در واکنش به آزمایش‌های اخیر روسیه صادر شده ولی در عمل، روند رو به فرسایش هنجار‌های مرتبط با منع اشاعه هسته‌ای را از این هم فرسوده‌تر خواهد کرد. در حالی که روس‌ها گفته‌اند «اگر امریکا این کار را کند، ما نیز گزینه‌های‌مان را داریم»، سازمان ملل هشدار می‌دهد نباید اجازه داد آزمایش‌های هسته‌ای از سر گرفته شوند. 

دونالد ترامپ روز پنج‌شنبه در حالی که برای ملاقات با شی جین پنگ، رییس‌جمهور چین به سمت بوسان کره‌جنوبی پرواز می‌کرد، در پستی در شبکه اجتماعی Truth Social نوشت: «به خاطر آزمایش‌های سایر کشورها، من به وزارت جنگ دستور داده‌ام آزمایش‌های سلاح‌های هسته‌ای ما را بلافاصله از سر بگیرند. این فرایند از همین الان آغاز خواهد شد.» ترامپ افزوده است: «ایالات‌متحده بیشتر از هر کشور دیگری سلاح‌های هسته‌ای دارد. روسیه دوم است، چین سوم، اما طی پنج سال هم به ما نخواهند رسید.» ترامپ در همان پست، نوشته است: «چون سایر کشور‌ها برنامه آزمایش دارند، من تصمیم گرفتم وزارت جنگ را موظف کنم تا سلاح‌های هسته‌ای ما را بر پایه‌ای برابر آزمایش کند.» رییس‌جمهور امریکا بعد از این پست در یک نشست خبری کوتاه، توضیحات بیشتری در این باره داد و در پاسخ به پرسشی درباره اینکه آیا جهان اکنون به مرحله‌ای حساس در مورد تسلیحات هسته‌ای رسیده است، گفت: «اگر بخواهم صریح باشم، موجودی ما کاملاً محفوظ است، اما بله، ما وارد موقعیتی می‌شویم که باید آماده باشیم.» او گفت که «وقتی دیگران آزمایش می‌کنند، فکر می‌کنم ما هم باید انجام دهیم.» رییس‌جمهور امریکا نگفته که منظورش از «دیگران» اشاره به کدام کشورهاست، به خصوص که دست‌کم سه دهه است، هیچ کشوری آزمایش هسته‌ای انجام نداده، ولی به نظر می‌رسد اشاره ترامپ به «آزمایش‌های موشکی هسته‌ای»، «رزمایش‌های دارای قابلیت هسته‌ای» یا «شبیه‌سازی‌های هسته‌ای» باشد که عمدتاً روس‌ها و تا حدی هم چینی‌ها انجام داده‌اند. متیو بان، متخصص سلاح‌های هسته‌ای در دانشگاه هاروارد می‌گوید که تقریباً «هر جمله‌ای که در آن پست (ترامپ) آمده، اشتباه است. این درست نیست که ایالات‌متحده بیشترین سلاح هسته‌ای جهان را دارد. این درست نیست که سایر کشور‌ها آزمایش‌های هسته‌ای انجام می‌دهند.»

 اولین، بعد از 1992

با وجود حدس و گمان‌هایی که درباره فیزیکی بودن یا فیزیکی‌نبودن آزمایش هسته‌ای امریکا مطرح شده، ترامپ گفته که هنوز محل آزمایش‌های جدید تعیین نشده و افزود: «مکان‌ها اعلام خواهد شد.» وقتی از رییس‌جمهور امریکا سؤال شد که آیا این آزمایش‌ها انفجاری خواهند بود، او پاسخ قطعی نداد و به گفتن این جمله بسنده کرد که «جزییات در زمان‌شان مشخص می‌شود.» تصمیم ترامپ در شرایطی که او اخیراً تغییر نام وزارت دفاع امریکا به وزارت جنگ را اعلام کرد، یک گام دیگر در مسیر امنیتی‌ترشدن سیاست خارجی امریکاست، با این حال از منظر اشاعه هسته‌ای، تصمیم ترامپ نقطه عطفی در سیاست هسته‌ای جهانی به حساب می‌آید. آخرین بار، امریکا در سال1992 آزمایش انفجاری هسته‌ای انجام داده بود و بعد از آن به پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBT) پیوست؛ پیمانی که این نوع آزمایش‌ها را ممنوع کرده است، هرچند امریکا هنوز این پیمان را رسماً تصویب نکرده ولی بر اساس چارچوب CTBT، هرگونه آزمایش انفجاری هسته‌ای فیزیکی ممنوع است، هرچند شبیه‌سازی‌های محاسباتی یا آزمایش‌های زیربحرانی که در آن واکنش زنجیره‌ای هسته‌ای رخ نمی‌دهد، ممنوع نیست. کشور‌هایی مانند روسیه و چین چند دهه است آزمایش انفجاری هسته‌ای انجام نداده‌اند، ولی آزمایش‌ها یا تمرین‌هایی درباره سیستم‌های موشکی هسته‌ای گزارش شده است. سخنگوی کرملین در واکنش به صحبت‌های ترامپ که گفته «دیگران نیز این کار را می‌کنند»، به طعنه گفته که نمی‌داند چه کشور‌هایی اخیراً آزمایش هسته‌ای انجام داده‌اند و در عین حال این را هم روشن کرده که «اگر امریکا این کار را کند، ما نیز گزینه‌های‌مان را داریم». «سرگیی شویگو» دبیر شورای امنیت روسیه، روز جمعه واکنشی دقیق‌تر به تصمیم ترامپ نشان داد و با تفسیر تلویحی موضع او به «فیزیکی نبودن» گفت: آزمایش‌های هسته‌ای حتی برای یک روز هم در هیچ کشوری متوقف نشده‌اند، چون آنها به صورت فیزیکی انجام نمی‌شوند بلکه بر اساس مدل‌های ریاضی هستند. شویگو با این حال، این را هم رد نکرد که اظهارات ترامپ در مورد آزمایش‌های هسته‌ای بر ثبات استراتژیک تأثیر می‌گذارد و افزود: روسیه نمی‌خواهد این ثبات رو به وخامت بگذارد. این مقام روس به آزمایش موشک کروز هسته‌ای «بوروستنیک» و زیردریایی «پوزیدون» روسیه اشاره کرده که احتمالاً تصمیم ترامپ، واکنشی به آنهاست و گفته که این آزمایش روسیه «نباید غافلگیرکننده باشد چراکه «ولادیمیر پوتین» رییس‌جمهور روسیه در سخنرانی خود در پارلمان در سال2018 به آنها اشاره کرد. شاید آن موقع باور نکردند، اما اکنون باور می‌کنند.» پکن هم از واشینگتن خواسته است به تعهد خود به «توقف آزمایش هسته‌ای» پایبند بماند و هشدار داده که چنین اقدامی می‌تواند «تعادل و ثبات راهبردی» در سطح جهان را به خطر اندازد. 

 احمقانه؟ به این سرعت؟!

سازمان پیمان منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای (CTBTO) در بیانیه‌ای رسمی اعلام کرده که «هرگونه آزمون انفجاری سلاح هسته‌ای از سوی هر دولت، برای تلاش‌های جهانی در زمینه عدم‌گسترش هسته‌ای و امنیت بین‌المللی، مضر و نگران‌کننده است.» «فرحان حق» معاون سخنگوی سازمان ملل متحد نیز روز پنج‌شنبه در یک نشست خبری از تصمیم امریکا برای شروع آزمایش هسته‌ای ابراز نگرانی کرده و گفته که «آنتونیو گوترش» دبیرکل سازمان ملل بار‌ها تأکید کرده است خطرات هسته‌ای فعلی به طرز نگران‌کننده‌ای بالا هستند و باید از تمام اقداماتی که می‌تواند به اشتباه محاسباتی یا تشدید تنش با پیامد‌های فاجعه‌بار منجر شود، اجتناب شود.» فرهان حق خاطرنشان کرد: «ما هرگز نباید میراث فاجعه‌بار بیش از 2 هزار آزمایش سلاح‌های هسته‌ای انجام‌شده در 80سال گذشته را فراموش کنیم. آزمایش هسته‌ای هرگز و تحت هیچ شرایطی مجاز نیست.» همچنین عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران در پستی نوشت: «هیچ تردیدی وجود ندارد، ایالات متحده امریکا خطرناک‌ترین عامل اشاعه هسته‌ای در جهان است. اعلام ازسرگیری آزمایش‌های هسته‌ای اقدامی قهقرایی و غیرمسئولانه است و تهدیدی جدی برای صلح و امنیت بین‌المللی به شمار می‌رود.» کارشناسان درباره تبعات شروع یک دوره جدید از آزمایش‌های هسته‌ای هشدار می‌دهند. منتقدان می‌گویند اگر ترامپ عصر جدیدی از آزمایش‌های هسته‌ای را کلید بزند، این کار، تنها در را برای هر کشور دیگری که رؤیای هسته‌ای دارد، باز می‌کند تا شروع به جبران عقب‌ماندگی کند. مارک کلی، سناتور دموکرات ایالت آریزونا گفت: «این دستور آشکارا بی‌احتیاط و بی‌مسئولیت است؛ نه تنها امنیت ایالات‌متحده را تهدید می‌کند، بلکه جهان را به سمت یک مسابقه تسلیحاتی هسته‌ای خطرناک سوق می‌دهد.» کسلی داونپورت، مدیر سیاست‌های عدم اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات، تصمیم امریکا برای شروع عصر جدید آزمایش هسته‌ای را حماقت‌آمیز می‌داند، چون‌که پایان این عصر در دهه 1990 عمدتاً به سود امریکا بود. داونپورت می‌گویدکه توقف جهانی آزمایش‌ها «یک مزیت فنی برای ایالات متحده ایجاد کرد و این یکی از دلایلی است که بازگشایی در‌های آزمایش هسته‌ای از سوی ترامپ احمقانه خواهد بود، زیرا می‌تواند به سایر کشور‌ها اجازه دهد تا به آن برسند.» او معتقد است که اگر ایالات‌متحده «در را برای آزمایش هسته‌ای باز کند»، روسیه و چین «فرصت‌های بیشتری برای آزمایش و اصلاح طرح‌های کلاهک‌های هسته‌ای» خواهند داشت.» هیتر ویلیام، مدیر پروژه مسائل هسته‌ای و عضو ارشد بخش دفاع و امنیت در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، اصولاً این موضوع را که امریکا بلافاصله قادر باشد زیرساخت‌های لازم برای شروع مجدد آزمایش هسته‌ای فراهم کند، زیر سؤال برده است. او می‌گوید: «بازگشت فوری امریکا به «آزمایش انفجاری هسته‌ای» عملاً امکان ندارد، زیرا زیرساخت‌های مربوط از جمله سایت‌های آزمایش، تجهیزات مانیتورینگ، گروه‌های فنی- مهندسی و تأمین مالی، طی بیش از سه دهه کنار گذاشته شده‌اند.» هانس کریستنس

(Hans M. Kristensen) پژوهشگر ارشد تسلیحات هسته‌ای نیز در تحلیلی برای بولتن دانشمندان اتمی نوشته است: «سخت است بدانیم منظور رییس‌جمهور دقیقاً چیست. آیا منظور آزمایش انفجاری است یا شبیه‌سازی یا آزمایش موشکی با توان هسته‌ای؟» کریستنس اضافه می‌کند که اگر منظور انفجار زیرزمینی با yield بالا باشد، زمان آماده‌سازی آن شاید 18 تا 36ماه باشد، نه «فوری».

منبع: روزنامه جوان