یارانه نقدی که بیش از یک دهه است به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمایتی دولت در برابر تورم شناخته می‌شود، اکنون وارد مرحله تازه‌ای از اصلاح و نظارت شده است. پس از حذف یارانه پردرآمدها و راستی‌آزمایی حساب‌های بانکی، این بار دولت تصمیم گرفته است تا یارانه نقدی سربازان غایب و فراری را نیز قطع کند.
این تصمیم بر پایه قانون خدمت وظیفه عمومی و با هدف ایجاد انضباط اجتماعی و شفاف‌سازی در توزیع یارانه‌ها اتخاذ شده و می‌تواند میلیون‌ها نفر را به تعیین وضعیت نظام وظیفه وادار کند.

به گزارش اقتصادآنلاین، فرمانده انتظامی بابل سرهنگ علی داداش‌تبار اعلام کرده است:

«ارائه هرگونه خدمات دولتی و عمومی به مشمولان غایب و فراری ممنوع است و یارانه نقدی آن‌ها و خانواده‌هایشان قطع خواهد شد.»

این خبر، شوکی در فضای رسانه‌ای و اقتصادی ایجاد کرد؛ چرا که یارانه نقدی برای بسیاری از خانواده‌های کم‌درآمد، تنها منبع ثابت تأمین هزینه‌های روزمره محسوب می‌شود.

بر اساس ماده 58 مکرر قانون خدمت وظیفه عمومی، نیروی انتظامی موظف است مشمولان غایب را شناسایی و به مراجع قضایی معرفی کند. همچنین در ماده 63 مکرر، ارائه هرگونه خدمات عمومی، اشتغال یا تسهیلات بانکی به مشمولان فراری ممنوع شده است.
حالا دولت با استناد به همین مواد، تصمیم گرفته است تا قطع یارانه نقدی را به فهرست محرومیت‌های قانونی این گروه اضافه کند.

هدف از این اقدام، به گفته مسئولان، «تشویق به قانون‌مداری» و جلوگیری از بی‌عدالتی در تخصیص منابع عمومی است؛ چراکه از دید دولت، یارانه نقدی باید به کسانی برسد که به تعهدات ملی و اجتماعی خود عمل کرده‌اند.

طبق آمار رسمی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها:

حدود 28 میلیون و 867 هزار نفر در دهک‌های اول تا سوم قرار دارند و هر نفر 400 هزار تومان یارانه نقدی دریافت می‌کند.

حدود 42 میلیون و 313 هزار نفر در دهک‌های چهارم تا نهم قرار دارند که یارانه نقدی آن‌ها 300 هزار تومان است.

جمع کل یارانه‌بگیران کشور بیش از 71 میلیون نفر است.

اما از ابتدای سال جاری، یارانه نقدی حدود 9 میلیون نفر از افراد پردرآمد حذف شده و حالا با اعمال محدودیت برای مشمولان غایب، احتمال حذف حدود 500 تا 700 هزار نفر دیگر وجود دارد.

دولت چهاردهم بارها اعلام کرده است که هدفش شفاف‌سازی و هدفمندی واقعی یارانه‌ها است. حذف یارانه نقدی مشمولان غایب را می‌توان بخشی از همین راهبرد دانست.
در این سیاست، دولت تلاش می‌کند منابع مالی یارانه را به سمت اقشار واقعاً نیازمند هدایت کند و از هدررفت بودجه جلوگیری شود.

به گفته یکی از کارشناسان اقتصادی:

«یارانه نقدی باید ابزار حمایت از قانون‌مداران باشد، نه پاداش برای بی‌تعهدی.»

اجرای این تصمیم می‌تواند پیامدهای اجتماعی متعددی داشته باشد. از یک سو، دولت امیدوار است که انگیزه بازگشت به خدمت و تعیین وضعیت نظام وظیفه افزایش یابد.
اما از سوی دیگر، برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که قطع یارانه نقدی ممکن است خانواده‌های وابسته به مشمولان غایب را نیز دچار مشکل کند.
در بسیاری از موارد، مشمول غایب تنها نان‌آور خانواده است و نبود یارانه نقدی می‌تواند فشار مالی شدیدی بر اعضای خانواده وارد کند.

طبق دستور جدید نیروی انتظامی، مشمولان غایب علاوه بر قطع یارانه نقدی از دریافت خدمات عمومی نیز محروم می‌شوند.
این خدمات شامل موارد زیر است:

دریافت وام از بانک‌ها

صدور یا تمدید مجوز کسب‌وکار

ثبت‌نام در آزمون‌های استخدامی

صدور گذرنامه

شرکت در سفرهای زیارتی و تفریحی خارج از کشور

در واقع، دولت در حال ایجاد یک چارچوب جامع از محدودیت‌های اقتصادی و اجتماعی است تا مشمولان غایب را وادار به تعیین‌تکلیف وضعیت خود کند.

یارانه نقدی از اردیبهشت 1401 پس از حذف ارز ترجیحی، دستخوش تغییراتی شد.

دهک‌های اول تا سوم ماهانه 400 هزار تومان

دهک‌های چهارم تا نهم ماهانه 300 هزار تومان

دهک دهم و بخشی از نهم حذف شدند

با سیاست جدید، احتمالاً جمعیت یارانه‌بگیر به حدود 65 میلیون نفر کاهش خواهد یافت.
به این ترتیب، دولت قصد دارد از محل حذف یارانه نقدی افراد غیرمستحق، منابع مالی لازم برای تکمیل طرح کالابرگ الکترونیک و حمایت از دهک‌های پایین‌تر را تأمین کند.

خبر خوب این است که حذف یارانه نقدی برای مشمولان غایب دایمی نخواهد بود.
سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها اعلام کرده است که در صورت تعیین‌تکلیف وضعیت نظام وظیفه و ارائه گواهی اعزام به خدمت یا کارت پایان خدمت، یارانه نقدی از ماه بعد مجدداً برقرار می‌شود.

افراد می‌توانند از طریق درگاه ملی دولت هوشمند وضعیت خود را ثبت و درخواست بازگشت یارانه نقدی را ارائه دهند.

دکتر «رضا طاهری»، اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفته است:

«حذف یارانه نقدی سربازان غایب، اگر با عدالت اطلاعاتی و سامانه شفاف همراه باشد، می‌تواند به افزایش کارایی نظام حمایتی کشور منجر شود. اما اگر داده‌ها ناقص یا اشتباه باشند، احتمال تضییع حقوق خانواده‌ها زیاد است.»

او تأکید می‌کند که موفقیت این طرح، بستگی مستقیم به دقت اطلاعات سامانه رفاه ایرانیان دارد.

از دیدگاه جامعه‌شناسی، یارانه نقدی باید به‌گونه‌ای طراحی شود که هیچ خانواده‌ای به دلیل رفتار یکی از اعضا از حمایت محروم نشود.
بنابراین، برخی پیشنهاد داده‌اند که حذف یارانه نقدی صرفاً شامل فرد مشمول غایب باشد، نه کل خانواده.

با این حال، در حال حاضر تصمیم رسمی دولت شامل قطع یارانه نقدی تمام اعضای خانوار مشمول غایب است، تا تأثیر بازدارندگی آن بیشتر شود.

بر اساس برنامه اعلام‌شده وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دولت قصد دارد از سال آینده، نظام یارانه نقدی را هوشمندتر کند.
در این طرح، شاخص‌های زیر برای تعیین استحقاق دریافت یارانه نقدی مورد بررسی قرار می‌گیرد:

سطح درآمد خانوار

دارایی و املاک

تراکنش‌های بانکی

اشتغال رسمی و بیمه

وضعیت نظام وظیفه برای مردان

این یعنی در آینده، یارانه نقدی تبدیل به یارانه هدفمند چندسطحی خواهد شد.

تصمیم دولت برای قطع یارانه نقدی مشمولان غایب، از یک سو اقدامی برای توزیع عادلانه‌تر منابع عمومی و از سوی دیگر، ابزاری برای تقویت نظم اجتماعی و انضباط اداری است.
اما همچنان چالش‌هایی در مسیر اجرای دقیق آن وجود دارد. دولت باید اطمینان دهد که در این فرآیند، خانواده‌های کم‌درآمد بی‌دلیل از یارانه نقدی محروم نمی‌شوند.

در نهایت، موفقیت این سیاست وابسته است به شفافیت داده‌ها، همکاری نیروی انتظامی و نهادهای حمایتی، و نظارت دقیق مجلس بر عملکرد دستگاه‌های اجرایی.

اقتصادآنلاین  www.eghtesadonline.com

خبرگزاری ایسناwww.isna.ir

خبرگزاری مهر : www.mehrnews.com

خبرگزاری تسنیم  www.tasnimnews.com

پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها www.hesabdari.gov.ir

پایگاه خبری پلیس جمهوری اسلامی ایران (ناجا)   www.police.ir

روزنامه ایران (وابسته به دولت) : www.irannewspaper.ir