اجلاس دوحه، سخنرانی شرکت‌کنندگان و بیانیه پایانی آن هرچند در لحن ضداسراییلی بی‌سابقه یا کم‌سابقه بود، اما واجد اقدام عملی نشد

جوان آنلاین: حمله اسراییل به قلب دوحه، جهان اسلام را در اجلاس دیروز سازمان همکاری اسلامی در دوحه به نقطه جوش رساند، جایی که در تحولی بی‌سابقه، شمار قابل‌توجهی از رهبران عربی و اسلامی از «اقدام عملی» علیه اسراییل حمایت و برخی هم پیشنهاد ایجاد یک مکانیسم مشترک عربی اسلامی را پیش کشیدند. در حالی که مسعود پزشکیان، رییس‌جمهور ایران در اجلاس عصر دیروز هشدار داد «هیچ کشور عربی یا اسلامی از تجاوز اسراییل در امان نیست» و رییس‌جمهور مصر، صراحتاً گفت که «ما باید روی معاهده‌ای (مشترک) کار کنیم»، نخست وزیر عراق، پیشنهاد ایجاد مکانیسمی شبیه به بند (5) ناتو ارائه کرد: «هرگونه حمله به هر کشور عربی یا اسلامی به عنوان تهدیدی برای همه کشور‌های هر دو بلوک در نظر گرفته شود.» در ورای این بیانیه‌های بی‌سابقه، همچنان به نظر می‌رسد کشور‌های عربی - اسلامی با اقدام عملی بازدارنده برای متوقف کردن تجاوز اسراییل، فاصله‌ای معنادار دارند.

به گزارش «جوان»، حمله هفته قبل اسراییل به دوحه برای ترور رهبران حماس، لحن رهبران اسلامی را به شکلی بی‌سابقه تغییر داد. همین سه هفته قبل بود که عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در نشست فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی در جده، تنها مقامی بود که خواستار اقدام عملی علیه اسراییل شد. حالا اما، حمله رژیم صهیونیستی به قلب قطر، کشوری که میانجی مذاکرات حماس با اسراییل بود، شمار قابل‌توجهی از رهبران مسلمان و عرب را به موضع ایران نزدیک کرده است. مسعود پزشکیان در نشست عصر دیروز دوحه گفت: «ما باید صفوف خود را متحد کنیم و سران این رژیم را به پای میز محاکمه بکشانیم» و تأکید کرد که «حمله به دوحه نشان داد که هیچ کشور عربی و مسلمانی از تجاوز رژیم صهیونیستی در امان نیست». او گفت که رژیم صهیونیستی علیه حاکمیت، کرامت و آینده ما اعلان جنگ کرده و در عین حال پیش‌بینی کرد که «از آوار ساختمان‌های خراب شده در دوحه، بیروت، تهران، دمشق و صنعا نظمی جدید به وجود خواهد آمد که منجر به مجازات و پاسخگو کردن متجاوزان خواهد شد». در اجلاس دیروز سران اسلامی در دوحه، شمار بیشتری از رهبران کشور‌های اسلامی بیانیه‌هایی شبیه سخنان پزشکیان قرائت کردند. تمیم بن حمد آل‌ثانی، امیر قطر، کسی که کشورش هفته قبل مورد حمله اسراییل قرار گرفت خطاب به شرکت‌کنندگان گفت: «اگر اسراییل قصد ترور رهبران حماس را داشت، پس چرا با آنها مذاکره می‌کرد؟ این حمله نه فقط افراد بلکه نقش میانجیگری ما را هدف گرفته است. تبدیل شدن منطقه عربی به منطقه نفوذ اسراییل، توهمی خطرناک است». او افزود: «پایتخت کشورم هدف حمله‌ای ناجوانمردانه قرار گرفت و ما مصمم هستیم هر اقدامی را که لازم باشد برای حفظ حاکمیت خود و مقابله با تجاوز اسراییل انجام دهیم». در کنار پزشکیان و امیر قطر، رهبران دیگر جهان اسلام نیز بیانیه‌هایی بی‌سابقه قرائت کردند. السودانی، نخست‌وزیر عراق خواستار ایجاد مکانیسمی شبیه ماده 5 ناتو شد و گفت: «من پیشنهاد می‌کنم که هرگونه حمله به هر کشور عربی یا اسلامی به عنوان تهدیدی برای همه کشور‌های هر دو بلوک در نظر گرفته شود.» عبدالله دوم پادشاه اردن گفت: «امنیت قطر، امنیت ماست. پاسخ ما به تجاوز اسراییل باید واضح و قاطع باشد و نشان دهد که هیچ تهدیدی نمی‌تواند صفوف ما را از هم بگسلد». رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه تجاوزات اسراییل را «تهدیدی علیه کشور‌های منطقه» خواند و تأکید کرد «اسراییل تا زمانی که با پاسخی قاطع مواجه نشود، متوقف نخواهد شد» و این نکته کمتر گفته شده را هم گوشزد کرد که «کشور‌های اسلامی قدرت کافی برای متوقف کردن این طرح‌های توسعه‌طلبانه دارند». عبدالفتاح السیسی، رییس‌جمهور مصر، پا از همه اینها فراتر گذاشت و گفت: «رفتار لجام‌گسیخته اسراییل، درگیری را تشدید و منطقه را بی‌ثبات می‌کند». وی پیشنهاد یک مکانیسم مشترک را ارائه کرد: «ما باید روی معاهده‌ای کار کنیم که بیانگر دیدگاه مشترک جهان اسلام باشد». او همچنین تأکید کرد: «اسراییل باید بداند امنیت و حاکمیت با زور به دست نمی‌آید، بلکه با احترام به قانون و حاکمیت کشور‌ها محقق می‌شود.» به رغم این موضع بی‌سابقه رهبران عربی- اسلامی در اجلاس دیروز دوحه، رهبران عربستان، لبنان و امارات همچنان موضعی محافظه‌کارانه بیان کردند. جوزف عون، رییس‌جمهور لبنان، گفت: «پاسخ ما باید روشن باشد، اما مسیر آن صلح و گفت‌وگوست. ما آماده صلح مطابق با طرح عربی هستیم». عربستان نیز بیشتر بر «خویشتنداری و اجتناب از تشدید بحران» تمرکز کرد و امارات نیز خواستار حفظ کانال‌های دیپلماتیک شد. با این حال، اجلاس دوحه بیش از پیش رهبران عربی و اسلامی را به هم نزدیک کرد. محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در کنار امیر قطر قرار گرفت و مسعود پزشکیان رییس‌جمهور در حاشیه نشست با محمد بن‌سلمان دیدار و گفت‌و‌گو کرد.

فاصله بیانیه‌ها تا اقدام

به‌رغم موضع کم‌سابقه رهبران دول مسلمان، فاصله میان بیانیه‌ها و اقدام همچنان قابل توجه است. در حالی که پیش از اجلاس دوحه پیشنهاد‌هایی برای ایجاد اسکادران هوایی مشترک ترکیه و قطر مطرح شد و مصر نیز از احیای نیروی عربی مشترک حمایت کرده، ولی در بیانیه نهایی تقریباً هیچ تصمیم عملیاتی گرفته نشد و صرفاً بر ضرورت ایستادگی در مقابل طرح اسراییل برای تثبیت واقعیت‌های جدید در منطقه تأکید و نسبت به پیامد‌های الحاق اراضی جدید فلسطین به سرزمین‌های اشغالی هشدار داده شده است. پزشکیان خواستار ایجاد «سازوکار عملی محاکمه سران اسراییل» شد، اما این پیشنهاد هنوز اجرایی نشده است. محمد السودانی، نخست‌وزیر عراق، با اشاره به تهدیدات اسراییل گفت: «امنیت و ثبات هر کشور عربی یا اسلامی بخش جدایی‌ناپذیر امنیت جمعی ماست. باید یک موضع واحد عربی و اسلامی اتخاذ کنیم و هرگونه تجاوز را به عنوان تهدیدی برای همه کشور‌ها در نظر بگیریم». در مقابل، برخی کشور‌های خلیج فارس مانند عربستان و امارات از اتخاذ اقدامات عملی خودداری و بر ضرورت دیپلماسی و خویشتنداری تأکید کردند.» بدر السیف، استاد تاریخ در دانشگاه کویت، می‌گوید: «حمله اسراییل به دوحه یک هشدار جدی بود. اگر اکنون اقدامی نکنیم، نوبت پایتخت‌های دیگر خلیج فارس خواهد بود، اما این اقدامات هنوز بیشتر در سطح سخنرانی و بیانیه است تا عمل واقعی.»

نتانیاهو حمله مجدد را رد نکرد

ترامپ دیروز یک بار دیگر گفت که اسراییل در حملات خود «باید خیلی مراقب باشد» ولی به نظر نمی‌رسد موضع اسراییل همزمان با نشست دوحه تغییر قابل‌ملاحظه‌ای کرده باشد. دیروز یک خبرنگار از نتانیاهو پرسید «آیا انجام حملات بیشتری علیه اعضای حماس در کشور‌های منطقه را رد می‌کنید؟» که او گفت نه. نتانیاهو همچنین در جمع خبرنگاران تأیید کرد که اسراییل در وضعیت انزوا قرار گرفته ولی قطر و چین را متهم کرد و گفت: «کشور‌هایی مانند قطر و چین تلاش می‌کنند با شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها تصویر ضد اسراییلی ایجاد کنند، اما ما همچنان در نوعی انزوا هستیم و به قدرت خود متکی هستیم». کشور‌هایی مانند قطر و چین مبالغ هنگفتی را برای تأثیرگذاری بر رسانه‌های غربی با دستور کار ضد اسراییلی، با استفاده از ربات‌ها، شبکه‌های اجتماعی و نشریات، سرمایه‌گذاری می‌کنند. وی افزود: «تلفن خود را باز می‌کنید و بمباران می‌شوید، به خصوص در تیک‌تاک. این بسیار قدرتمندتر از رسانه‌های سنتی است.» نتانیاهو گفت که «ما در نوعی انزوا هستیم. ما باید بیشتر و بیشتر با اقتصادی با ویژگی‌های خودکفایی سازگار شویم.»

منبع: روزنامه جوان

پ