به نقل از psychologytoday،بنفش یا آبی؟ توهمی جدید ساختار سلولی شبکیه چشم را آشکار می کند

بسیاری از توهم های بصری بر تفاوت های میان دید مرکزی و دید محیطی تکیه دارند. اکنون یک توهم جدید، تفاوت چشمگیری را در نحوه درک رنگ ها در ناحیه فووآ (مرکز شبکیه) نشان می دهد: نقاطی که در دید مرکزی بنفش به نظر می رسند، در دید محیطی آبی دیده می شوند.

پژوهشگران حوزه ادراک مدت هاست که ویژگی های ساختاری و عملکردی دید مرکزی و محیطی را شناخته اند. ناحیه مرکزی شبکیه، یعنی فووآ، مملو از گیرنده های نوری حساس به رنگ به نام مخروط ها است. این مخروط ها در سه نوع وجود دارند: حساس به طول موج های کوتاه (مانند مخروط های آبی)، متوسط (سبز و زرد)، و بلند (قرمز). در مقابل، نواحی محیطی شبکیه تراکم بسیار کمتری از مخروط ها دارند و در عوض، سرشار از میله ها هستند—گیرنده هایی که به نور و حرکت بسیار حساس اند اما توانایی تشخیص رنگ را ندارند. به همین دلیل، دید مرکزی ما نسبت به رنگ ها بسیار حساس تر از دید محیطی است.

اما این تفاوت کلی میان فووآ غنی از مخروط و محیط شبکیه غنی از میله ها، تمام ماجرا نیست. در واقع، مخروط های حساس به طول موج کوتاه (یعنی آبی) به طور یکنواخت در فووآ توزیع نشده اند: در ناحیه ای بسیار کوچک در مرکز فووآ به نام فووئولا ، این مخروط های آبی کاملاً غایب اند. تراکم آن ها فقط در اطراف فووئولا افزایش می یابد. نوروفیزیولوژیست ها سال ها پیش با استفاده از تجهیزات پیشرفته اسکن لیزری این ساختار سلولی را در آزمایشگاه کشف کردند (نگاه کنید به Roorda & Williams، 1999). اما اکنون توهمی جدید که توسط هینرک شولتس-هیلدبرانت ، مدرس پوست در بیمارستان عمومی ماساچوست، کشف شده، این پدیده را به وضوح برای همگان قابل مشاهده کرده است.

به تصویر زیر نگاه کنید که از پیش نویس مقاله شولتس-هیلدبرانت اقتباس شده است. تصویر شامل 9 دایره کاملاً یکسان است. با وجود اینکه همه دایره ها دقیقاً رنگ بنفش یکسانی دارند (مقادیر RGB: 53، 69، 146)، تنها دایره ای که به راستی بنفش دیده می شود، همان دایره ای است که نگاهتان روی آن متمرکز شده است.

اگر به دایره وسط خیره شوید، آن دایره بنفش دیده می شود، در حالی که دایره های اطراف در دید محیطی، رنگی متمایل به آبی دارند. اگر نگاهتان را به دایره ای دیگر منتقل کنید، همان دایره بنفش دیده می شود و باقی دایره ها همچنان آبی به نظر می رسند.

اینکه تنها در دید مرکزی رنگ بنفش را می بینیم، دقیقاً به دلیل نبود مخروط های حساس به طول موج کوتاه (آبی) در مرکز فووآ است. نبود این گیرنده ها باعث می شود پاسخ عصبی، سهم رنگ آبی را در ادراک کاهش دهد. وقتی ورودی ای از مخروط های آبی دریافت نمی شود، مغز رنگ را به صورت بنفش تفسیر می کند. اینکه این توهم به درستی عمل می کند، خود گواهی است بر توزیع نامتوازن گیرنده های نوری آبی در فووآ و فووئولا.

برای آزمایش مرزهای این توهم، می توانید تصویر را از فاصله های مختلف ببینید. هرچه به صفحه نزدیک تر شوید، اثر توهم قوی تر می شود. هرچه دورتر شوید، دایره های بیرونی به فووئولا نزدیک تر می شوند و ممکن است آن ها نیز بنفش دیده شوند.

این توهم بصری جذاب نشان می دهد که درک ساختار زیستی سیستم بینایی ما همیشه نیازمند تجهیزات علمی پیچیده و آزمایش های آزمایشگاهی نیست. گاهی یک توهم بصری هوشمندانه می تواند همان اطلاعات را به سادگی و به طرزی چشمگیر آشکارکند.