به نقل از ایسنا، دوستی ایران و ارمنستان، درختی ریشه دار است؛ این استعاره زیبا به درستی پیوند میان ملت های ما را توصیف می کند، ارتباطی که قرن ها به واسطه تبادلات فرهنگی، احترام دوجانبه و تجربه های مشترک رشد یافت . این بخشی از یادداشت سید عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی ایران در آستانه سفر مسعود پزشکیان رییس جمهوری اسلامی ایران به ارمنستان است.

جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ارمنستان از زمان استقلال این کشور در سال 1991 همواره روابط نسبتا پایداری داشته و کمتر دچار فراز و فرود شده اند. در برهه های مختلف تاریخی ایران همواره به عنوان یک حمایت کننده در کنار ارمنستان حضور داشته است. ایران یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال ارمنستان را به رسمیت شناخت.

سابقه ارتباطات تاریخی و تمدنی دو کشور و حضور دیرپای ارامنه در ایران همواره پشتوانه مناسبی برای تقویت روابط دو کشور در ابعاد مختلف به ویژه در حوزه سیاسی بوده است. از این رو ایران و ارمنستان، به رغم تفاوت های مذهبی، از نظر همین مولفه های مشترک تاریخی و فرهنگی، همواره تعامل نزدیکی با یکدیگر داشته اند.

علاوه بر این ها تاکید جمهوری اسلامی ایران بر سیاسی تعامل با همسایگان بر اساس حسن همجواری ، تعاملات را هموار کرده است. علاوه بر این برخورداری از مرز 44 کیلومتری و دیدگاه های مشترک، در کنار موقعیت ارمنستان در دسترسی به بازار اتحادیه اقتصادی اوراسیا، جایگاه این کشور را در توسعه مناسبات خارجی ایران افزایش داده است.

همچنین در مناقشه قره باغ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از مهم ترین موضوعات سال های اخیر، ایران همواره سیاست متوازنی را در پیش گرفته و بر ضرورت حفظ صلح و ثبات در منطقه تاکید کرده است. در همین ارتباط نیز ایران همواره آمادگی خود را جهت کمک به روند تثبیت صلح میان طرفین مناقشه اعلام کرده است.

ارمنستان، مسیر دسترسی ایران به اوراسیا و اروپا

بنابراین همکاری های تهران و ایروان در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی در راستای همین مناسبات قابل تعریف است. آمدوشد هیات های گوناگون سیاسی میان دو کشور نشان از عزم دو کشور برای ارتقای روابط و تقویت مناسبات است که طی سال های اخیر به شدت مورد توجه قرار گرفته است.

همچنین سیاست خارجی ارمنستان در جهت برقراری روابطی متعادل با کشورهای همسایه است. ضمن اینکه ایران نیز با توجه به مسائل مرتبط با قفقاز جنوبی، مواضع خود را همواره به طور قاطع بیان کرده و تلاش داشته در جهت متوازن سازی و حل وفصل اختلافات، مسائل را دنبال کند.

علاوه بر این، ارمنستان به دلیل داشتن مرز با جمهوری اسلامی ایران مسیر ترانزیتی و دسترسی به اوراسیا و اروپا محسوب می شود. ایجاد کنسولگری ایران در قاپان نیز نشان از اهمیت ایران به موقعیت راهبردی در این منطقه دارد که تا حدود زیادی موجب شد تلاش هایی که برای ایجاد کریدور ادعایی زنگزور از سوی سایر کشورها مطرح می شد به تعویق افتد.

آرسن آواکیان سفیر پیشین ارمنستان در تهران به ایسنا گفته بود: موقعیت جغرافیایی ارمنستان و ظرفیت هایی که به واسطه این موقعیت وجود دارد این امکان را فراهم می سازد که کشور ما پل طبیعی ایران به سمت بازار اتحادیه اقتصادی اوراسیا باشد.

منافع حیاتی ایران همواره مدنظر ایروان بوده است

اگرچه در روزهای اخیر شاهد امضای توافق صلح میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان در واشنگتن بودیم که به نظر می رسد بازیگران فرامنطقه ای در تلاش هستند تا با دخالت امور این منطقه مسیرهای دسترسی ایران را ببندند تا علاوه بر تحریم ها، فشارهای مضاعفی به ایران وارد کنند اما مقامات ارمنی تلاش داشته اند که به ایران اطمینان دهند راه دسترسی ایران به اوراسیا و اروپا قطع نخواهد شد.

با این حال، ضروری است که ایران بتواند گام موثری در این زمینه بردارد. در چند روز گذشته که واهان گوستانیان معاون وزیر امور خارجه ارمنستان به ایران سفر داشت، در دیدار با مقامات بلندپایه ایرانی تاکید کرد که منافع حیاتی جمهوری اسلامی ایران همواره مدنظر ایروان قرار دارد.

او در دیداری که با سید عباس عراقچی وزیر خارجه ایران، مجید تخت روانچی معاون سیاسی وزارت امور خارجه، سید کمال خرازی رییس شورای راهبردی روابط خارجی و علی اکبر ولایتی مشاور مقام معظم رهبری در امور بین الملل داشت، با قدردانی از مواضع ثابت و آشکار ایران مبنی بر ضرورت احترام بی قیدوشرط به تمامیت ارضی، حاکمیت و مصونیت مرزهای جمهوری ارمنستان، تاکید کرد که ایروان در مقابل، منافع ایران را مورد توجه قرار می دهد.

معاون وزیر خارجه ارمنستان همچنین از استقبال و حمایت ایران نسبت به امضای اولیه توافق صلح و برقراری روابط بین دولتی میان جمهوری ارمنستان و جمهوری آذربایجان و نیز پیشرفت های اخیر در مسیر عادی سازی روابط دو کشور و ایجاد صلح در منطقه قدردانی کرد.

ایران و ارمنستان، شرکای مورد اعتماد

نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و الهام علی اف رییس جمهور جمهوری آذربایجان نیز در تازه ترین اظهارات خود اعلام کردند که پس از توافق صلح با میانجیگری ایالات متحده، به دنبال کاهش نگرانی های روسیه و ایران هستند.

پزشکیان در پاسخ به تماس تلفنی پاشینیان به اجرای پروژه راه گذر مواصلاتی در منطقه قفقاز با مشارکت آمریکا اشاره و با تاکید بر حفظ حاکمیت ارمنستان در این زمینه و عدم دخالت هرگونه نیروی نظامی و امنیتی در قالب اجرای این پروژه، نسبت به هوشیاری و مراقبت ویژه در قبال اقدامات احتمالی طرف آمریکایی که ممکن است تحت پوشش سرمایه گذاری اقتصادی و ادعای تأمین صلح، اهداف سلطه طلبانه ای را در منطقه قفقاز دنبال کند، هشدار داد.

رییس جمهور گفت: باید اطمینان حاصل شود که این مسیر، واقعا مسیر صلح و توسعه خواهد بود، نه ابزاری برای تحقق اهداف سلطه جویانه بیگانگان.

نخست وزیر ارمنستان نیز گفت: تاکید جمهوری اسلامی ایران بر حفظ حاکمیت و تمامیت ارضی ارمنستان برای ما بسیار ارزشمند و با اهمیت است و ما هیچ توافقی را به امضا نمی رسانیم مگر آنکه از رعایت منافع، ملاحظات و حساسیت های کشور دوست و همسایه ایران اطمینان کامل حاصل شود.

همچنین آرارات میرزویان وزیر امور خارجه ارمنستان در تماس تلفنی با عراقچی، تاکید کرد که ارمنستان کشور دوست و همسایه ایران است، ایروان حفظ روابط دوستانه و مبتنی بر حسن همجواری و منافع متقابل با تهران را در اولویت قرار داده و برای این روابط ارزش زیادی قائل است.

عراقچی در یادداشت خود در آرمن پرس تاکید کرده که همکاری های تجاری و اقتصادی با ارمنستان به رغم تحریم های گسترده غرب علیه ایران را نشان دهنده این دانست که دو کشور شرکای مورد اعتماد یکدیگر هستند.

عراقچی تصریح کرده است: چشم انداز ژئوپولتیکی منطقه ما بر اهمیت راهبردی روابطمان تاکید دارد. منافع ایران و ارمنستان در فضای عدم قطعیت جهانی و تحولات منطقه ای بیش از پیش در هم تنیده است. مرزهای مشترک ما به عنوان هم پیمانان ذاتی تنها یک واقعیت جغرافیایی نیست، بلکه پلی برای همکاری در حوزه انرژی، حمل ونقل، روابط انسانی و امنیت منطقه ای است. ایران خود را به ایجاد صلح و ثبات در منطقه متعهد می داند و تاکید دارد که تامین امنیت و صلح پایدار و اجرای هرگونه پروژه ای در منطقه مشروط به تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و امنیت تمامی کشورها است.

تقویت مناسبات اقتصادی

با توجه به شرایط منطقه و تحولات اخیر، سفر پزشکیان به ارمنستان از اهمیت زیادی برخوردار است و نشان می دهد سیاست خارجی ایران پویا و متوازن دنبال می شود. شاید در فضای رسانه ای، این سفر در پی نگرانی های تهران نسبت به تغییر در معادلات قفقاز تلقی شود اما قطعا پیام سیاسی و دیپلماتیک مهمی را در منطقه دارد.

کارشناسان معتقدند این سفر می تواند بار دیگر جایگاه ایران را در مسائل منطقه قفقاز جنوبی گوشزد کند اما باید دید با توجه به تضمین هایی که ارمنستان در ارتباط با توافق صلح امضا شده به ایران می دهد تا چه اندازه قابل وصول است و تهران می تواند مطمئن باشد مسیرهای دسترسی اش قطع نمی شود.

یکی دیگر از مهم ترین دستورکارهای میان تهران و ایروان، حجم مبادلات اقتصادی میان دو کشور است که چیزی حدود 700 تا 800 میلیون دلار عنوان شده اما با توجه به ظرفیت اقتصادی ایران و همچنین پتانسیلی که اتحادیه اوراسیا دارد، باید تلاش شود این میزان به رقم واقعی و قابل توجهی برسد، زیرا در سال های اخیر برخی از کشورها برنامه های مختلفی برای این منطقه در نظر دارند. به عنوان مثال امارات با توجه به این که همسایگی با ایروان ندارد اما رشد اقتصادی و تجاری خود با ارمنستان را افزایش داده است.

انتظار می رود در جریان سفری که رییس جمهور به ارمنستان دارد، تقویت مناسبات اقتصادی نیز مورد توجه جدی طرفین قرار گرفته و با امضای تفاهم نامه و اسناد در زمینه تجاری و اقتصادی، این مسیر نیز تقویت شود.

وزیر امور خارجه ایران نیز گفته است: ما کاملا به ظرفیت عظیم و استفاده نشده پیش رویمان واقف هستیم. حجم فعلی تبادلات تجاری ما تنها بخش کوچکی از چیزی است که از طریق اجرای پروژه های گسترده ای از جمله گذرگاه شمال-جنوب تحقق پذیر است.

پیام های سیاسی سفر پزشکیان

سفر پزشکیان به ارمنستان که پس از سفر او به جمهوری آذربایجان انجام می شود، در یکی از حساس ترین شرایط منطقه ای است و پیام های سیاسی متعددی برای سایر کنشگران منطقه ای دارد که نشان می دهد این منطقه و معادلات آن همواره برای ایران از اهمیت بسزایی برخوردار بوده و در جهت تامین منافع ملی خود به هیچ وجه اجازه نخواهد بازیگران بین المللی با دخالت های خود نقش ایران را کمرنگ کرده و موجب انزوای کشور شوند.

عراقچی درباره روابط ایران و ارمنستان تاکید کرده است: مسیر پیش رو روشن است. ایران با تکیه بر پیشینه تاریخی مشترکمان و افق های آینده مشترک، آماده همکاری با ارمنستان برای رقم زدن فصل بعدی دوستی دیرینه مان است؛ فصلی که بدون شک شکوفایی و امنیتی عظیم تر برای ملت هایمان، منطقه و فراتر از آن خواهد بود. آینده روابط ایران-ارمنستان بسیار روشن است و کسی نمی تواند آن را از این مسیر منحرف کند.