به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، صد و هشتمین برنامه از مجموعه «مستندات یکشنبه‌های خانه هنرمندان ایران»، روز یکشنبه 23 شهریور به نمایش مستند «هدی» ساخته منوچهر مشیری اختصاص داشت. پس از نمایش فیلم، نشست نقد و بررسی با حضور مهرداد فراهانی منتقد سینما، سعید رشتیان تهیه‌کننده مستند و با اجرای شهرام اشرف ابیانه برگزار شد.

در این مستند، منوچهر مشیری زندگی و کنش‌های اجتماعی و سیاسی مرحوم هدی صابر پژوهشگر، روزنامه‌نگار و فعال سیاسی و اجتماعی را روایت می‌کند.

رشتیان در ابتدای نشست با اشاره به انگیزه ساخت این فیلم گفت: انگیزه‌ام از تهیه این مستند، دلبستگی و رابطه‌ای بود که طی سالیان بین ما و هدی صابر شکل گرفته بود و همچنین مظلومیتی که در ماجرای درگذشت او وجود داشت. صابر انسانی بسیار ویژه و پویا بود؛ وقتی به حوزه‌ای باور پیدا می‌کرد، با تمام وجود در آن فعالیت می‌کرد و پس از عبور از آن، انتخاب تازه‌ای پیش روی خود می‌گذاشت.

برای ارتباط با نسل جوان باید زبان تازه‌ای بیابیم

وی ادامه داد: ابتدا پیشنهاد ساخت گزارشی کوتاه برای یکی از سالگردهای مرحوم مطرح شد اما ترجیح دادیم اثری ماندگارتر و جدی‌تر تولید کنیم. ساخت مستندی درباره شخصیتی با چنین پیچیدگی‌های فردی و اجتماعی دشوار است، به‌ویژه وقتی خود شخصیت حضور ندارد. با این حال، تصمیم گرفتیم وارد این مسیر شویم. نخستین مخاطبان این فیلم، دوستان و همفکران مرحوم صابر و سپس نسل سیاسی پس از انقلاب بودند. تجربه زیست و مبارزه صابر و یارانش تجربه بسیاری از هم‌نسلان ما بود اما پس از نمایش‌های متعدد فیلم، دریافتیم که برای ارتباط‌گیری بهتر با نسل جوان، باید زبان تازه‌ای برای روایت چنین موضوعاتی بیابیم. پرسش‌های بسیاری از جوانان درباره انگیزه‌ها و سرسختی‌های صابر مطرح شد که نشان می‌داد نقطه آغاز اجتماعی‌شدن این نسل متفاوت از نسل پیشین است. با این حال، همچنان معتقدیم حلقه نزدیک به صابر مخاطب اصلی فیلم است.

فراهانی در ادامه این نشست با اشاره به فضای فیلم عنوان کرد: در خلال جستجوهایم در اینترنت، نامه‌هایی درباره مرحوم صابر پیدا کردم که به یادم آوردند چه انسان حساس و مسئولیت‌پذیری بود. به عنوان نمونه، در خاطره‌ای آمده بود که پس از اعدام یکی از زندانیان سیاسی، دو سه روز بعد برخی از زندانیان در حیاط مشغول بازی فوتبال و شوخی بودند و صابر با تذکر به آنها گفت که «آقا رعایت کنید، چنین اتفاقی افتاده است.» همین روحیه مسئولیت‌پذیری و حساسیت اخلاقی برای من قابل توجه بود. من عادت دارم در سخنرانی‌هایم طنز را چاشنی صحبت کنم اما فضای این فیلم جدی و سنگین بود. با این حال، فیلم درباره مردی است که می‌توانست در زندگی‌اش بسیار بیش از این به ایران خدمت کند اما فرصت نیافت. همین موضوع بار عاطفی فیلم را بیشتر می‌کند.

در دنیا تهیه‌کننده صاحب فکر و ایده است

این منتقد سینما سپس به دو نکته کلیدی درباره فیلم پرداخت و بیان کرد: نکته نخست، نقش تهیه‌کننده در شکل‌گیری این مستند است. این یک اتفاق خجسته و مبارک است که کمتر در روند تولید فیلم‌های مستند یا داستانی در ایران رخ می‌دهد. در بسیاری از موارد، تهیه‌کننده صرفاً تأمین‌کننده بودجه است و دخالت چندانی در روند فکری و محتوایی پروژه ندارد اما در اینجا شاهد بودیم که سوژه فیلم از ابتدا با ابتکار تهیه‌کننده انتخاب شد و سپس کارگردان متناسب با موضوع انتخاب شده است. این رویکرد در واقع شبیه همان روند حرفه‌ای در صنعت نشر و سینما است که ناشر یا تهیه‌کننده صاحب فکر و ایده است، نه صرفا سرمایه‌گذار.

فراهانی برای توضیح بیشتر این رویکرد، قیاسی میان سه حوزه دانشگاه، تلویزیون و نشر انجام داد و گفت: در دانشگاه‌های معتبر دنیا، موضوع پایان‌نامه یا رساله تنها در صورتی پذیرفته می‌شود که با خط فکری و پژوهشی آن مرکز علمی هم‌خوانی داشته باشد. تلویزیون نیز در سطح حرفه‌ای، سفارش‌دهنده و صاحب ایده است و از تولیدکننده انتظار دارد محتوایی مطابق با خط‌مشی تعیین‌شده تولید کند. در صنعت نشر جهانی نیز ناشر است که سفارش می‌دهد، نه نویسنده که با اثر آماده به دنبال ناشر بگردد. اما در ایران غالباً این روند برعکس است. از این رو، حرکت سعید رشتیان در این فیلم را می‌توان گامی ارزشمند دانست که نشان می‌دهد تهیه‌کننده در جایگاه واقعی خود قرار گرفته است.