هادی فارسیانی متخصص باکتری شناسی پزشکی و عضو هیأت علمی گروه میکروب شناسی و ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گفت: عامل این بیماری، باکتری گرم منفی بوردتلا پرتوسیس است که از طریق قطرات تنفسی منتشرشده با سرفه، عطسه یا صحبت کردن از فرد بیمار به اطرافیان منتقل می شود. پس از ورود به بدن، باکتری در نای و برونش ها تکثیر یافته و با تخریب سلول های مژه دار دستگاه تنفسی، زمینه ابتلاء به عفونت های ثانویه مانند پنومونی را فراهم می کند.

سیاه سرفه؛ از سرماخوردگی تا حمله های شدید سرفه

فارسیانی خاطرنشان کرد: بیماری دارای سه مرحله بالینی است. ابتدا مرحله ی نزله ای که شبیه سرماخوردگی است و تا دو هفته به طول می انجامد و مسری ترین فاز بیماری به شمار می رود. مرحله دوم یا حمله ای، با سرفه های شدید، تنفس دشوار، تهوع و استفراغ همراه است. در این مرحله، کودک ممکن است تا صد بار در روز دچار حمله سرفه شود. نهایتاً در مرحله نقاهت که چند هفته طول می کشد، علائم کاهش یافته اما بدن هنوز مستعد عفونت ثانویه است که می تواند منجر به مرگ شود.

اهمیت واکسیناسیون کامل و به موقع

به گفته این متخصص، سیاه سرفه در کودکان زیر یک سال و در کشورهایی با پوشش واکسیناسیون پایین، مانند کشورهای درگیر جنگ یا بدون زیرساخت مناسب، بیشترین آمار ابتلاء و مرگ ومیر را دارد.

وی ادامه داد: در ایران با آغاز واکسیناسیون همگانی از سال 1363، بروز بیماری به شدت کاهش یافته است. واکسن سیاه سرفه همراه با واکسن دیفتری و کزاز در پنج نوبت (2، 4، 6 و 15 ماهگی و 4 تا 6 سالگی) تزریق می شود، اما ایمنی ایجاد شده دائمی نیست و توصیه می شود هر 10 سال یک بار، واکسن تقویتی تزریق شود.

فارسیانی با استناد به گزارش سازمان جهانی بهداشت گفت: سالانه حدود 50 میلیون نفر در دنیا به سیاه سرفه مبتلا می شوند که 200 هزار نفر از آن ها جان خود را از دست می دهند. در ایران نیز در سال 1402، بیش از 1100 مورد ابتلاء و حدود 50 تا 100 مورد فوت ناشی از سیاه سرفه گزارش شده است که اغلب مربوط به اتباع غیرایرانی و کودکانی است که واکسن دریافت نکرده اند.

هشدار برای کودکان زیر یک سال

وی تأکید کرد: کودکان زیر یک سال، حتی در صورت دریافت دو نوبت واکسن، هنوز ایمنی کافی ندارند و در معرض خطر جدی هستند. از این رو خانواده ها باید نکات بهداشتی را به طور جدی رعایت کنند و تماس نوزادان با افراد بیمار به ویژه مبتلایان به سرفه شدید به طور کامل محدود شود.

این متخصص باکتری شناسی پزشکی، داروهای خوراکی آزیترومایسین و اریترومایسین را مؤثرترین درمان برای کنترل علائم بیماری دانست و گفت: ایزوله سازی بیمار در منزل یا مراکز درمانی و رعایت بهداشت فردی از سوی اطرافیان، در جلوگیری از شیوع بیماری بسیار مؤثر است.

فارسیانی در پایان خاطرنشان کرد: پیشگیری مؤثر از سیاه سرفه نیازمند ترکیبی از واکسیناسیون به موقع، رعایت بهداشت، تشخیص زودهنگام و اقدامات درمانی مناسب است.

وی افزود: تقویت ایمنی عمومی جامعه و آگاه سازی مردم درباره اهمیت واکسیناسیون، کلید کنترل بیماری های خطرناک است.