به نقل ازباشگاه خبرنگاران جوان، نیمی از فصل پاییز گذشته، اما همچنان خبری از بارش باران در شهرهای مختلف، به ویژه در استان تهران نیست و همین موضوع مهر تأییدی بر تداوم روند خشکسالی در ایران است.

هم زمان با تغییر اقلیم کشور و تشدید خشکسالی طی پنج سال گذشته، شاهد آن هستیم که بخش عمده ای از سدهای کشور، به ویژه سدهای اطراف تهران، به مرز هشدار و خشکی رسیده اند؛ روندی که خود زنگ خطری جدی برای کشور محسوب می شود.

از آغاز فصل پاییز، میزان بارش باران در بسیاری از نقاط کشور به طور چشمگیری کاهش یافته است. بررسی های هواشناسی نشان می دهد بارش ها نسبت به سنوات گذشته کاهش قابل توجهی داشته و این موضوع نگرانی های زیادی را برانگیخته است.

در همین راستا، سحر تاج بخش، رییس سازمان هواشناسی کشور، در گفت وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران اظهار داشت: طبق پیش بینی هایی که انجام داده ایم، میزان بارش ها نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش داشته و پیش بینی می شود تا اواسط آذرماه خبری از بارش باران در کشور نباشد. از سوی دیگر، میزان بارش در پاییز به کمتر از حد نرمال خواهد رسید.

او بیان کرد: بارش باران در بسیاری از مناطق، از جمله فلات مرکزی، جنوب و البرز، کاهش یافته است؛ اما در نواحی شمالی، میزان بارش ها نسبت به سایر مناطق و شهرها وضعیت بهتری دارد.

وی پیش تر گفته بود کم بارشی قابل توجهی در تمامی استان ها روی داده است، به گونه ای که از نظر شاخص SPI، امسال سومین سال کم بارش کشور در 30 سال اخیر به شمار می رود.

تاج بخش افزود: پرونده سال آبی 1404 1403 کشور با کاهش بیش از 90 میلی متر بارش نسبت به وضعیت نرمال بسته شد.

رییس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به اینکه بیشترین کاهش بارش ها از نظر درصد مربوط به استان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان، با بیش از 70 درصد کاهش است، گفت: از نظر میزان بارش، بیشترین کم بارشی در استان های واقع در حاشیه رشته کوه زاگرس مانند چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان رخ داده است.

وی افزود: کاهش شدید بارش ها در حاشیه زاگرس نگران کننده است، زیرا این مناطق سرچشمه تأمین بخشی از منابع آبی مناطق غربی و مرکزی کشور محسوب می شوند.

تاج بخش تصریح کرد: میانگین بارش در استان های حاشیه زاگرس بالاست. به عنوان نمونه، میانگین سالانه برخی مناطق حدود 700 تا 800 میلی متر است که امسال حدود 400 میلی متر کاهش یافته است.

او گفت: کم بارشی به معنای کاهش منابع آب های سطحی و زیرزمینی است؛ چراکه با کاهش آب سطحی، برای تأمین نیاز آبی به منابع زیرزمینی رجوع می کنیم و این امر فشار مضاعفی بر منابع آب زیرزمینی وارد می کند.

رییس سازمان هواشناسی کشور با اشاره به وضعیت بارشی استان تهران افزود: تهران جزو استان هایی است که بدترین شرایط بارشی را دارد. هرچند شاید از لحاظ مقدار بارش جزو کمترین ها نباشد، اما با توجه به تراکم جمعیت و نیاز آبی بالا، کمبود 40 درصدی بارش اثرات اقتصادی و اجتماعی جدی تری ایجاد می کند.

طبق آخرین آمارهای اعلام شده، تا امروز میزان بارش در استان تهران کمتر از یک میلی متر است؛ در حالی که سال گذشته میزان بارش حدود 10 میلی متر بوده است.

بر اساس آمارها، بارش ها نسبت به میانگین بلندمدت حدود 40 درصد کاهش یافته و این کاهش بارش ها به طور مستقیم بر وضعیت منابع آبی کشور تأثیر گذاشته و موجب تشدید خشکسالی شده است.

بی تردید، یکی از مهم ترین پیامدهای کم بارشی، کاهش سطح آب سدها و ذخایر آبی کشور است. با کاهش بارش ها، سطح آب در سدها نیز کاهش یافته و ذخیره آب در سدهای اصلی کشور به پایین ترین سطح خود در چند سال اخیر رسیده است.

یکی از راهکارهایی که امسال برای مقابله با کم آبی و تشدید خشکسالی توسط مسئولان وزارت نیرو و سازمان هواشناسی مطرح شده، بارورسازی ابرها است. با این حال، برخی کارشناسان این روش را راه حل قطعی و نهایی نمی دانند، ولی تأکید می کنند که این اقدام می تواند بخشی از کمبود را جبران کند.

در همین زمینه، تاج بخش، رییس سازمان هواشناسی کشور، اظهار داشت: موضع سازمان هواشناسی در این زمینه مشخص است؛ بارورسازی ابرها راهکار اصلی نیست و باید به آثار و تبعات زیست محیطی آن توجه شود.

وی افزود: البته شکی نیست که می توان از طریق بارورسازی ابرها مقداری باران تولید کرد، اما این اقدام تنها در مقیاس های کوچک و برای اهداف محدود، با مقادیر بسیار کم، امکان پذیر است.

رییس سازمان هواشناسی کشور خاطرنشان کرد: به طور متوسط در جهان، اگر عملیات بارورسازی به خوبی انجام شود، حدود 10 درصد افزایش بارش ممکن است رخ دهد؛ به گونه ای که اگر میانگین بارش 500 میلی متر باشد، بارورسازی ابرها می تواند حدود 50 میلی متر میزان بارش را افزایش دهد.

تاج بخش تأکید کرد: سازمان زیرمجموعه وزارت نیرو مسئول اجرای این طرح است؛ اما تاکنون هیچ مستنداتی از سوی آن سازمان به هواشناسی ارائه نشده تا بتوان تأثیر این عملیات را با پیش بینی های بارشی مقایسه و ارزیابی کرد.

یکی از دستگاه هایی که این عملیات را اجرا می کند، وزارت نیرو است. پیش تر محمدمهدی جوادیان زاده، رییس سازمان توسعه و بهره برداری فناوری های نوین آب های جوی، گفته بود: بارورسازی مستمر ابرها نیازمند بررسی چندین جنبه فنی این فناوری است؛ بارورسازی روشی برای تأثیرگذاری بر ابرهای طبیعی است که طی آن آب بیشتری از ابر به صورت باران یا برف استخراج می شود.

وی گفت: در روش کلاسیک بارورسازی، با افزودن ماده یدید نقره به ابر، فرآیند زمانی انجام می شود که سامانه ابری بارش زا در منطقه وجود داشته و معیارهای مورد نیاز عملیات مهیا باشد؛ هر ابری برای بارورسازی مناسب نیست.

شرایط موردنیاز برای اجرای عملیات بارورسازی ابرها شامل دمای مناسب، ضخامت ابر، میزان محتوای آبی آن و سایر عوامل تأثیرگذار بر بارورپذیری است.

رییس سازمان توسعه و بهره برداری فناوری های نوین آب های جوی خاطرنشان کرد: بارورسازی ابرها در جهان به عنوان روشی مقرون به صرفه برای استحصال آب از منابع جوی اثبات شده و تأثیر آن در افزایش بارش نیز شناخته شده است.

جوادیان زاده ادامه داد: سرمایه کافی برای مدیریت منابع آب جوی و اجرای طرح بارورسازی در کشور وجود دارد، اما در زمینه توجیه علمی و ایجاد انتظارات واقع بینانه از این فناوری هنوز جای کار زیادی وجود دارد.

وی افزود: اگر این موضوع به درستی تبیین نشود، ممکن است انتظاراتی فراتر از توان فناوری یا ناامیدی از آن در میان جامعه و تصمیم گیران ایجاد شود.

او در پایان گفت: در جهان، بارورسازی ابرها علاوه بر افزایش بارش، به منظور سرکوب تگرگ، رفع مه، تأخیر یا جلوگیری از بارش، و افزایش حجم آب پشت سدها برای بالا بردن توان نیروگاه های برق آبی نیز به کار گرفته می شود.

جوادیان زاده معتقد است با توجه به قرار گرفتن ایران در مناطق خشک و نیاز مبرم کشور به منابع آبی تجدیدپذیر، بارورسازی ابرها تنها با هدف افزایش بارش در حوضه های مختلف آبریز انجام می شود.

با وجود تمامی این اقدامات، پیش بینی ها نشان می دهد بارش ها در آخرین ماه پاییز و فصل زمستان نیز نمی تواند پاسخگوی خشکسالی کشور باشد. صادق ضیاییان، مدیرکل پیش بینی سازمان هواشناسی کشور، اظهار داشت: در دوره یک ماهه ی نیمه آبان تا نیمه آذر، همه ساله بارش های مطلوبی داشته ایم؛ امسال نیز بارش خواهیم داشت، اما میزان آن کمتر از میانگین بلندمدت 50 ساله خواهد بود.

ضیاییان گفت: انتظار می رود در دی ماه و اسفندماه بارش های نرمالی در سطح کشور رخ دهد، اما این به معنای جبران کم آبی ها نیست.

رییس مرکز ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوای سازمان هواشناسی کشور ادامه داد: پاییز امسال میانگین دمای هوا در اغلب مناطق کشور بین یک تا دو درجه سانتی گراد بالاتر از حد نرمال خواهد بود.

بر اساس این گزارش، با توجه به تشدید خشکسالی و عدم بارش تا امروز، پیش بینی می شود این روند ادامه یابد و پاییزی خشک تر از سال گذشته را تجربه کنیم.

گفتنی است، با توجه به شرایط موجود، مدیریت بهینه منابع آبی و برنامه ریزی دقیق برای مقابله با خشکسالی ضرورتی انکارناپذیر دارد. در این زمینه، استفاده از روش های نوین آبیاری و بهره گیری هوشمند از منابع آب می تواند نقش مهمی در کاهش اثرات منفی این بحران داشته باشد.