به نقل از ایسنا ایران بیش از 90 درصد منابع آب تجدیدپذیر خود را مصرف می کند؛ رقمی بسیار بالاتر از استاندارد 40 درصدی سازمان ملل. این در حالی است که روند گرمایش در کشور دو برابر میانگین جهانی بوده و هر دهه حدود 10 میلیارد مترمکعب از منابع آبی کشور را از دسترس خارج می کند. همچنین بزرگترین کلانشهر کشور، تهران، با خشکسالی بی سابقه و کاهش شدید منابع آب مواجه است.

بر اساس آمار سازمان هواشناسی، دمای ایران در هر دهه 0.4 تا 0.5 درجه افزایش یافته است. این روند که سرعتی دو برابر متوسط جهانی دارد، مستقیماً بر چرخه تولید آب تجدیدپذیر اثر گذاشته و ذخایر آبی کشور را به شدت کاهش داده است.

در حالی که سازمان ملل مصرف پایدار منابع آب تجدیدپذیر را حداکثر 40 درصد اعلام کرده، ایران بیش از 90 درصد این منابع را مصرف می کند. این اختلاف فاحش، ایران را در زمره کشورهایی با بالاترین ریسک آبی قرار داده است.

همچنین میانگین مصرف آب شرب در کشور برای هر نفر 230 لیتر در شبانه روز است؛ در حالی که با اصلاح الگوی مصرف می توان آن را به 130 تا 150 لیتر کاهش داد. کارشناسان می گویند اگر این عدد به میانگین جهانی نزدیک شود، تنها در بخش خانگی می توان تا 50 درصد صرفه جویی داشت.

بحران آب تهران؛ خشکسالی 57 ساله

از سوی دیگر اوضاع منابع آبی در تهران به عنوان پایتخت مطلوب نیست، سدهای تهران به طور معمول تامین 70 درصد آب پایتخت را بر عهده داشتند و 30 درصد باقی از منابع زیرزمینی تأمین می شد، اما کم بارشی و تشدید تبخیر، سهم سدها را کاهش و فشار روی آب های زیرزمینی را افزایش داده است؛ اکنون تهران درگیر بی سابقه ترین خشکسالی 57 سال اخیر شده و فرونشست زمین به عنوان یکی از تبعات بهره برداری از منابع زیرزمینی، به یک چالش جدی مدیریت شهری تبدیل شده است.

آمار بارندگی ها در سال آبی جاری به 99 میلی متر رسیده که بیش از 20 درصد کاهش نسبت به سال گذشته دارد، در حالی که ظرفیت طبیعی منطقه 230 تا 250 میلی متر است. تهران با بیش از 9 میلیون نفر جمعیت، سالانه 1.5 میلیارد مترمکعب و حدود 23 درصد آب شرب کشور را مصرف می کند. کم بارشی، اقلیم خشک و بارگذاری جمعیتی بالا، تامین آب پایتخت را به بحران تبدیل کرده است.

کارشناسان تاکید دارند سرمایه گذاری در بهینه سازی مصرف آب مهم ترین راهبرد سازگاری با کم آبی است. در حالی که حد مجاز مصرف آب برای هر تهرانی 130 لیتر در شبانه روز است، سرانه مصرف فعلی 250 لیتر است و 60 درصد شهروندان تا دو برابر الگو آب مصرف می کنند.

پاییز خشک و هشدارهای جدید

با توجه به پیش بینی پاییز خشک و کاهش بارش ها، وزارت نیرو و صنعت آب از مردم و کشاورزان خواسته اند تا با مدیریت مصرف و رعایت الگوهای کشت، به عبور از بحران کمک کنند. عیسی بزرگ زاده، سخنگوی آب در این رابطه به ایسنا گفت: بر اساس پیش بینی های صورت است مطابق داده های سازمان هواشناسی پاییز خشکی خواهیم داشت.

وی افزود: سناریوی بدبینانه ای برای تامین آب شرب و کشاورزی در نظر گرفته شده و تنها با همکاری جمعی شهروندان و بهره برداران می توان فشار بر منابع محدود آب را کاهش داد. همچنین لازم است کشاورزان به ویژه دیم کاران، الگوی کشت خود را متناسب با میزان بارش و منابع موجود تنظیم کنند.

سخنگوی صنعت آب با تاکید بر اینکه علی رغم اینکه پیش بینی شده بود در سدهای حوضه استان تهران در ماه های اردیبهشت و خرداد بارش های نرمالی خواهیم داشت، اما چنین اتفاقی رخ نداد و مجموع بارش های دریافتی از ابتدای سال آبی تا 21 تیرماه حدود 150 میلیمتر شد که نسبت به دوره بلندمدت 44 درصد کاهش دارد، اظهار کرد: مجموع بارش های این حوضه در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته 34 درصد کاهش دارد که می توان گفت سال آبی جاری دومین سال کم بارش در دوره آماری 57 ساله بوده و از سوی دیگر در پنجمین سال خشک قرار گرفته است.

با ادامه روند تغییرات اقلیمی، امکان استحصال منابع آبی تازه وجود ندارد. بنابراین تنها راهکار، مدیریت صحیح و همکاری همه جانبه از سوی سیاست گذاران، نخبگان و شهروندان در حفظ منابع موجود است.

در سال های اخیر اقداماتی چون بازچرخانی و استفاده چندباره از آب، الزام صنایع پرمصرف به جایگزینی آب خام با پساب و به کارگیری شیوه های نوین آبیاری در کشاورزی در دستور کار قرار گرفته، این رویکردها در قانون بودجه 1402 و برنامه هفتم توسعه نیز به طور رسمی مورد تأکید قرار گرفته اند.

بی شک بدون اصلاح رفتار مصرفی شهروندان و برنامه ریزی دقیق در سطوح مدیریتی، بحران آب تهران و سایر مناطق کشور می تواند ابعاد گسترده تری پیدا کند و فشار بر منابع محدود آب تجدیدپذیر را افزایش دهد. در این شرایط، تصمیمات درست مدیریتی و همکاری تمام دستگاه های ذی ربط می تواند اثر گذار باشد.

سرمایه گذاری در بهینه سازی مصرف، توسعه فناوری های بازچرخانی آب و جایگزینی پساب با آب خام در صنایع می تواند بخشی از فشار بر منابع آبی کشور را کاهش دهد. به گفته کارشناسان، این اقدامات نه تنها منابع موجود را حفظ می کند، بلکه زمینه ساز مدیریت پایدار و کاهش هزینه های ناشی از کم آبی در بلندمدت خواهد بود.