روز سه‌شنبه، مجلس شورای اسلامی میزبان نشستی ویژه برای بررسی وضعیت اقتصادی و معیشتی کشور بود. محور اصلی این نشست، دهک‌بندی یارانه‌ها، حمایت از خانوارهای کم‌درآمد و نحوه اجرای طرح کالابرگ الکترونیکی عنوان شد. در این جلسه، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، رییس سازمان برنامه و بودجه و وزیر جهاد کشاورزی به پرسش‌های نمایندگان پاسخ دادند.

عباس گودرزی، سخنگوی هیئت‌رییسه مجلس، اعلام کرد که در نشست علنی سه‌شنبه (6 آبان‌ماه 1404)، چند محور اقتصادی مهم در دستور کار نمایندگان قرار دارد. این محورها شامل:

بررسی عملکرد دولت در دهک‌بندی یارانه‌ها

رسیدگی به وضعیت معیشت خانوارهای کم‌درآمد

بررسی نظام کالابرگ الکترونیکی

نحوه تأمین کالاهای اساسی و نهاده‌های دامی

به گفته گودرزی، هدف اصلی مجلس از این نشست، شفاف‌سازی شاخص‌های دهک‌بندی و اطمینان از حمایت مؤثرتر از اقشار ضعیف است.

دهک‌بندی خانوارها، روشی برای تقسیم جمعیت کشور به 10 گروه اقتصادی بر اساس درآمد و هزینه است. در این مدل، دهک اول شامل فقیرترین و دهک دهم شامل ثروتمندترین خانوارها می‌شود.
با توجه به اجرای طرح‌های حمایتی مانند یارانه نقدی، یارانه معیشتی و کالابرگ الکترونیکی، شناسایی دقیق دهک‌ها اهمیت حیاتی دارد.

در سال‌های اخیر، خطاهای آماری و اطلاعات ناقص در سامانه رفاه ایرانیان باعث شده برخی خانوارهای متوسط یا کم‌درآمد از دریافت یارانه حذف شوند. موضوعی که بارها از سوی نمایندگان مجلس مورد انتقاد قرار گرفته است.

نمایندگان مجلس معتقدند که دهک‌بندی کنونی نیازمند بازنگری جدی است. از جمله مشکلات مطرح‌شده می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

عدم تطابق داده‌های سامانه رفاه با واقعیت اقتصادی خانوارها

حذف اشتباهی خانوارهای مستحق یارانه

توزیع ناعادلانه منابع یارانه‌ای

فقدان شفافیت در شاخص‌های تعیین دهک

به گفته نماینده بروجرد، لازم است دولت سازوکاری عادلانه و پویا برای دهک‌بندی جدید تدوین کند تا هیچ خانواده‌ای بدون دلیل از چرخه حمایت خارج نشود.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های نشست مجلس، بررسی اجرای کالابرگ الکترونیکی بود. این طرح با هدف تأمین کالاهای اساسی برای دهک‌های پایین جامعه طراحی شده است.
بر اساس توضیحات وزیر تعاون، کالابرگ الکترونیکی به‌صورت اعتباری در کارت بانکی سرپرست خانوار شارژ می‌شود تا بتواند اقلام ضروری مانند روغن، برنج، مرغ و لبنیات را از فروشگاه‌های منتخب خریداری کند.

اما برخی نمایندگان هشدار داده‌اند که در صورت نبود زیرساخت‌های شفاف و شبکه فروش کافی، کالابرگ ممکن است به‌نوعی بازگشت به نظام کوپنی دهه 60 تبدیل شود.

به گفته سخنگوی هیئت‌رییسه، مجلس به‌دنبال اصلاح هدفمندی یارانه‌ها با نگاه عدالت‌محور است. این اصلاح شامل سه محور کلیدی است:

دهک‌بندی دقیق و مبتنی بر داده‌های واقعی

افزایش کارآمدی در توزیع منابع حمایتی

کاهش اثرات تورمی بر معیشت خانوار

به‌ویژه در سال 1404 که فشار تورمی بر کالاهای اساسی و انرژی افزایش یافته، بازتعریف سیاست‌های حمایتی یک ضرورت فوری محسوب می‌شود.

رییس سازمان برنامه و بودجه کشور در این نشست تأکید کرد که به‌روزرسانی پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان در دستور کار دولت است. این سازمان مأموریت دارد با همکاری وزارت رفاه و مرکز آمار، شاخص‌های جدیدی برای محاسبه دهک‌ها بر اساس مصرف واقعی خانوار تدوین کند.

همچنین اعلام شد که از این پس، دهک‌بندی به‌صورت سه‌ماهه بازنگری خواهد شد تا تغییرات درآمدی یا هزینه‌ای خانوارها سریع‌تر شناسایی شود.

در ادامه نشست، کمیسیون کشاورزی گزارشی درباره طرح تقویت امنیت غذایی کشور و رفع موانع تولیدات کشاورزی ارائه داد. نمایندگان معتقدند دهک‌بندی یارانه‌ها باید با وضعیت امنیت غذایی هماهنگ باشد.
به عبارت دیگر، یارانه‌ها نباید صرفاً نقدی باشند، بلکه بخشی از آنها باید در قالب حمایت از تولیدکنندگان مواد غذایی هزینه شود تا چرخه تأمین کالاهای اساسی پایدار بماند.

کارشناسان اقتصادی بر این باورند که دهک‌بندی عادلانه می‌تواند فاصله طبقاتی را کاهش دهد.
در حال حاضر، دهک‌های پایین جامعه بیشترین فشار تورمی را تحمل می‌کنند و یارانه نقدی فعلی پاسخگوی نیاز آنان نیست.
اصلاح دهک‌بندی می‌تواند منجر به بازتوزیع واقعی منابع و افزایش قدرت خرید دهک‌های پایین شود.

با وجود اجرای طرح‌های حمایتی، تورم کالاهای اساسی همچنان بالاست.
مجلس در نشست اخیر خود تأکید کرد که دهک‌بندی یارانه‌ها باید متناسب با نرخ تورم مواد غذایی تنظیم شود.
به این ترتیب، دهک‌های پایین جامعه سهم بیشتری از یارانه معیشتی خواهند داشت و دهک‌های بالاتر، کمتر از یارانه نقدی بهره‌مند می‌شوند.

نمایندگان مجلس در پایان نشست تأکید کردند که اصلاح دهک‌بندی و اجرای کالابرگ الکترونیکی باید به‌صورت هوشمند و هدفمند پیش برود.
قرار است در جلسات بعدی، کمیسیون‌های اقتصادی و اجتماعی مجلس گزارش‌های تکمیلی از عملکرد دستگاه‌های اجرایی ارائه دهند.

نشست ویژه مجلس شورای اسلامی در پنجم آبان 1404 را می‌توان آغاز مرحله‌ای تازه از اصلاح نظام دهک‌بندی خانوارها و سیاست‌های معیشتی کشور دانست.
این نشست با محوریت عدالت اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت خانوارهای کم‌درآمد و بازنگری در طرح کالابرگ الکترونیکی برگزار شد؛ موضوعی که بدون شک طی ماه‌های آینده نیز در صدر اخبار اقتصادی و اجتماعی کشور باقی خواهد ماند.