بازار خودرو در هفته اول شهریورماه، بیش از هر زمان دیگری تحت تاثیر افزایش ریسک‌های سیاسی و نوسانات نرخ ارز قرار گرفت. از سوی دیگر، گرچه بخشی از ابهامات مربوط به واردات خودرو از جمله تعیین تعرفه واردات در سال جاری تا حدودی رفع شده و تاکنون اصلاح جدیدی بر آخرین مصوبه تعرفه‌ها اعمال نشده است، اما همچنان مشکلات دیگری در مسیر واردات خودرو وجود دارد. عواملی مانند بی‌ثباتی نرخ ارز و مداخله سیاست‌گذار در فرآیند عرضه خودروهای وارداتی، همچنان چالش‌زا هستند و مانع از شکل‌گیری یک بازار شفاف و رقابتی می‌شوند.

علاوه بر این، مسائل ساختاری نظیر ناترازی انرژی که ظرفیت تولید خودروسازان را محدود می‌کند و معوقات خودروسازان به زنجیره تامین و قطعه‌سازان، موجب کاهش عرضه خودرو به بازار شده است. این شرایط باعث می‌شود حتی در دوره‌ای که بازار با رکود تقاضا روبه‌روست، به محض افزایش انتظارات تورمی ناشی از ریسک‌های سیاسی یا جهش نرخ ارز، تقاضای مقطعی و هیجانی برای خرید خودرو شکل بگیرد. در چنین فضایی کاهش عرضه از سوی خودروسازان و محدودیت در ورود خودروهای وارداتی، فشار مضاعفی بر قیمت‌ها وارد کرده و موجب افزایش تورم در بازار خودرو می‌شود.

مسیح فرزانه، کارشناس و فعال بازار خودرو گفت: یکی از مسائل کلیدی در خانواده خودروسازی کشور اعم از خودروسازان داخلی، مونتاژکاران خودروهای چینی، واردکنندگان خودرو و زنجیره تامین مشکل کمبود نقدینگی است.

او ادامه داد: در کنار مشکلات کمبود نقدینگی، نرخ ارز به یک کلیدواژه مهم در این حوزه تبدیل شده است. با توجه به شرایط پیش‌ِرو دور از انتظار نیست که خودروهای وارداتی با قیمتی نزدیک به نرخ بازار آزاد محاسبه شوند، چراکه ارز مورد استفاده آنها دیگر در تالار اول مرکز مبادلات ارزی عرضه نمی‌شود.

فرزانه تصریح کرد: موضوع دیگری که کمتر به آن پرداخته شده، اما فشار زیادی بر خودروسازان و قطعه‌سازان و حتی واردات خودرو وارد کرده، مساله «ناترازی انرژی» است. هرچند این واژه محل بحث و مناقشه است، اما پیامدهای آن در قالب تعطیلی‌های مکرر خطوط تولید محسوس است.

او افزود: این تعطیلی‌ها در شهرک‌های صنعتی چه در بخش خودروسازی و چه در بخش قطعه‌سازی باعث توقف موقت فعالیت‌ها شده و به‌طبع روند تولید را با کندی مواجه کرده است. این اختلالات حتی در حوزه واردات خودرو نیز خود را نشان می‌دهند؛ زیرا فرآیندهای اداری و گمرکی که پیش‌تر نیز با کندی همراه بودند، اکنون کندتر از گذشته پیش می‌روند.

فرزانه تشریح کرد: در اقتصاد، چه در مقیاس خرد و چه در مقیاس کلان، اصلی وجود دارد که در کشور ما نیز صادق است. بازار خودرو به‌عنوان بازاری هوشمند عمل می‌کند و به‌نوعی همچون یک ترموستات تنظیم‌کننده، تحت تاثیر فاکتورهایی چون عرضه، تقاضا و تورم قرار دارد.

این فعال بازار خودرو یادآور شد: هنگامی که عرضه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل دچار اختلال می‌شود، قیمت خودروها تحت تاثیر قرار می‌گیرند. مشکلات کاهش عرضه در خودروهای داخلی به قطعه‌سازان بازمی‌گردد، در خودروهای مونتاژی ناشی از تخصیص‌ها و محدودیت‌های واردات است و در خودروهای وارداتی نیز ریشه در مسائل ارزی دارد. مجموعه این عوامل عرضه خودرو در بازار را کاهش و حتی متوقف می‌کند.

فرزانه عنوان کرد: وقتی عرضه کاهش می‌یابد و تقاضا همچنان وجود دارد، آثار تورمی اجتناب‌ناپذیر هستند. بنابراین انتظار می‌رود در هفته‌های پیش‌ِرو تا پایان تابستان و حتی تا پایان سال، مساله انرژی یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در صنعت خودروسازی باقی بماند.

او خاطرنشان کرد: در صورت تغییر فصل و جایگزینی مشکلات تامین برق با سایر حامل‌های انرژی، همچنان احتمال بروز کسری‌ها و محدودیت‌های جدید نیز وجود دارد که می‌تواند روند فعلی را بیش از پیش تحت فشار قرار دهد.

فرزانه اظهار کرد: در نهایت باید تاکید کرد که کاهش تیراژ تولید و افت عرضه خودروهای وارداتی به‌طور مستقیم هزینه‌های عرضه‌کنندگان خودرو را افزایش می‌دهد. این امر توانایی آن‌ها را در پرداخت به‌موقع حقوق کارکنان مختل می‌کند و تبعات منفی بر روند جذب نیرو دارد.

این کارشناس صنعت خودروسازی در پایان گفت: در بسیاری از موارد نیز شرکت‌ها ناگزیر به تعدیل نیرو می‌شوند. به بیان دیگر کل این زنجیره حول دو محور اساسی نقدینگی و انرژی می‌چرخد که هر دو نقش تعیین‌کننده‌ای در آینده صنعت خودروسازی کشور دارند.