سهام عدالت به‌عنوان یکی از مهم‌ترین طرح‌های اقتصادی ایران طی دو دهه اخیر، همچنان خبرساز است. اگرچه میلیون‌ها نفر از مردم در این طرح مشارکت دارند، اما عده زیادی همچنان به‌عنوان «جاماندگان سهام عدالت» شناخته می‌شوند و چشم‌انتظارند تا شاید دوباره فرصتی برای دریافت این سهام فراهم شود. حالا نگاه‌ها به بودجه 1405 دوخته شده است؛ جایی که مجلس و دولت باید تکلیف نهایی را مشخص کنند. پرسش کلیدی اینجاست: آیا در بودجه 1405 اعطای سهام عدالت به جاماندگان دیده می‌شود یا باز هم وعده‌ها روی کاغذ می‌ماند؟

میلیون‌ها ایرانی هنوز هم چشم‌انتظارند؛ سهام عدالت که سال‌ها پیش به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های اقتصادی کشور معرفی شد، برای همه مردم اجرا نشد و عده‌ای از آن جاماندند. حالا دوباره بحث داغی در محافل سیاسی و رسانه‌ای شکل گرفته: آیا بالاخره در بودجه 1405 تکلیف جاماندگان روشن می‌شود؟

سهام عدالت از ابتدا برای توزیع عادلانه ثروت و افزایش مشارکت مردم در اقتصاد کشور طراحی شد. اما مشکلات اجرایی، کمبود منابع و تغییر دولت‌ها باعث شد بخشی از جامعه از این طرح جا بمانند.
اکنون این سؤال برای میلیون‌ها خانوار مطرح است: چرا با وجود وعده‌های متعدد هنوز اقدامی عملی برای جاماندگان انجام نشده است؟

محسن زنگنه، نماینده مجلس شورای اسلامی، می‌گوید:
«مشکل اصلی سهام عدالت این است که دولت باید شرکت‌هایی را داشته باشد که بخواهد سهام آن‌ها را در قالب سهام عدالت واگذار کند. تاکنون وزارت اقتصاد گزارشی مبنی بر تجمیع سهام شرکت‌های دولتی برای این واگذاری نداده است.»

به گفته او، در بودجه 1404 حکمی برای جاماندگان وجود نداشت و همه منتظر تصمیم دولت برای بودجه 1405 هستند. این یعنی توپ فعلاً در زمین دولت است.

طبق قانون برنامه هفتم توسعه، دولت موظف است طی پنج سال بخشی از دارایی‌ها و سهام‌های خود را واگذار کند. این واگذاری می‌تواند مستقیم در بورس یا در قالب سهام عدالت انجام شود. بنابراین اگر دولت بخواهد، می‌تواند بخشی از واگذاری‌های قانونی را به جاماندگان اختصاص دهد. اما نکته اینجاست که هنوز تصمیم قطعی در این زمینه اعلام نشده است.

یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها، نبود شفافیت از سوی وزارت اقتصاد است. تاکنون مشخص نشده چه شرکت‌هایی برای واگذاری آماده هستند و چه مقدار سهام دولتی می‌تواند به جاماندگان اختصاص یابد. همین موضوع باعث شده مردم و نمایندگان مجلس در بلاتکلیفی بمانند.

کارشناسان اقتصادی می‌گویند اگر قرار باشد سهام عدالت به جاماندگان واگذار شود، دولت باید دارایی‌های بزرگی را وارد طرح کند. در غیر این صورت، اعطای سهام عدالت جدید می‌تواند به افزایش بدهی دولت یا تضعیف بازار سرمایه منجر شود. بنابراین تأمین منابع کافی شرط اصلی اجرای این طرح است.

از سال 1385 تاکنون بارها وعده تعیین تکلیف جاماندگان داده شد. حتی در سال‌های اخیر کمیسیون اقتصادی مجلس و کمیته‌های تخصصی چندین بار طرح‌هایی را برای الحاق جاماندگان بررسی کردند، اما هر بار به دلیل کمبود منابع یا مخالفت دولت نیمه‌کاره ماند.
به همین دلیل بسیاری از مردم نسبت به تحقق وعده‌ها تردید دارند.

همه نگاه‌ها به لایحه بودجه 1405 است که قرار است به‌زودی تقدیم مجلس شود. اگر بندی ویژه برای سهام عدالت جاماندگان در آن باشد، امیدواری ایجاد خواهد شد. در غیر این صورت، احتمالاً موضوع باز هم به آینده موکول می‌شود.

سهام عدالت در سال‌های گذشته نقش مهمی در کاهش فاصله طبقاتی و افزایش مشارکت مردم در بازار سرمایه داشته است. بسیاری از خانوارهای کم‌درآمد توانستند از محل سود سهام عدالت بخشی از هزینه‌های خود را پوشش دهند. اگر جاماندگان نیز اضافه شوند، این تأثیر می‌تواند گسترده‌تر شود.

آیا در بودجه 1405 سهام عدالت جدید توزیع خواهد شد؟

چند نفر از مردم جزو جاماندگان هستند؟

وزارت اقتصاد چه برنامه‌ای برای تجمیع سهام دارد؟

آیا این طرح می‌تواند باعث رونق بورس شود یا برعکس بحران ایجاد می‌کند؟

سهام عدالت همچنان یکی از پرچالش‌ترین موضوعات اقتصادی کشور است. در حالی که میلیون‌ها نفر چشم‌انتظارند، وزارت اقتصاد تاکنون برنامه روشنی ارائه نکرده و مجلس هم منتظر نظر دولت است. آنچه مشخص است، اگر دولت در بودجه 1405 تصمیمی جدی نگیرد، بار دیگر جاماندگان در صف انتظار باقی خواهند ماند.

 منابع: ایرنا، مهر، ایسنا