به نقل از جام جم طرح پیشنهادی پلیس راهور برای تغییر اعداد پلاک خودروها از فارسی به لاتین، حواشی بسیاری را پیش آورده است. منتقدان این طرح را مغایر با اصل پانزدهم قانون اساسی می دانند که خط رسمی کشور را فارسی اعلام کرده و هشدار می دهند این اقدام می تواند بهانه ای برای هجوم به دیگر عرصه های فرهنگی و تضعیف زبان فارسی شود و البته موافقانی هم وجود دارند که مهم ترین استدلال آنها این است که امکان سوءاستفاده و دستکاری پلاک با این شیوه از بین می رود. اما اجازه دهید ببینیم اساسا نحوه شماره گذاری و پلاک خودروها چگونه است؟

از نماد تا شماره

پلاک های خودرو (یا شماره گذاری وسایل نقلیه) یکی از سیستم های شناسایی رسمی برای وسایل نقلیه موتوری در سراسر جهان است. این پلاک ها معمولا شامل ترکیبی از اعداد، حروف و گاهی نمادها است و براساس مقررات هر کشور یا منطقه صادر می شود. هدف اصلی آنها، شناسایی منحصربه فرد خودرو یا مالک آن بوده و اغلب با اطلاعات جغرافیایی، نوع خودرو، سال تولید یا ترتیب مرتبط است. سیستم ها براساس عوامل مختلفی مانند منطقه جغرافیایی، نوع وسیله نقلیه و سال ثبت یا به صورت تصادفی-ترتیبی انتخاب می شود.

تاریخچه پلاک خودرو در جهان

پلاک به عنوان شناسه وسیله نقلیه نخستین بار در سال 1884 در کشور کانادا برای کالسکه مورد استفاده قرار گرفت، هرچند به جای بدنه کالسکه، توسط اسب به دوش کشیده می شد.اولین باری که پلاک روی یک خودرو نشست، در14اوت سال1893 درکشور فرانسه بود. دولت فرانسه در این سال، ماشین های پلیس پاریس را به پلاک مجهز کرد. با تقلید از فرانسوی ها، حدود سه سال بعد دولت آلمان نیز نصب پلاک روی وسایل نقلیه را الزامی ساخت.هلند نخستین کشوری است که در سال 1898 پلاک خودرو را ملی سازی کرد. این پلاک ها به ترتیب از یک شماره گذاری شده بود، هرچند رویه تخصیص پلاک در سال 1906 تغییر یافت. در سال 1901 آمریکایی ها نیز شروع به نصب پلاک روی ماشین های خود کردند. البته این پلاک ها نه به صورت دولتی بلکه به صورت شخصی توسط مالک ساخته و در قسمت عقب ماشین نصب می شد. مدت زیادی طول نکشید که پلاک های دولتی به مالکان ماشین ها تحویل داده شد. دولت آمریکا در سال 1903، پلاک های آهنی لعاب دار یکسانی را روی خودروهای موجود در ایالت ماساچوست نصب کرد. درسال1910کاربرد فلز در ساخت پلاک ماشین به یک امر رایج تبدیل شد و پلاک های سرامیکی، چوبی، برزنتی و چرمی به طور کامل از دور خارج و منسوخ شد. در سال 1920، پلیس ماساچوست تصمیم گرفت وظیفه ساخت پلاک خودروهای این ایالت را بر عهده زندانیان بگذارد.

قوانین پلاک خودرو در اروپا و آمریکا

در کشورهای اروپایی، قوانین پلاک خودرو معمولا مشروح تر و جامع تر است. پلاک ها معمولا شامل کد کشور، یک عدد ثبت و کد خصوصی مالک است. همچنین، قوانین مربوط به تغییر پلاک در زمان فروش خودرو نیز بسیار قابل توجه است.

در برخی از پلاک های خودرو، پرچم ها می تواند به ما در شناسایی کشور مبدا وسیله نقلیه کمک کنند اما همیشه این طور نیست! مثلا پلاک های اتحادیه اروپا تصویر حلقه ستاره های اتحادیه اروپا (EU) را نشان می دهد. در این حالت، ما باید برای فهمیدن محل ثبت خودرو به حروف پلاک اروپایی تکیه کنیم.در مورد پلاک با کوتاه ترین شماره، موناکو با کد چهار کاراکتری برنده رقابت است. این بهتر از واتیکان است که پلاک های آن حداقل ازهفت کاراکتر تشکیل شده است. همچنین طولانی ترین پلاک های خودرو متعلق به ایرلند (9 کاراکتر) است. در همین حال در ایالات متحده، هر ایالت قوانین خاص خود را برای پلاک خودرو دارد. به طور کلی، اکثر ایالت ها نیاز به نصب پلاک جلو و عقب دارند. برخی ایالت ها نیز امکان استفاده از پلاک موقت را برای مدت معین فراهم می کنند.

الفبای بومی و لاتین در پلاک خودرو

پلاک خودروها در سطح بین المللی تابع قوانین داخلی هر کشور است ولی الزامات بین المللی مانند شناسایی درمرزهاو استانداردهای بین المللی معمولا باعث شده که کشورها هنگام طراحی پلاک ها به خوانایی برای افراد خارجی، تشابه با قالب های شناخته شده و استفاده ازترکیب قابل فهم حرف/عدد بین المللی توجه داشته باشند.بسیاری ازکشورهایی که زبان رسمی یا غالب شان الفبای غیرلاتین است، در پلاک ها یا از ترکیب الفبای بومی/ الفبای لاتین یا از حروفی مشترک بین لاتین و الفبای بومی استفاده می کنند یا اینکه فقط لاتین را انتخاب کرده اند. کشورهایی که الفبای غیرلاتین دارند اما پلاک خودروهای شان حاوی حروف لاتین یا فقط اعداد/حروف قابل شناسایی درسطح بین المللی است،شامل کشورهای آمریکای لاتین نظیرآرژانتین است که درسیستم پلاک گذاری شان، الفبای لاتین به کار می رود یا در کشورهایی که زبان شان از الفبای سیریلیک استفاده می کند (مثل برخی کشورهای اروپای شرقی)، بعضی از حروف مشابه در لاتین و سیریلیک شبیه است رادرپلاک به کارمی برند تاافرادخارجی بتوانند آنها را راحت تر بخوانند. مثلا در بوسنی و هرزگوین در پلاک ها تنها از حروفی استفاده می شود که در لاتین و سیریلیک معادل بصری دارد.

نظام پلاک گذاری جهانی

سیستم های پلاک گذاری جهانی بازتاب دهنده نیازهای اداری،فرهنگی وجغرافیایی هر کشور است.مبنای اصلی اغلب ترتیبی (برای سادگی) یا منطقه ای (برای ردیابی) است، در حالی که از عواملی مانند سال تولید یا نوع خودرو هم برای تمایز استفاده می شود.در کشورهای در حال توسعه، تمرکز بر شناسایی سریع است، در حالی که در کشورهای پیشرفته، پلاک های سفارشی و دیجیتال سازی (مانند حذف استیکرها) رواج دارد.