به نقل از ایسنا، محمدجواد ظریف که روز پنجشنبه و به صورت آنلاین از تهران در نشست انجمن کنترل تسلیحات در آمریکا شرکت کرده بود، پس از سخنرانی در این نشست به برخی سوالات رییس انجمن و حاضران پاسخ داد که متن کامل آن به شرح زیر است:

داریل کیمبل (رییس انجمن کنترل تسلیحات و رییس جلسه): با یک سوال واضح شروع می کنم. با توجه به شرایط و محدودیت های موجود و آنچه تاکنون رخ داده است، چه فرمولی می تواند منجر شود که ظرف 24 تا 36 ساعت آینده دو طرف بر سر آن به موافقت برسند که بتواند هم نگرانی های سه کشور اروپایی را برطرف کند، هم نیازهای ایران را مد نظر قرار دهد و هم آنچه که آژانس انرژی اتمی به دنبالش است را در نظر بگیرد که بتواند از عمیق تر شدن بحران پیش گیری کند و بازگشت تحریم ها را متوقف کند. بر اساس آنچه از وزیر امور خارجه تان و کشورهای اروپایی شنیده اید و می گویند چه فرمولی می تواند اوضاع را ظرف چند ساعت آینده به جلو ببرد؟

ظریف: مهم است که همه به امکاناتی بیندیشند که بعد از اسنپ بک ممکن است رخ دهد. باور داریم که اسنپ بک اهرم فشار هیچ طرفی را تقویت نخواهد کرد. صرفاً رسیدن به یک راه حل را مشکل تر خواهد کرد. اتحادیه اروپا شرط هایی گذاشته بود که وزیر امور خارجه، آقای عراقچی باور دارد که این شروط از طریق امضای توافق نامه اخیر با مدیر کل آژانس انرژی اتمی، آقای گروسی و همچنین پیشنهاد ادامه مذاکراتی که ایالات متحده به آن ها بدعهدی کرد بدعهدی های واقعی از طریق بمباران کردن میز مذاکرات این شروط عملی شده اند. بنابراین من نمی دانم که اروپا به دنبال چیست. پیامد آنچه اروپا به دنبال آن است صرفاً او را به عنوان شریک مذاکرات بی اعتبار می کند. من فکر می کنم که خیلی راحت می شود بر اساس پیشنهاد ایران رو به جلو حرکت کرد، به شرطی که اروپا از برج عاج خود و خودشیفتگی خود پایین بیاید و بپذیرد که اشتباه کرده است. وقتی من وزیر امور خارجه بودم، با اروپا برای ایجاد یک ترتیبات قرن نوزدهمی (یعنی تهاتر) مذاکره کردیم اما اروپا حتی نتوانست آن را نیز اجرا کند. بنابراین اروپا یا سه کشور اروپایی نباید فکر کنند که خودشان تنها گروه هایی هستند که به برجام متعهد بوده اند. آن ها با بدعهدی هایشان نسبت به برجام، بعد از خروج ترامپ از آن، برجام را تخریب کردند.

آن ها 11 تعهد نسبت به ما داشتند که حتی یک مورد را اجرا نکردند. باید نسبت به این موضوع پاسخگو باشند و به جای آنکه در موضع برتر قرار بگیرند، باید بیایند و آینده را ببینند. باید ببینند که با این کار چه چیزی به دست می آورند. به لحاظ حقوقی هیچ توجیهی برای اسنپ بک وجود ندارد. به لحاظ سیاسی می توانند انجامش بدهند. آن ها می توانند به کشورها فشار بیاورند و شورای امنیت را، همانطور که قبلاً هم این کار را کردند، در اختیار بگیرند. اما به لحاظ حقوقی و اخلاقی هیچ توجیهی برای بازگرداندن قطع نامه های سازمان ملل وجود ندارد. بنابراین من فکر می کنم که امکان هایی مثل کنسرسیوم، امکان هایی مثل احیای همکاری ایران با آژانس، امکان هایی مثل مذاکره بین ایران و سه کشور اروپایی، به همراه روسیه و چین و شاید بعدها آمریکا، همه امکاناتی هستند که می توانند در میز مذاکره مد نظر قرار بگیرند. باز هم می گویم که من نماینده دولت ایران نیستم. من درباره وضعیت مذاکرات چیزی نمی دانم. فردا می توانید حرف های آن ها بشنوید و از برنامه شان مطلع شوید. من اخبار مذاکرات را از تلویزیون دنبال می کنم و این نظرم است.

داریل کیمبل: با توجه به صحبت هایی که از تهران شنیده می شود، به نظر می رسد که دولت از سوی مجلس از طرف دو طیف تحت فشار است. طیفی که می گویند باید اقدامات خروج از ان. پی . تی آغاز شود، که شما به آن اشاره کردید و گفتید که رهبر انقلاب چند روز قبل این موضوع را رد کرده است اما هنوز فشارهایی برای آن وجود دارد و طیف دومی که می گویند همکاری با آژانس انرژی اتمی باید کم یا کند شود. می خواهم بدانم که خروج از ان. پی. تی یا کم کردن همکاری با آژانس چطور می تواند به نفع ایران باشد، چون بیشتر به نفع ایران است که در ان.پی.تی بماند تا نشان دهد که برنامه هسته ای آن آستانه ساخت سلاح هسته ای را رد نمی کند. لطفاً بگویید که کدام یک از این مباحث عقلانی است و کدام نیست؟

ظریف: خب، استدلال کسانی که بر ضرورت همکاری بیشتر تأکید می کنند، اکنون بسیار ضعیف است زیرا بعد از خروج ترامپ از برجام، ایران به مدت یکسال کامل با آژانس همکاری کرد و برجام به مدت یکسال کامل اجرا شد. اگر به گزارش آژانس در ماه ژوئن 2019 نگاه کنید، می بینید که در حالیکه اروپا به تعهداتش عمل نکرد و آمریکا هم از برجام خارج شد، ایران داشت به تعهدات خود در قبال برجام عمل می کرد. بنابراین، استدلالات مربوط به متعهد ماندن نسبت به این ابزارهای بین المللی به صورت یکجانبه در بین افکار عمومی و در مجلس که هیچ وقت نسبت به برجام یا این توافق ها دوستانه عمل نکرد- چندان قانع کننده نیست. من مجلس را سرزنش نمی کنم زیرا ]این مسئله[ به دلیل بدعهدی های پی درپی آمریکا و اروپا بود. اما مسئله این است که خروج یا اعلام قصد خروج از ان.پی.تی به معنای ساخت بمب نیست. معنایش نخواستن یک توافق یک-جانبه است. من چنین چیزی را تأیید نمی کنم اما می توانید درکش کنید و در ضمن این کار می تواند یک فرصت 90-روزه برای مذاکره نیز ایجاد کند. بنابراین من باور دارم که هر کدام از موارد که رخ دهد، حتی اگر ایران قصد خروج از آن را اعلام کند، ما همچنان می توانیم مذاکره کنیم. بسیاری در ایالات متحده می گویند که اسنپ بک پایان جهان نیست، بر اساس همین استدلال، می توان گفت که با اعلام خروج از ان.پی.تی هم دنیا را به آخر نمی رسد. به نظر من اقدام (اروپا) برای ارسال یادداشت به منظور لغو قطع نامه 2231 شورای امنیت کمتر از اقدام ایران در ارسال نامه خروج از ان.پی.تی بر اساس ماده 10، توجیه پذیر است. شما می دانید که تأسیسات ایران بمباران شدند، نیت خوب ایران در قبال توافق نادیده گرفته شد و توسط طرف دیگر نقض شد. بنابراین، اگر به لحاظ حقوقیصحبت کنیم، در حقیقت، چه من دوست داشته باشم و چه نه، ایران می تواند این استدلال را مطرح کند که بر اساس ماده 10 ان.پی.تی می تواند اعلان خروج بدهد. اگر هم این کار را بکند، هنوز چند ماه فرصت برای مذاکره دارد.

داریل کیمبل: خیلی خلاصه بگویم که اگر می توانیم کاری را بکنیم، معنایش این نیست که باید آن کار را بکنیم. در بعضی مناطق، به خصوص در جنوب آسیا، بعضی مردم انجمن کنترل تسلیحات را آیت الله منع اشاعه می بینند. بنابراین لازم است بگویم که در هیچ جهانی، خروج یک کشور از ان.پی.تی و فاصله گرفتن از آن را، ارزشمند نمی دانم. این کار باعث می شود همه نگرانی هایی که از آن صحبت کردید، تشدید شود. آمریکا درباره قصد ایران در ساخت بمب خیلی واضح صحبت کرد. بنابراین وظیفه دانستم که نظرم را بدهم.

ظریف: مطمئن هستم که با من هم عقیده هستید که خروج از برجام و حرکت به سمت اسنپ بک نیز مشمول این استدلال شما می شود.

داریل کیمبل: بله ما خروج آمریکا را محکوم کردیم و شرایط کنونی را هم نمی پسندیم. شما درباره برخی دلایلی که ممکن است ایران را به خروج از تعهداتش برای همکاری با آژانس وادار کند صحبت کردید. این تعهدات، بر طبق ان. پی. تی جزو وظایف ایران هم هست. در صحبتتان کمی هم درباره ساختار منطقه ای بر اساس آنچه در گاردین نوشتید، صحبت کردید.

می خواهم فقط اشاره کنم که به نظر من دنبال کردن چنین طرحی، که همان طور که شما نوشتید، می تواند توسط خود کشورهای منطقه و تحت هدایت مستقیم خودشان انجام شود و نیازی به اجازه اروپایی ها، آمریکایی ها یا هیچ کس دیگری ندارد، در صورت خروج ایران از ان پی تی یا تعلیق همکاری با آژانس بسیار دشوار خواهد بود. درک مبنای برنامه هسته ای ایران بدون حضور قوی و موثر آژانس بین المللی انرژی اتمی در هر یک از کشورهای منطقه، از جمله ایران، دشوار است.

اگر ممکن است، دکتر ظریف، خیلی سریع توضیح دهید که مفهوم کنسرسیوم منطقه ای چگونه کار خواهد کرد؟ و چگونه [چنین چیزی] می تواند به عنوان یک راه حل بلندمدت و جایگزین مناسب برای آنچه تاکنون امتحان کرده ایم یعنی برجام - عمل کند، با توجه به اینکه برجام مسیر پیش رو نیست؟

ظریف: من اساساً این را نوشتم تا جایگزین هایی برای مسیر بسیار خطرناکی که اروپایی ها و آمریکایی ها اتخاذ کرده اند ارائه کنم… متأسفانه، کسی گوش نمی دهد.

به نظر من، می توان دو کار را هم زمان انجام داد. یکی ایجاد یک رژیم عدم اشاعه بسیار سختگیرانه که شامل نظارت متقابل بسیار دقیق کشورهای منطقه توسط نمایندگان خودشان و گروهی از کارشناسان این کشورها باشد، تا هر کشور بر تعهدات خود نظارت داشته باشد. همان طور که می دانید، این مکانیزم بین آرژانتین و برزیل وجود دارد. این می تواند در منطقه بین همه کشورهای منطقه هم پیاده شود.

دوم اینکه می توان در عین حال، همکاری هم داشت. کشورهای مختلف در منطقه برنامه های هسته ای مختلفی دارند. ایران توانایی غنی سازی، دانش و فناوری آن را دارد و دیگران ممکن است توانایی ها و تخصص های دیگری داشته باشند. می توانیم این توانایی ها را بر اساس سطح تخصص، امکانات مالی و سایر ترتیبات، با هم به اشتراک بگذاریم تا یک کنسرسیوم ایجاد شود، نه فقط برای غنی سازی و سوخت، بلکه حتی برای همجوشی هسته ای. من معتقدم که همجوشی آینده انرژی هسته ای است و می توانیم حتی با عربستان سعودی و دیگران در زمینه همجوشی همکاری کنیم.

در زمانی که معاون رییس جمهور بودم ، پیشنهادهایی توسط بسیاری از جمله برخی شرکت های آمریکایی مطرح شد که می توانیم در یک همکاری سه جانبه با عربستان سعودی و ایالات متحده در زمینه تحقیق و حتی پیاده سازی همجوشی شرکت کنیم. همان طور که می دانید، پایه علمی ایران بسیار توانمند است، نه فقط در حوزه غنی سازی، بلکه در حوزه های مختلف، از جمله هوش مصنوعی؛ همان طور که ایلان ماسک اعتراف کرده، بهترین مهندسان و برنامه نویسان ایرانی هستند. بنابراین ما در ایران یک منبع دانش و توانایی فناورانه داریم و کشورهای دیگر امکانات مالی یا توانایی های علمی دارند. می توانیم همه این ها را کنار هم بگذاریم، اعتماد بسازیم، نظارت کنیم و هم زمان بر عدم اشاعه و ایجاد یک منطقه عاری از سلاح های کشتار جمعی در خاورمیانه تأکید کنیم.

داریل کیمبل: متشکرم که شرح دادید. یک توصیه دارم به عنوان فردی که نماینده دولت نیست، اینکه یادآوری می کنم صرفاً یک دیدگاه در یک روزنامه نمی تواند دیگران را قانع کند، پشتکار و مداومت نکته اصلی است. امیدوارم که بتوانیم این گفت وگوها را ادامه بدهیم و مفتخرم که با ما صحبت کردید. امیدواریم وقتی در آینده بتوانیم طی تماس ویدیویی با بعضی از مخاطبان شما در موسسه تازه تأسیس تان، که امیدواریم موفق باشد، صحبت کنیم.

ظریف: برای همین در صحبتم همه شما را دعوت کردم که ایده های رو به آینده تدوین و منتشر کنید. من امیدوارم شما را در جلسه مشابهی در تهران ببینم. البته من تحریم هستم و نمی توانم به آمریکا و واشنگتن سفر کنم. شما که تحریم نیستید می توانید به ایران بیایید. (با خنده)

داریل کیمبل: (باخنده) باید ببینم همسرم مرا تحریم می کند یا نه!