استیون کوهن، استاد بازنشسته انسان شناسی دانشگاه آریزونا می گوید: مصنوع، هر چیزیست که در آن نشانه ای از

دخالت انسان دیده شود. از دید فنی، حتی یک گودال در زمین یا بقایای آتشدان عصر سنگ هم می تواند مصنوع باشد، اما این واژه همواره برای اشیاء مستقل و قابل لمسی به کار می رود که به دست انسان ساخته یا تغییر داده شده اند.

در سال های اخیر، باستان شناسان کشفیات حیرت انگیزی انجام داده اند که برداشت ما از خلاقیت و توانایی های انسان های باستان را به چالش کشیده اند. در ادامه، با چند نمونه از قدیمی ترین مصنوعات شناخته شده ی جهان آشنا می شویم.

1. قدیمی ترین ابزارهای سنگی (3/3 میلیون

باستان شناسان پیش تر گمان می کردند تنها انسان های اولیه ی جنس هومو (Homo) توانایی ساخت ابزار سنگی را داشته اند، اما سال 2011، در منطقه ای به نام لومکوی (Lomekwi) در کنیا، ابزارهایی کشف شد که 3/3 میلیون سال قدمت داشتند.

این ابزارهای ابتدایی توسط نیاکان ناشناخته ای از انسان امروزی ساخته شده بودند تا با آن ها آجیل بشکنند یا گوشت را با لبه های تیز سنگ برش دهند. کشف لومکوی (Lomekwi) این باور دیرینه را به چالش کشید که رفتارهایی مانند ابزارسازی، خوردن گوشت و زبان، تنها از ویژگی های انسان های جنس هومو بوده است.

2. قدیمی ترین سازه ی چوبی (476 هزار ساله)

ما از عصر سنگ ، عصر آهن و عصر برنز زیاد شنیده ایم، اما چرا عصر چوب وجود ندارد؟ دلیلش اینست که چوب در گذر زمان می پوسد و از بین می رود، بنابراین آثار چوبی از دوران باستان به ندرت باقی مانده اند. سال 2019، نزدیک آبشار کالامبو در زامبیا، دو تیر چوبی از دل خاک بیرون آورده شد که نزدیک به نیم میلیون سال قدمت داشتند. این تیرها با زاویه ی قائمه روی هم قرار گرفته بودند و شاید بخشی از یک سازه ی چوبی مانند خانه یا سکوی ذخیره سازی بوده اند. این کشف نشان می دهد انسان های شکارچی گردآورنده ی باستان ممکن است کاملاً کوچ نشین نبوده و در کنار منابع آبی مستقر می شده اند.

3. قدیمی ترین زیورآلات صدفی (142 هزار ساله)

بین سال های 2014 تا 2018، گروهی از باستان شناسان در غار بیزمون (Bizmoune) در سواحل اقیانوس اطلس مراکش، 33 صدف دریایی یافتند که به احتمال زیاد قدیمی ترین نمونه ی جواهرات بشر هستند. این صدف ها حدود 142 هزار سال قدمت دارند و شاید به شکل گردنبند آویخته می شدند. اما زیبایی تنها هدف آن ها نبود، صدف ها نقشی اجتماعی و هویتی داشتند. همان طور که امروز از لباس یا زیورآلات برای نشان دادن هویت یا موقعیت اجتماعی استفاده می کنیم، آن زمان نیز مردم از این صدف ها برای انتقال پیام هایی درباره ی هویت یا جایگاه خود استفاده می کردند. این صدف ها توسط انسان های خردمند (Homo sapiens) ساخته شده اند، گونه ای که حدود 300 هزار سال پیش پدید آمد.

4. قدیمی ترین نقاشی های غار (65 هزار ساله)

5. قدیمی ترین سازهای موسیقی (43 تا 35 هزار ساله)

قدیمی ترین سازهای موسیقی شناخته شده، فلوت هایی از استخوان و عاج هستند که در دو غار در آلمان کشف شده اند. این فلوت ها بین 43 تا 35 هزار سال پیش ساخته شده اند و متعلق به فرهنگ اورینیاسی (Aurignacian) هستند؛ نخستین فرهنگ ابزارسازی انسان مدرن در اروپا. فلوت ها از استخوان بال کرکس و عاج ماموت ساخته شده اند و سوراخ هایی برای ایجاد نت داشتند.

پژوهشگران نسخه های بازسازی شده ی آن ها را نواخته اند و صدای موسیقی انسان های اولیه را بازآفرینی کرده اند.

6. قدیمی ترین تندیس ها (40 هزار ساله)

در همان فرهنگ اورینیاسی، مجسمه هایی از حیوانات و انسان ها نیز ساخته شده اند. از جمله ی آن ها ونوس هوهل فِلس (Venus of Hohle Fels) با قدمت 35 هزار سال و مرد شیری (Lion Man) (تصویر بالا) با قدمت 40 هزار سال هستند. هر دو از عاج ماموت تراشیده شده اند.

ونوس نماد باروری و زنانگی است و مرد شیری احتمالاً نقشی آیینی یا شَمَنی داشته است.این آثار نشانگر جهان درونی و نمادین انسان های اولیه هستند که بعدها در فرهنگ های اروپایی گسترش یافت.

7. قدیمی ترین قایق (10 هزار ساله)

سال 1955، کارگران هلندی هنگام ساخت بزرگراه، قایقی چوبی پیدا کردند که 10 هزار سال قدمت داشت. این قایق که از تنه ی توخالی درخت کاج ساخته شده، حدود 3 متر طول دارد و به نام قایق پَسِه (Pesse Canoe) شناخته می شود.

با این حال، این قدیمی ترین قایق باقی مانده است، نه نخستین قایق ساخته شده، زیرا انسان ها دست کم 45 هزار سال پیش برای رسیدن به استرالیا ناچار به استفاده از قایق بوده اند. قایق پَسِه به لطف دفن شدن در مرداب حفظ شده است، محیطی که مواد آلی را به خوبی از تجزیه حفظ می کند.

8. قدیمی ترین چرخ (5200 ساله)

از آن جا که چرخ های اولیه از چوب ساخته می شدند، یافتن نمونه ای سالم از آن ها دشوار است. اما سال 2002 در اسلوونی، قدیمی ترین چرخ شناخته شده ی جهان کشف شد. این چرخ چوبی 5200 سال قدمت دارد، حدود 60 سانتی متر قطر دارد و همراه با محور چوبی 1/2 متری خود پیدا شد. جنس آن از بلوط و زبان گنجشک است و در باتلاق های اطراف لیوبلیانا (پایتخت اسلوونی) به شکل طبیعی حفظ شده بود.