مجیدی در گفت‌وگو با «صبح نو» :  علیرضا مجیدی، کارشناس مسائل خاورمیانه در گفت‌وگو با «صبح نو» در تحلیل معادلات اخیر سوریه اظهارکرد: «در مورد شکل‌گیری روابط حکومت جولانی با حکومت اسد و مسکو باید توضیح جدی داد. اول از همه، اینکه اساسا از زمان سقوط بشار اسد، توافقاتی بین مسکو و این حکومت‌ها صورت گرفته بود و مسکو نقش مؤثر ایجابی داشت؛ یعنی نمی‌گویم فقط نقش سلبی نداشت، بلکه نقش مؤثر ایجابی ایفا کرد تا نیروهای تحریرالشام بتوانند حلب را تصرف کنند.»  وی افزود: «بعد از تصرف حلب، زمانی که آن‌ها به‌ سوی حماه حرکت کردند، مذاکراتی آغاز شد. این مذاکرات به مدت حدود 5 روز ادامه داشت. البته وقتی می‌گوییم 5 روز، نه دقیقاً 120 ساعت، ولی اگر بخواهیم ساعتی حساب کنیم، حدودا همین می‌شود. این مذاکرات بین مسکو و تحریرالشام با وساطت آنکارا برگزار شد.» کارشناس مسائل خاورمیانه تصریح کرد: «پس از این ماجرا، مسکو کاملا راه را برای پیشروی و تصرف دمشق باز گذاشت. مسأله مهم این است که چه توافقاتی صورت گرفت که مسکو به این شکل راه را باز گذاشت؟ اولین مسأله این بود که پایگاه‌های نظامی روسیه، به‌ویژه پایگاه‌های اصلی، در سوریه حفظ شود. روسیه اساسا تمایل نداشت بیش از این درگیر شده و هزینه بیشتری بپردازد.»

تعهدات سه‌گانه مسکو از حکومت جدید سوریه

مجیدی با بیان اینکه تعهد دوم این بود که دسترسی مسکو به دریای مدیترانه از طریق سوریه محفوظ بماند، ادامه داد: «تعهد سوم هم این بود که کلیه قراردادهایی که در دوره بشار اسد منعقد شده بود، به قوت خود باقی بماند و دولت جدید نیز، طبق عرف حقوق بین‌الملل، در برابر این تعهدات مسئول باشد؛ چراکه این تعهدات ماهیتی بین‌المللی داشتند. این‌ها مواردی بود که مسکو در همان ابتدا از حکومت جدید تضمین گرفت.»

تغییر رویکرد واشنگتن در قبال دمشق

وی تصریح کرد: «در اوایل حکومت جدید، در مقطعی بحران سوخت در سوریه به ‌شدت بالا گرفت. مسأله مهم این بود درحالی‌که بحران سوخت شدت یافته بود، هیچ کشوری نمی‌توانست سوریه را تغذیه کند؛ چون آمریکا تحریم‌هایی را اعمال کرده بود. این صحبت‌ها مربوط به ماه مارس (به ‌احتمال زیاد مارس 2025) بوده است که روسیه بزرگ‌ترین محموله سوخت و انرژی را به سوریه ارسال کرد.»  

کارشناس مسائل خاورمیانه یادآور شد: «در دوره بشار اسد، سوخت سوریه عمدتا از طریق ایران تأمین می‌شد. در سال‌های متأخر، ابتدا ایران دیگر تأمین نکرد، سپس عربستان در دسامبر 2024 برای نخستین‌بار سوخت تأمین کرد، اما در نوبت دوم که حدودا باید فوریه بوده باشد، آمریکا و عربستان اجازه ندادند. حتی در همان نوبت اول نیز آمریکا صرفا چشم خود را بست، نه اینکه رسما اجازه داده باشد. همین امر موجب شد که از اواخر فوریه، سوریه دچار بحران شدید سوخت شود.»

مجیدی اظهارکرد: «روسیه این کمبود را جبران کرد و بزرگ‌ترین محموله‌ای که به سوریه پسااسد وارد شد، همان محموله سوختی بود که روسیه فرستاد. این بزرگ‌ترین محموله‌ای بود که نه فقط در حوزه انرژی، بلکه به‌ صورت کلی وارد سوریه جدید شد.»

وی خاطرنشان کرد: «اما اینجا اتفاق مهمی در روابط خارجی حکومت جولانی افتاد: آن‌ها متوجه شدند که آمریکا تا چه اندازه اهمیت دارد. این مسأله در اواخر ماه می (23 می 2025) آشکار شد.»

بازگشت دمشق به محور روسیه

کارشناس مسائل خاورمیانه اضافه کرد: «در تاریخ 23 می 2025، مسئول جدیدی برای پرونده سوریه در کاخ سفید منصوب شد. این شخص، آقای تام باراک بود که هم‌زمان سفیر واشنگتن در آنکارا نیز هست. با این انتصاب، مسیر سیاست آمریکا در قبال سوریه تغییر کرد و حمایت از حکومت جولانی شدت گرفت. از آن زمان به بعد، جولانی گرایش بیشتری به‌ سوی غرب پیدا کرد.»

مجیدی افزود: «ماجراهای سویدا هم موجب تضعیف تام باراک و هم حکومت جولانی شد. پس از وقایع سویدا، نشانه‌هایی نمایان شد که حاکی از آن بود که بعد از دروزی‌ها، نوبت به علوی‌ها خواهد رسید. در این میان، میدان‌دار و کلیددار اصلی تحولات روسیه بود. از همین رو، حکومت جولانی به‌ سراغ مذاکره با مسکو رفت.»

وی تأکید کرد: «در تاریخ 30 جولای 2025، مقامات مسکو در دیداری با نمایندگان جولانی به آن‌ها گفتند که به روسیه خیانت کرده‌اند. آن‌ها برای این ادعا استدلال‌هایی نیز ارائه دادند؛ یکی از مهم‌ترین آن‌ها این بود که حکومت جولانی، دسترسی روسیه به دریای مدیترانه را نقض کرده است که این مسأله، اصل دعوای روسیه در این پرونده بود.»

اعزام هیأت روسی برای راستی‌آزمایی تعهدات دمشق

کارشناس مسائل خاورمیانه گفت: «مقامات مسکو اعلام کردند که چهار پیش‌شرط برای آغاز مذاکره وجود دارد و اگر این پیش‌شرط‌ها پذیرفته نشود، مذاکره‌ای هم در کار نخواهد بود. علاوه بر این، روسیه ضرب‌الاجلی 45 روزه تعیین کرد؛ یعنی تا اواسط سپتامبر 2025، حکومت جولانی فرصت داشت تا این شروط را بپذیرد.»

مجیدی خاطرنشان کرد: «در اوایل سپتامبر، شیبانی از عشق‌آباد به دمشق بازگشت و دولت دمشق تصمیم گرفت روابط خود را با روسیه از سر بگیرد و چهار پیش‌شرط مسکو را بپذیرد.»

وی یادآور شد: «در فاصله‌ میان ابتدای اکتبر تا اواسط سپتامبر که مهلت 45 روزه‌ روسیه به حکومت جولانی بود، چند اتفاق مهم رخ داد: نخست، فشارهای اسراییل بر دمشق به‌طور چشمگیری افزایش یافته بود. دوم، موقعیت تام باراک در خود واشنگتن تضعیف و فشارهای غربی نیز علیه حکومت جولانی آغاز شده بود. در این شرایط، نگرانی جدی وجود داشت که اگر قیام علوی‌ها نیز اتفاق بیفتد، پرونده سوریه بسیار پیچیده‌تر و دشوارتر خواهد شد.»

کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: «در چنین فضایی، حکومت جولانی به مسکو پیام داد که حاضر است پیش‌شرط‌های تعیین‌شده را بپذیرد. حتی در نتیجه‌ مذاکراتی که با اسراییل انجام داده بود، پیشنهاد جدیدی نیز به مسکو ارائه کرد: این پیشنهاد آن بود که روسیه به‌عنوان نیروی صلح‌بان و گشت‌زن در جنوب سوریه مستقر شود. این نقش، جایگاه وزین‌تری به مسکو در ساختار امنیتی و سیاسی سوریه می‌داد.»

مجیدی گفت: «در پی این تحولات، مسکو نخست هیأتی را به ریاست مشاور پوتین - که وزیر سابق انرژی روسیه بود - به دمشق اعزام کرد. هدف این هیأت، راستی‌آزمایی تعهد حکومت جولانی به پذیرش چهار پیش‌شرط روسیه بود. پس از تأیید این موضوع، مسیر مذاکرات به‌طور رسمی آغاز شد.»