به نقل از روزنامه جوان هر پدر و مادری دلش می خواهد بهترین مسیر را برای او بسازد؛ مسیری که نه فقط به دانش بلکه به انسانی شدن، مسئولیت پذیری و احساس تعلق به جامعه ختم شود، اما حقیقت تلخ این است که این حق ساده و بدیهی، گاهی به میدانی ناعادلانه تبدیل می شود؛ جنگی میان امکانات و محدودیت و میان تبعیض و عدالت!

موضوع کیفیت آموزش را نمی توان فقط با اعداد و نمره ها سنجید، چراکه این مسئله مهم یعنی اینکه دانش آموز به جای فقط و فقط حفظ کردن مطالب و موفقیت در آزمون های متعدد، یاد بگیرد چگونه فکر کند، چگونه زندگی بهتری داشته باشد و چگونه در جامعه ای که پر از چالش های سخت است، حل مسئله کند.

در این میان، اما مدارس دولتی که بیش از نیمی از دانش آموزان کشور در آنها تحصیل می کنند، با مشکلاتی مواجهند که نمی توان از کیفیت بالای آموزش در آنها مطمئن بود؛ کلاس های شلوغ، کمبود امکانات، معلمانی که با همه عشق و علاقه ای که به کارشان دارند، گاه کم می آورند و از کم و کاستی های موجود رنج می کشند.

در سوی دیگر، اما مدارس غیردولتی با شهریه های نجومی، وعده هایی می دهند که گویی کیفیت را فقط می توان با پول خرید، اما گاهی همین مدارس پولی هم از کیفیت بالای آموزش برخوردار نیستند!

دغدغه تابستانه والدین

هر تابستان (و حتی قبل تر از آن، یعنی فصل بهار)، خانواده های زیادی در تب و تاب انتخاب مدرسه ای مناسب برای فرزندشان می افتند. برخی دنبال مدارس دولتی مناسب می گردند و برخی قید مدارس دولتی را می زنند و درباره مدارس غیردولتی تحقیق می کنند. آنها در این مسیر با شهریه های گران قیمت و سرسام آور نیز مواجه می شوند و بار ها و بار ها از خود می پرسند آیا این شهریه های سنگین واقعاً به معنی کیفیت بالای آموزشی است؟ آیا هزینه های چندده میلیون تومانی، ارزش افزوده ای در مسیر رشد فرزندشان دارد؟

در این میان، خانواده هایی که توان مالی بالایی ندارند و چاره ای جز فرستادن فرزند خود به مدرسه دولتی نمی بینند، دل نگران تر از همه می شوند. آنها مدام با این فکر دست وپنجه نرم می کنند که نکند فرزندشان از فرصت های برابر برای یادگیری و پیشرفت محروم بماند، آن هم فقط به خاطر اینکه دست شان به مدارس خصوصی نمی رسد!

نبرد خانواده ها برای آینده ای برابر

در یکی از مراکز آموزشی شهر، جمعی از والدین در هوای گرم تابستان دور هم جمع شده اند، وقتی اسم ثبت نام مدرسه برای فرزندشان به میان می آید، چهره های شان پر از استرس و نگرانی می شود. یکی از مادران درباره آینده دخترش می گوید: من می ترسم فرزندم در مدرسه دولتی عقب بماند، همه می گویند مدارس غیردولتی بهترند، اما شهریه های شان از توان ما خارج است. نمی دانم چه کار کنم.

پدری نیز با صدایی نگران توضیح می دهد: درست است که کیفیت فقط پول نیست، اما وقتی می بینید کلاس های دولتی چقدر شلوغ و امکاناتش کم است، آدم دلش می سوزد که فرزندش را به آنجا بفرستد. ما می خواهیم بچه های مان را در محیط مدرسه، آماده زندگی کنیم، اما حق شان نیست که اینگونه آموزش ببینند.

یکی دیگر از مادران با چهره ای مضطرب در این رابطه می گوید: من دلم می خواهد بچه ام در مدرسه غیردولتی و کلاس های خلوت درس بخواند، اما هزینه های سرسام آور مدارس خصوصی، من را از ادامه این مسیر منصرف کرده، در عین حال، ترس از عقب ماندن او در زندگی و از هم سن و سالانش همیشه با من است.

این صحبت ها در مکان های دیگر نیز بار ها و بار ها تکرار شده و همه شان تصویر واقعی از نگرانی و دغدغه ای را نشان می دهد که میلیون ها خانواده ایرانی هر ساله تجربه اش می کنند؛ دغدغه ای که گاه به سردرگمی یا ناامیدی می انجامد.

دوگانگی میان انتخاب مدارس دولتی و خصوصی، یک داستان عمیق از بی عدالتی ای است که جامعه را از درون می پوساند. پرواضح است که وقتی امکانات و فرصت ها بر اساس توان مالی خانواده ها تقسیم شود، آن وقت جامعه ای که باید متشکل از افراد برابر و مسئول باشد، به جامعه ای با طبقات و فاصله های عمیق تبدیل می شود، بنابراین این فاصله ها، نه تنها شکاف آموزشی، بلکه شکاف هایی هستند که به سستی و از هم گسستگی اجتماعی دامن می زنند.

رشد بی رویه مدارس پولی، رشد نابرابری های عمیق تر

مرضیه گروه یی، مدرس دانشگاه که تجربه سال ها تدریس و مدیریت مدرسه را دارد، از پنج عامل اساسی می گوید که تفاوت آموزشی در مدارس را رقم می زنند؛ تجهیزات پیشرفته، برنامه های تخصصی متنوع، معلمان با تجربه، فرصت های واقعی برای کارآموزی و محیط یادگیری مثبت و انگیزشی.

این عوامل وقتی کنار هم قرار می گیرند، نه فقط نمره، بلکه توانایی های واقعی زندگی را به دانش آموزان هدیه می کنند، اما او هم با امید به تلاش فردی دانش آموزان در مدارس دولتی اشاره می کند؛ تلاش هایی که گاه معجزه می کنند: تفاوت در منابع و امکانات، تأثیر زیادی بر توانایی دانش آموزان در کسب مهارت های تخصصی دارد، اما انگیزه و تلاش شخصی نیز نقش مهمی در این فرایند ایفا می کند. بسیاری از دانش آموزان در مدارس دولتی نیز با تلاش و پشتکار فردی قادرند مهارت های تخصصی خود را توسعه دهند.

علاوه بر آن، محمدرضا نیک نژاد با صدایی که شاید تلخی سال ها تجربه را در خود دارد، می گوید: کیفیت آموزش را نباید فقط در معدل و رتبه کنکور جست و جو کرد، کیفیت یعنی پرورش انسان هایی که آماده زندگی اجتماعی هستند، نه فقط ماشین هایی برای آزمون دادن.

او از ناکامی هر دو نظام آموزشی در رسیدن به این آرمان می گوید و هشدار می دهد که رشد بی رویه مدارس پولی به معنای رشد نابرابری های عمیق تر است؛ نابرابری ای که خشم و ناامیدی اقشار ضعیف را به دنبال دارد و می تواند آینده جامعه را به خطر بیندازد.

همچنین رضا علیخانی، معلمی که سال ها در هر دو نوع مدرسه کار کرده است، با صداقت و دلواپسی در رابطه با واقعیت مدارس غیردولتی می گوید: مدارس خصوصی گاهی فقط پوسته ای زیبا هستند. بسیاری از آنها فاقد کادر آموزشی مجرب و امکانات واقعی اند.

او می گوید والدین اغلب برای فرار از مشکلات اجتماعی و شلوغی مدارس دولتی، فرزندان شان را به این مدارس می فرستند، غافل از اینکه کیفیت آموزشی چندان تفاوتی نکرده است. این انتخاب از دل نگرانی و ترس است، نه از آگاهی واقعی.

آینده کشور در گرو حمایت از مدارس دولتی

کیفیت آموزش، حق هر کودک و نوجوان در کشور است؛ حقی که نباید به دلیل مشکلات مالی یا نابرابری های ساختاری از دست برود. مدارس دولتی با همه محدودیت های شان، هنوز سنگر اصلی آموزش و پرورش میلیون ها کودک و نوجوان هستند؛ سنگری که نیازمند حمایت، سرمایه گذاری و توجهی عمیق تر است.

بی تردید اگر به دنبال جامعه ای سالم، عادل و پویا هستیم، باید برابری در آموزش را جدی بگیریم، باید بپذیریم که عدالت آموزشی، پایه و اساس عدالت اجتماعی است.

حال زمان آن رسیده است صدای معلمان، دانش آموزان و خانواده هایی که در این مسیر تلاش می کنند، شنیده شود و به جای گسترش بی رویه مدارس پولی، سرمایه گذاری در مدارس دولتی را اولویت اول کشور قرار دهیم چراکه آینده ایران، در گرو نوری است که از دل همان مدرسه های دولتی، حتی در سخت ترین شرایط برمی خیزد؛ نوری که اگر مراقبش نباشیم، خاموش خواهد شد و با خود هزاران رؤیا را به تاریکی خواهد برد.