مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های زیست و سلول های بنیادی در گفتگو با خبرنگار مهر ، در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه بومی‌سازی تولید انسولین از چند سال گذشته به عنوان یکی از اولویت‌های اصلی شرکت‌های دانش‌بنیان مطرح شده است، معاونت علمی و ستاد توسعه زیست‌فناوری چه برنامه‌ها و سیاست‌هایی را برای حمایت از این شرکت‌ها در مسیر رسیدن به خودکفایی کامل در زمینه تولید انسولین تدوین و اجرا کرده‌اند؟ گفت: ستاد توسعه زیست‌فناوری از نیمه دوم دهه نود و در راستای داخلی‌سازی تولید محصولات ارزبر در حوزه سلامت پیش‌قدم شد. انسولین و آنالوگ‌های آن در آن زمان سالانه بیش از 200 میلیون دلار ارزبری داشت. تمرکز بر کاهش ارزبری اکنون این میزان را به کمتر از 100 میلیون دلار و به نزدیکی80 میلیون دلار رسانده است. البته این میزان تولید داخل هنوز از مرحله سلول نیست و ماده اولیه عمدتا از خارج از کشور وارد می‌شود.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های زیست و سلول های بنیادی افزود: ستاد با تمرکز بر اهمیت تولید این محصول راهبردی از مرحله سلول یعنی داخلی‌سازی تولید سویه‌هایی که ماده‌موثره انسولین را تولید می‌کنند، از شرکت‌های متعددی در سال‌های اخیر حمایت کرده است. به عنوان مثال حمایت‌های متعدد در سطوح مدیریتی از شرکت ویتان فارمد که با سرمایه‌گذاری خارجی، تولید انسولین از مرحله سلول را در نیمه دوم دهه نود در کشور دنبال کرده است.

وی ضمن تاکید بر اینکه از سال 1400 این رویکرد با جدیت بیشتری دنبال شد، گفت: این تلاش‌ها در آبان‌ماه سال 1403به نتیجه رسید و در راستای سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی، بند (4) سیاست‌های کلی سلامت، اهداف مقرر در ماده (71) برنامه پنج ساله هفتم پیشرفت مبنی بر اطمینان از تأمین پایدار ذخایر راهبردی با کیفیت دارو، پیش‌بینی و پیشگیری از کمبود دارو و کاهش سهم واردات فوریتی از تأمین نیاز کشور و نیز بند (ج) آن مبنی بر تقویت توان تولید داخل و صادرات کشور و خوداتکایی نود درصدی در حوزه دارو، فراورده‌های سلامت، تجهیزات و ملزومات پزشکی و ایمن‌ساز(واکسن) و بنا به پیشنهاد وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و ستاد توسعه علوم و فناوری‌های زیست و سلول‌های بنیادی معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری و موافقت سازمان برنامه و بودجه، صندوق نوآوری و شکوفایی فراخوان مشترک با دستگاه‌های نامبرده را با موضوع دعوت به مشارکت در برنامه ملی تولید انسولین در کشور برگزار کرد.

قانعی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار مهر مبنی بر اینکه در حال حاضر چه تعداد خط تولید انسولین در کشور فعال هستند و این خطوط تا چه اندازه می‌توانند نیاز داخلی را پاسخگو باشند؟ و آیا برنامه‌هایی برای افزایش ظرفیت تولید، راه‌اندازی خطوط جدید یا به‌کارگیری فناوری‌های نوین در دستور کار قرار دارد؟ افزود: درحال حاضر حدود 10 (7-8) خط تولید فرم‌نهایی داروی انسولین در کشور وجود دارد اما این خطوط در حال حاضر عمدتا خطوط پرکنی هستند که ماده‌موثره را وارد و پس از پرکنی به بازار عرضه می‌کنند. تأکید ستاد برای تولید از مرحله سلول هم این بود که این مسئله گلوگاهی یعنی وابستگی کشور به واردات ماده موثره را کم کنیم.

وی اضافه کرد: فراخوان مورداشاره نیز در همین راستا و با هدف داخلی‌سازی 90 درصدی تولید انسولین در کشور طی 2 سال و با سرمایه‌گذاری 2 همت، برگزار شد. این فراخوان در سه حوزه انسولین، قلم انسولین و پلاسما برگزار شد. درحوزه قلم انسولین 3 شرکت متقاضی بودند که دو شرکت در ارزیابی اولیه مورد تأیید قرار گرفتند. در حوزه تولید انسولین (ازمرحله سلول) نیز 13 شرکت در فراخوان شرکت کردند که از بین آن‌ها 3 شرکت در ارزیابی اولیه مورد تأیید قرار گرفتند. در نتیجه این فراخوان، تاکنون مجموعا 1073 میلیارد تومان حمایت برای شرکت‌های برگزیده مصوب شده که از این میزان 276 میلیارد تومان پرداخت شده است.

دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری های زیستی و سلول های بنیادی اعلام کرد که این پنج شرکتی که برای تولید قلم انسولین و انسولین در مسیر حمایت قرار گرفته اند، همگی در حال راه‌اندازی یا به‌روزرسانی زیرساخت‌های خود برای تولید در مقیاس بالا جهت پاسخ به نیاز کشور و حتی منطقه هستند.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به میزان مصرف انسولین در کشور، در حال حاضر چه میزان از نیاز کشور به این دارو از طریق واردات تأمین می‌شود؟ پیش‌بینی شما برای رسیدن به نقطه خودکفایی کامل در تولید انسولین چیست و چه زمانی انتظار می‌رود که کشور بتواند به طور کامل از واردات بی‌نیاز شود؟ گفت: از لحاظ تولید فرم نهایی داروی انسولین ما وضعیت نسبتا مطلوبی داریم و حجم قابل‌توجهی از فرم نهایی داروی انسولین (قلمی و ویالی) در داخل تولید می‌شود. البته فرم قلمی 40 درصد تولید داخل است و 60 درصد قلم انسولین به شکل پرشده وارد می‌شود. همانگونه که اشاره شد هدف‌گذاری فراخوانی که در همکاری ستاد (مجموعه معاونت علمی) با صندوق نوآوری و شکوفایی و وزارت بهداشت انجام گرفت، داخلی‌سازی 90 درصدی تولید انسولین طی 2 سال بود.

قانعی در پایان اعلام کرد که براساس برآورد کارشناسان ما اگر بخواهیم واقع‌بینانه و با توجه به شرایط ویژه‌ای که در ماه‌های اخیر برای کشور پیش‌آمده نگاه کنیم، طی این مدت احتمالا 70 درصد از نیاز کشور تأمین خواهد شد و برای رسیدن به تأمین 90 درصدی و نهایتا خودکفایی کامل، احتمالا 3 تا 5 سال زمان نیاز باشد.