رفع فیلترینگ  تلگرام |  در حالی که نزدیک به 6 سال از فیلتر شدن تلگرام در ایران می‌گذرد، حالا خبرهایی از آغاز مذاکرات وزارت ارتباطات با تلگرام برای رفع فیلترینگ مشروط منتشر شده است.

این مذاکرات بر پایه مصوبه رسمی شورای عالی فضای مجازی در زمستان 1403 انجام می‌شود که طی آن 6 شرط اصلی برای بازگشایی پلتفرم‌های خارجی تعیین شده بود.
حال پرسش اصلی این است: آیا تلگرام در آستانه بازگشت رسمی به فضای مجازی ایران قرار گرفته است؟

طبق گزارش خبرگزاری مهر، وزارت ارتباطات طی هفته‌های اخیر گفت‌وگوهایی غیرمستقیم با تلگرام و چند پلتفرم دیگر آغاز کرده تا شرایط بازگشایی احتمالی را بررسی کند.
یک منبع آگاه گفته:«مذاکرات صرفاً در چارچوب تحقق شروط تعیین‌شده از سوی شورای عالی فضای مجازی انجام می‌شود و هدف از آن، تنظیم رابطه‌ای قانونمند بین پلتفرم‌های خارجی و حاکمیت ملی ایران است.»

به این ترتیب، برای اولین بار پس از سال‌ها، احتمال رفع فیلترینگ تلگرام به صورت مشروط روی میز قرار گرفته است.

در زمستان 1403، شورای عالی فضای مجازی مصوبه‌ای تصویب کرد که بر اساس آن، امکان رفع فیلترینگ برخی سکوهای خارجی در صورت تحقق شروط مشخص فراهم شد.
این مصوبه با تأیید سران سه قوه و تأکید بر «صیانت از امنیت ملی و حمایت از پلتفرم‌های داخلی» ابلاغ شد.

براساس سند مصوب شورای عالی فضای مجازی، بازگشایی هر پلتفرم فیلترشده از جمله تلگرام، منوط به تحقق شش شرط کلیدی است:

افزایش سرمایه اجتماعی و رضایت مردم
پلتفرم باید در جهت منافع عمومی و رضایت کاربران ایرانی گام بردارد و از دامن‌زدن به اختلافات اجتماعی خودداری کند.

تقویت حکمرانی قانونمند در فضای مجازی
تلگرام باید بپذیرد که در چارچوب قوانین جمهوری اسلامی ایران فعالیت کند و در صورت تخلف، پاسخگو باشد.

تأمین امنیت روانی جامعه
از انتشار اخبار جعلی، شایعات و محتوای خشونت‌آمیز باید جلوگیری شود.

رعایت الزامات امنیت ملی ایران
اطلاعات کاربران ایرانی نباید خارج از کشور ذخیره یا قابل‌دسترسی برای نهادهای بیگانه باشد.

حفظ استقلال کشور در فضای مجازی
وابستگی بیش‌ازحد کاربران ایرانی به پلتفرم‌های خارجی نباید تکرار شود.

عدم آسیب به سکوهای داخلی
بازگشایی تلگرام نباید موجب تضعیف پیام‌رسان‌های ایرانی یا کسب‌وکارهای بومی شود.

در مصوبه شورای عالی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان مرجع اصلی مذاکرات معرفی شده است.
بر همین اساس، کمیته‌ای تخصصی با حضور نمایندگانی از شورای عالی فضای مجازی، وزارت اطلاعات، مرکز ملی فضای مجازی و صداوسیما تشکیل شده تا روند گفت‌وگوها را هدایت کند.

یک مقام دولتی گفته است:«هدف از این مذاکرات، بازگرداندن تلگرام یا هر پلتفرم دیگری نیست، بلکه ایجاد تعامل در چارچوب قانون است.»

کارشناسان حوزه ارتباطات معتقدند تحقق این شروط در کوتاه‌مدت دشوار است.
تلگرام تاکنون نسبت به همکاری در حوزه مدیریت محتوای داخلی ایران واکنشی رسمی نشان نداده است.
با این حال برخی معتقدند مذاکرات اخیر می‌تواند زمینه‌ساز بازگشت تدریجی تلگرام با مدل جدیدی از همکاری باشد؛ مثلاً با نمایندگی رسمی در ایران یا سرورهای محلی محدود.

در بسیاری از کشورها، پلتفرم‌ها پس از مذاکره با دولت‌ها و پذیرش قوانین بومی، دوباره فعال شده‌اند.
برای مثال در ترکیه، تلگرام و توییتر پذیرفتند دفتر نمایندگی و مسئول حقوقی محلی داشته باشند تا پاسخ‌گوی تخلفات باشند.
به همین دلیل، برخی کارشناسان احتمال می‌دهند ایران نیز به سمت مدل مشابهی حرکت کند.

در شبکه‌های اجتماعی، کاربران با انتشار هشتگ #رفع_فیلترینگ_تلگرام، نسبت به خبر مذاکرات واکنش نشان داده‌اند.
عده‌ای این اقدام را «گامی مثبت در جهت اعتمادسازی بین مردم و دولت» دانسته‌اند، اما برخی نیز معتقدند اگر رفع فیلترینگ تلگرام بدون شفافیت انجام شود، باز هم ناپایدار خواهد بود.

کارشناسان معتقدند اگر تلگرام حاضر به رعایت قوانین ایران شود، رفع فیلترینگ می‌تواند تأثیر مثبتی بر اعتماد عمومی و کاهش استفاده از VPN داشته باشد.
دکتر «محمدرضا زمانی»، کارشناس سیاست‌گذاری دیجیتال می‌گوید:«بازگشایی مشروط تلگرام، در صورت اجرای واقعی شروط شش‌گانه، می‌تواند به نوعی بازتعریف حکمرانی هوشمند در فضای مجازی تبدیل شود.»

منابع آگاه خبر داده‌اند که علاوه بر تلگرام، برخی دیگر از پلتفرم‌ها مانند ایکس (توییتر سابق) و واتساپ نیز در لیست بررسی برای مذاکره قرار دارند.
با این حال، هنوز هیچ مذاکره‌ای به مرحله رسمی نرسیده است.

رفع فیلترینگ تلگرام اگرچه می‌تواند رضایت بخش بزرگی از کاربران را جلب کند، اما نگرانی‌هایی درباره امنیت داده‌ها و مدیریت محتوای نامناسب نیز وجود دارد.
به گفته کارشناسان، راه‌حل پایدار، گفت‌وگوی فنی و حقوقی متقابل است نه تصمیمات ناگهانی سیاسی.

شورای عالی فضای مجازی با ریاست رییس‌جمهور، نهاد اصلی تصمیم‌گیر در زمینه سیاست‌های اینترنتی کشور است.
این شورا با تصویب این سند، عملاً مسیر تعامل مشروط با پلتفرم‌های جهانی را باز کرده است، اما اجرای آن منوط به پایبندی کامل دو طرف است.

منابع خبری می‌گویند مذاکرات هنوز در مراحل مقدماتی است و هیچ تصمیم قطعی اتخاذ نشده است.
با این حال اگر بخشی از شروط تا پایان سال 1404 عملی شود، احتمال دارد در سال 1405 شاهد تغییر وضعیت فیلترینگ برخی پلتفرم‌ها باشیم.

رفع فیلترینگ تلگرام می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر کسب‌وکارهای آنلاین بگذارد.
پیش از فیلترینگ، بیش از 500 هزار کسب‌وکار ایرانی از طریق کانال‌ها و ربات‌های تلگرامی فعال بودند.
بازگشایی تلگرام، می‌تواند باعث افزایش جریان تبلیغات دیجیتال، رونق محتوای بومی و کاهش مهاجرت کاربران به پلتفرم‌های غیرایرانی شود.

آنچه فعلاً مشخص است، مذاکره وزارت ارتباطات با تلگرام برای رفع فیلترینگ صرفاً در چارچوب قانونی و مشروط انجام می‌شود.
تحقق شروط شش‌گانه شورای عالی فضای مجازی، تعیین‌کننده سرنوشت بازگشایی خواهد بود.
کارشناسان می‌گویند حتی اگر رفع فیلترینگ تلگرام زمان‌بر باشد، همین گفت‌وگوها می‌تواند نشانه‌ای از تغییر رویکرد دولت در سیاست ارتباطی با پلتفرم‌های جهانی باشد.