به گزارش پارسینه و به نقل از تجارت نیوز، در روز 13 اکتبر 2025، کمیته نوبل اعلان کرد که جوئل موکیِر (Joel Mokyr)، فیلیپ آگیون (Philippe Aghion) و پیتر هاویت (Peter Howitt) به عنوان برندگان جایزه نوبل در اقتصاد انتخاب شده اند. نوبل اقتصاد (جایزه بانک مرکزی سوئد در علوم اقتصادی به یاد آلفرد نوبل) امسال بر اساس تبیین رشد اقتصادی مبتنی بر نوآوری اهدا گردید.

طبق اعلام کمیته، نیمی از جایزه به جوئل موکیِر برای تحلیل و شناسایی پیش شرط هایی داده شده است که نوآوری فناورانه را ممکن می سازند و نیمی دیگر بین آگیون و هاویت به دلیل توسعه مدل نظری تخریب خلاقانه تقسیم شد. نقش هاویت در این پژوهش، کامل کننده کار آگیون بوده و بیشتر به جنبه های کمی و مدل سازی نظریه آگیون ورود کرده است.

ارزش این جایزه معادل 11 میلیون کرون سوئد است. جالب توجه این است که عنوان نوبل اقتصاد در وصیت نامه آلفرد نوبل نیامده و این جایزه از سال 1969 بر پایه تصمیم بانک مرکزی سوئد بنیان گذاشته شده است.

زندگی علمی و مسیر پژوهشی برندگان جوئل موکیِر (Joel Mokyr) متولد 26 ژوییه 1946 در لیدن هلند و استاد دانشگاه نورث وِسترن است. او اقتصاددان و تاریخ نگار است و تمرکز پژوهشی وی بر مطالعه نقش تکنولوژی، نوآوری و علم در رشد اقتصادی طولانی مدت است. موکیِر در کار خود، با بررسی تاریخ فناوری و پیش شرط های لازم برای امکان نوآوری، نشان داده است که چگونه تغییرات تکنولوژیک نیازمند زیرساخت های نهادی، فرهنگی و اطلاعاتی هستند تا بتوانند به رشد اقتصادی ماندگار بینجامند. در حکم کمیته نوبل آمده است که او موفق شده است پیش شرط های لازم رشد پایدار مبتنی بر نوآوری را شناسایی کند .

فیلیپ آگیون اقتصاددانی فرانسوی-بریتانیایی است. او استاد کالج دو فرانس، دانشگاه لندن (LSE) و رییس آزمایشگاه اقتصاد نوآوری موسسه INSEAD است و پیش از این در دانشگاه های آکسفورد و هاروارد نیز تدریس کرده است. وی پیش از این جوایز متعددی چون Yrjö Jahnsson Foundation (جایزه اقتصادی اروپا برای افراد زیر 45 سال) و جایزه جان فون نویمان را دریافت کرده است. پیتر هاویت اقتصاددانی کانادایی است که در دانشگاه براون (Brown) تدریس می کند. او با آگیون همکاری نزدیکی داشته و در حوزه رشد اقتصادی و نظریه نوآوری فعالیت می کند.

کمیته نوبل اعلام کرده است که آگیون و هاویت سهم خود را در جایزه به طور مشترک به دست آورده اند. دلیل اعطای نوبل به آن ها، توسعه نظریه ای است که توضیح می دهد چگونه فرآیند تخریب خلاقانه به رشد بلندمدت اقتصاد کمک می کند. آگیون با همکاری پیتر هاویت، مدل نظری تخریب خلاقانه را توسعه داده اند که در آن نوآوری ها، کالاها یا فناوری های قدیمی تر را کنار می گذارند و ساختار تولید را بهبود می بخشند. در نتیجه، رشد اقتصادی به صورت پویا و مبتنی بر نوآوری تبیین می شود. کمیته نوبل در بیانیه خود گفته است که سهم آگیون و هاویت در جایزه ناشی از مدل ریاضیاتی تخریب خلاقانه است.

اهمیت نظریه نوآوری محور و تخریب خلاقانه یکی از پیام های کلیدی انتخاب این سه پژوهشگر برای جایزه نوبل، تاکید بر اهمیت نوآوری در رشد اقتصادی است. کمیته نوبل اعلام کرده است که رشد پایدار را نمی توان امری بدیهی دانست و بخشی از ساختار رشد اقتصادی به توانایی نوآوری و مقابله با تهدید رکود بستگی دارد.

مفهوم تخریب خلاقانه (Creative Destruction) که آگیون و هاویت بسط داده اند، به این معناست که نوآوری و خلق محصولات جدید، فرآیندها یا فناوری های نو را جایگزین کالاها یا فناوری های قدیمی می کند و از این طریق، اقتصاد به سمت بازدهی بیشتر حرکت می کند. این فرآیند، با کنار گذاشتن روش های ناکارآمد، محرک تغییر و رشد است. کار موکیِر اما بر شناسایی شرایط نهادی، فرهنگی، اطلاعاتی و زیربنایی تمرکز دارد که امکان نوآوری را فراهم می آورند؛ بدین معنی که نوآوری تحت شرایطی موفق می شود که بستر مناسب داشته باشد.

بنابراین، ترکیب کار موکیِر با نظریه تخریب خلاقانه، تصویری نسبتا کامل از چگونگی رشد اقتصادی مبتنی بر نوآوری ارائه می دهد؛ ابتدا نظریه موکیِر مبتنی بر ایجاد زیرساخت ها و شرایط لازم و سپس مکانیزم تغییر و جایگزینی تکنولوژی ها که توسط آگیون و هاویت بسط داده شد.

انتخاب این موضوع برای جایزه نوبل چه پیامی دارد؟ انتخاب این موضوع برای جایزه نوبل، پیام هایی روشن برای جامعه اقتصاد، دولت ها و سیاستگذاران دارد. برای مثال سیاستگذاران تشویق می شوند که به تحقیق و توسعه (R&D)، آموزش، زیرساخت های فناوری و محیط نهادی مناسب (نظام مالکیت فکری، قوانین انحصار، بازار رقابتی) توجه کنند.

قابل توجه است که حتی اگر فناوری بالقوه وجود داشته باشد، موانع نهادی، رانت جویی، عدم رقابت یا ضعف قانون می تواند مانع بهره برداری از آن شود. آگیون معتقد است که اگر تنها عده ای خاص از نوآوری بهره مند شوند، این موضوع ممکن است موجب افزایش نابرابری شود و به همین دلیل سیاست های مالیاتی، تنظیم بازار و سرمایه انسانی باید در کنار رشد نوآوری در نظر گرفته شوند.

فرآیند نوآوری معمولا به تغییر در صنایع، شغل ها و کسب وکارها نیاز دارد. سیاست ها باید آماده کمک به انتقال شغلی، بازآموزی و حمایت از بخش های ضعیف باشند. همچنین قابل ذکر است که تاکید این نظریه ها بر رشد بلندمدت است و هشدار می دهد که سیاست هایی که تنها در کوتاه مدت اثر مثبت دارند، ممکن است برای دوام و پایداری نوآوری مفید نباشند.