دونالد ترامپ هم‌اکنون در سفری چندروزه به شرق آسیا به‌سر می‌برد، سفری که محور اصلی آن آماده‌سازی برای دیدار سران ایالات متحده و چین است. در این سفر، وی با رهبران ژاپن، مالزی، کره‌جنوبی و کشورهایی در منطقه آسه‌آن دیدار و تلاش کرده ترکیبی از فشار تجاری و سخنان دیپلماتیک را به کار ببرد تا به میز مذاکره با «شی» در روز پنجشنبه برسد. این سفر به نوعی ترکیبی از معامله گری اقتصادی و خودنمایی سیاسی ترامپ جهت بازگرداندن نفوذ از دست رفته ایالات متحده به شرق آسیا در برابر چین است.

در ژاپن، ترامپ با سانای تاکایچی، نخست‌وزیر جدید، قراردادی در زمینه مواد معدنی کمیاب و گسترش صادرات سویا امضا کرد و همکاری‌های دفاعی در برابر چین و کره شمالی و تجاری را تقویت کرد و در کره‌جنوبی، ترامپ و رییس ‌جمهوری لی جائه میونگ بر سر بسته سرمایه‌گذاری 350 میلیارد دلاری توافق نهایی کردند تا تنش‌های تعرفه‌ای کاهش یابد. همچنین، در مالزی نیز، بر توافق صلح میان تایلند و کامبوج که ماه‌ها درگیر مناقشه بودند؛ نظارت کرد تا خود را به عنوان میانجی معرفی کند، به طوری که کاخ سفید این رخداد را نشانه‌ای از «بازگشت رهبری ایالات متحده در آسیا» اعلام کرد. در واقع، برخی سفر ترامپ به اجلاس آسه‌آن را فرصتی طلایی برای او می‌دانند تا از این طریق خود را به عنوان یک معامله‌گر معرفی کند. باتوجه به اینکه بسیاری از کشورهای عضو آسه‌آن اقتصادهای وابسته به صادرات دارند، ایالات متحده سعی می‌کند خود را به عنوان بازیگری کلیدی به کشورهای شرق آسیا معرفی کند. علاوه بر تایلند و کامبوج، مالزی و ویتنام نیز با ایالات متحده توافقاتی امضا کردند و در حالی که آنها نتوانستند نرخ تعرفه‌ها را تغییر دهند، موفق شدند برای معافیت برخی کالاها مذاکره کنند.

آسه‌آن که در سال 1967 به عنوان سدی در برابر کمونیسم تشکیل شد، در نشست اخیر تلاش کرد به عنوان بستری برای گفت‌و‌گوی دیپلماتیک و مذاکرات تجاری عمل کند. در این نشست، علاوه بر ترامپ رهبران چین، شورای اروپا، کانادا، برزیل و آفریقای جنوبی نیز  شرکت کردند. این گروه در طول سال‌ها دستاوردهایی در جبهه اقتصادی داشته است، از جمله توسعه اقتصادی یکپارچه‌تر در سراسر منطقه و دستیابی به توافقنامه‌های تجارت آزاد با سایر قدرت‌های جهانی. اما بسیاری به طور فزاینده‌ای اثربخشی آن را در حل مسائل منطقه‌ای، از آلودگی هوا ناشی از آتش‌سوزی جنگل‌های اندونزی گرفته تا ادعاهای رقابتی دریای چین جنوبی، زیر سؤال برده‌اند. ناتوانی آن در پایان دادن به جنگ داخلی میانمار که در سال 2021 آغاز شد، به عنوان یکی از بزرگترین شکست‌های آن تلقی شده است. از این رو در نشست امسال، با به کارگیری ابزار دیپلماسی به دنبال تثبیت موقعیت خود بود.

اما شاید مهم‌ترین اتفاق در این سفر 6 روزه، دیدار ترامپ با شی جین پینگ رییس ‌جمهوری چین باشد. به نظر می‌رسد واشنگتن و پکن تا قبل از دیدار در راستای کاهش فضای تنش اقدام کرده‌اند، به طوری که، در مرحله قبل از دیدار با شی، اسکات بسنت، وزیر خزانه‌داری آمریکا، در مالزی با «هه لیفنگ»، معاون نخست‌وزیر چین، توافقاتی در «چهارچوبی اولیه» بر سر عناصر خاکی کمیاب، واردات سویا و معافیت احتمالی تعرفه‌ها انجام دادند. چین نیز برای نشان دادن حسن نیت، چند محموله سویای آمریکایی خرید کرده است، اقدامی که به عنوان علامتی از تمایل به مصالحه ارزیابی شده است. در واقع، ترامپ با مجموعه‌ای از قراردادهای اقتصادی و نمادهای صلح‌آمیز در آسه‌آن و ژاپن، برای آماده شدن برای گفت‌و‌گو با شی تلاش می‌کند و به نوعی به دنبال این است که به کشورهای شرقی نشان دهد که می‌تواند به عنوان بازیگر فعال و میانجی ثبات ظاهر شود.

امروز (پنجشنبه)، دونالد ترامپ و شی جین‌پینگ در شهر بوسان کره‌جنوبی دیدار خواهند کرد. خبرگزاری‌ها اعلام کرده‌اند که این دیدار در حاشیه اجلاس APEC انجام می‌شود و دو طرف قصد دارند «گفت‌وگوی عمیق درباره مسائل استراتژیک و بلندمدت» داشته باشند.

دو کشور در نزاع‌های صنعتی، فناوری، تعرفه و کنترل صادرات مواد استراتژیک مانند عناصر خاکی کمیاب در تقابل جدی هستند و در عین حال، هر دو طرف به وضوح علاقه‌مند‌ به جلوگیری از تشدید جنگ تجاری هستند و شاخصه‌هایی از مصالحه نیز در پیش‌نویس چهارچوب توافق دیده شده است. در نگاه چین، این دیدار فرصتی است برای اثبات اینکه فشارهای اقتصادی و محدودیت صادراتی می‌تواند واشنگتن را به عقب بنشاند، رویکردی که تحلیلگران آن را «اصلاح رویکرد آمریکا از بالا» تعبیر کرده‌اند. برای ترامپ، رسیدن به توافقی ولو موقت به‌عنوان دستاورد سیاسی مهم جلوه می‌کند؛ او بارها گفته است که چشم‌انداز «توافق بزرگ» میان چین و آمریکا وجود دارد.

به اعتقاد کارشناسان، از کلیدی‌ترین مسائلی که احتمالاً در این دیدار مطرح می‌شود، سیاست تعرفه‌ای و کاهش تدریجی تعرفه‌های متقابل، کنترل صادرات چین بر عناصر خاکی کمیاب، واردات محصولات کشاورزی آمریکا مثل سویا، همکاری یا فشار علیه جریان فنتانیل، احتمالاً بحث فناوری و سیاست برای شرکت‌هایی مانند تیک‌تاک و احتمالاً، تلاش برای حفظ وضعیت موجود در موضوعاتی حساس مانند تایوان خواهد بود.

برش

دیدار در سایه دیوار بی‌اعتمادی

ملاقات رهبران آمریکا و چین در کره‌جنوبی در حالی برگزار می‌شود که روابط واشنگتن-پکن آمیخته به بی‌اعتمادی عمیق است. دیدار امروز رقابت ژئو‌اقتصادی میان دو قدرت را کاهش نخواهد داد بویژه در اتمسفری که روابط دو کشور در ماه‌های اخیر به پایین‌ترین سطح از زمان آغاز جنگ تجاری رسیده است. تعرفه‌های سنگین متقابل، کنترل صادرات چین بر فلزات استراتژیک و تهدید ترامپ به تعرفه 100درصدی جدید، همگی بیانگر تشدید جنگ اقتصادی  است.

ترامپ در تلاش است تا از مسیر معاملات اقتصادی، به بهبود عملی راهبرد «اول آمریکا» را در جهان به رقبای خود تحمیل و تثبیت کند، در حالی که پکن به دنبال تثبیت موقعیت خود در نظام چندقطبی و کاهش نقش آمریکا به‌عنوان قدرت مسلط است. بنابراین، دیدار رؤسای ‌جمهوری چین و ایالات متحده به معنای پایان بحران نخواهد بود، بلکه احتمالاً   آغاز دور تازه‌ای از رقابت واشنگتن-پکن برای نظم‌سازی در شرق آسیا را کلید بزند.