به نقل از ایرنا- برخی تحلیلگران حوزه قفقاز معتقدند که توافق سه جانبه ترامپ، پاشینیان و علی اف در کاخ سفید به مثابه تکمیل پروژه نفوذ آمریکا در این منطقه و همچنین دسترسی به آب های دریای خزر است؛ این گمانه زنی نیز مطرح است که آمریکا و جمهوری آذربایجان، تنها برندگان این توافق هستند و تنها توقفی کوتاه مدت در مناقشه میان ایروان-باکو ایجاد خواهد شد.

نخست وزیر ارمنستان و رییس جمهور جمهوری آذربایجان عصر جمعه 17 مرداد 1404 (به وقت محلی) در مراسمی در کاخ سفید با حضور دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا، توافق صلح امضا کردند.

ترامپ پس از آن گفت: این اعلامیه که مسیر ترامپ برای صلح و رفاه بین المللی نامیده می شود، یک منطقه ترانزیتی ویژه است که به جمهوری آذربایجان اجازه می دهد به (بخش دیگر) خاک خود نخجوان دسترسی کامل داشته باشد.

رییس جمهوری آمریکا افزود: ارمنستان همچنین در حال ایجاد یک همکاری انحصاری با ایالات متحده برای توسعه این گذرگاه است که می تواند تا 99 سال ادامه یابد.

31 تیر 1404، نشریه اسپانیایی Periodista Digital در گزارشی در این باره نوشته بود: ارمنستان، جمهوری آذربایجان و ایالات متحده آمریکا توافق کرده اند که یادداشت تفاهمی درباره ایجاد یک کریدور حمل ونقل موسوم به پُل ترامپ امضا کنند.

دولت ارمنستان پیشتر گزارش این نشریه را نادرست و جلوه دیگری از جنگ ترکیبی و تبلیغات فریبکارانه خوانده بود.

پیش از آن، سخنگوی وزارت امور خارجه ارمنستان 24 تیر 1404 با رد پیشنهاد نظارت 100 ساله آمریکا بر این گذرگاه اعلام کرد که این کشور کنترل قلمرو تحت حاکمیت خود را به هیچ کشور ثالثی واگذار نکرده و نخواهد کرد.

با این حال، نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان و الهام علی اف رییس جمهور جمهوری آذربایجان توافقی را در کاخ سفید امضا کردند که هنوز جزییات برخی از تفاهم نامه ها مشخص نشده است.

راهگذری که رهبران آمریکا، ارمنستان و جمهوری آذربایجان در کاخ سفید درباره آن سخن گفتند، مسیر ارتباطی است که برخی از آن به عنوان دالان تورانی ناتو یاد می کنند و از زمان جنگ دوم قره باغ به یکی از موضوعات بحث برانگیز تبدیل شده است.

از نگاه برخی کارشناسان، این پروژه صرف نظر از منافع جمهوری آذربایجان و ترکیه، به دنبال تقویت نفوذ ناتو و غرب در قفقاز جنوبی و تضعیف ایران، روسیه و چین است.

رییس دولت ارمنستان در سخنانی پس از امضای توافق نامه سه جانبه در واشنگتن گفت: این کشور از طریق این پروژه به یک ارتباط ریلی "بسیار مهم" با ایران نیز دست خواهد یافت.

پاشینیان افزود: ما از طریق یک خط کشتیرانی به یک ارتباط ریلی با آسیای مرکزی دست خواهیم یافت. چین به یک مسیر ریلی جدید به غرب دست خواهد یافت که در حال حاضر وجود ندارد. این پروژه می تواند به فرصت خوبی برای آغاز همکاری اقتصادی بین ایران و آمریکا و میان روسیه و آمریکا تبدیل شود.

آنچه ارمنستان واگذار کرد و آنچه در اختیار گرفت

موضوع کریدوری که در جمهوری آذربایجان، زنگزور و در ارمنستان، سیویک نامیده می شود، اینک نام دولت ترامپ در آمریکا را به یدک می کشد و برخی کارشناسان و تحلیلگران سیاسی، پیشتر درباره نقض حاکمیت ارمنستان با اجرای این طرح هشدار داده بودند.

سورن سورنیانتس دانشمند علوم سیاسی ارمنستان شامگاه جمعه پس از امضای توافق نامه سه جانبه در کانال تلگرام خود نوشت: جمهوری آذربایجان و ایالات متحده از مزایای استراتژیک و اقتصادی واضح و بلندمدتی بهره مند شده اند و مواضع خود را در منطقه تقویت کرده اند، در حالی که ارمنستان تنها یک آرامش موقت دریافت کرده است، اما وابستگی های جدید، حاکمیت محدود و خطر قرار گرفتن در مرکز یک بازی ژئوپلیتیکی خطرناک را نیز به دست آورده است.

جمهوری آذربایجان و آمریکا، برندگان واقعی توافق سه جانبه؟

این دانشمند علوم سیاسی از جمهوری آذربایجان به عنوان برنده نخست توافق صلح یاد کرده و نوشته است: باکو مشروعیت بین المللی برای کریدور مورد نظر خود را دریافت کرد و با امضای بیانیه سه جانبه، عملاً به مالک مشترک این راهگذر تبدیل خواهد شد.

وی ادامه داد: علی اف با این توافق، مجوز دریافت کمک های نظامی و مالی مستقیم آمریکا به جمهوری آذربایجان را دریافت کرده است.

این صاحب نظر گفت: روز قبل، جمهوری آذربایجان یک معامله بزرگ نفتی بین سوکار و اکسون موبیل منعقد کرد و اتحاد انرژی با ایالات متحده را تقویت کرد.

سورنیانتس خاطرنشان کرد: علی اف همچنین یک وعده سیاسی بسیار خطرناک دریافت کرد؛ به گفته او، طرف ارمنی رأساً آمادگی خود را برای تغییر قانون اساسی ابراز کرد.

این دانشمند علوم سیاسی در ادامه از آمریکا به عنوان برنده شماره دو توافق سه جانبه 17 مرداد در کاخ سفید یاد کرد و نوشت: ایالات متحده عملا کنترل پروژه کریدور را برعهده گرفت؛ نفوذ روسیه و ایران را در قفقاز جنوبی تضعیف کرد و در مسیر مورد نیاز ترامپ برای معرفی به عنوان فرد صلح طلب بود.

توافق سه جانبه برای ارمنستان، پیروزی سیستماتیک نیست

سورنیانتس خاطرنشان کرد: توافق سه جانبه در کاخ سفید برای ارمنستان یک وقفه کوتاه مدت در تنش با جمهوری آذربایجان است اما یک پیروزی سیستماتیک نیست.

وی افزود: ارمنستان تنها وعده های سرمایه گذاری و شعارهای پر سر و صدا در مورد تبدیل شدن به یک قطب حمل و نقل را دریافت کرد، بدون هیچ تضمین خاص یا تعهدات ثابت.

این دانشمند علوم سیاسی در ادامه نوشت: ارمنستان در مسائل واقعی و حیاتی خود مانند امنیت، تمامیت ارضی و حفاظت از حاکمیت، هیچ دستاوردی به دست نیاورد.

وی تصریح کرد: برای ارمنستان، حتی مبرم ترین مسائل نیز حل نشد، هیچ شرایط مشخصی برای رفع انسداد مواصلاتی ایروان وجود ندارد، اسرای ارمنی که در باکو حبس هستند، بازگردانده نشده اند و اشغال زدایی بخشی از سرزمین های ارمنستان انجام نشده است.

سورنیانتس ادامه داد: اکنون تغییر قانون اساسی ارمنستان دیگر نه تنها خواسته جمهوری آذربایجان، بلکه تعهدی است که ایروان بر عهده گرفته است.

به گزارش ایرنا، جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه پیش تر درباره اهداف مخرب آمریکا از ارائه طرح های مواصلاتی در منطقه قفقاز جنوبی هشدار داده بودند.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در پی تحولات منطقه قفقاز و توافق شامگاه جمعه میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان با میانجیگری آمریکا، بیانیه ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: جمهوری اسلامی ایران با دقت روندهای جاری در منطقه قفقاز جنوبی را دنبال می کند و با هر دو کشور همسایه، جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان، در خصوص این تحولات در ارتباط است.

وزارت امور خارجه ایران تصریح کرد: بدون تردید صلح و ثبات در منطقه قفقاز به نفع همه کشورهای منطقه است. جمهوری اسلامی ایران با استقبال از نهایی شدن متن توافق صلح توسط دو کشور، این تحول را گامی مهم در تحقق صلح پایدار در منطقه ارزیابی می کند. در عین حال نگرانی خود را از پیامدهای منفی هرگونه مداخله خارجی به هر شیوه و شکلی، به ویژه در مجاورت مرزهای مشترک، که مخل امنیت و ثبات پایدار منطقه باشد ابراز می دارد.

در این بیانیه آمده است: جمهوری اسلامی ایران ضمن تاکید بر اتخاذ تمامی تدابیر سیاسی، حقوقی و اقتصادی برای تامین حقوق و منافع ملی خود، باور دارد که ایجاد مسیرهای ارتباطی و رفع انسداد شبکه های مواصلاتی زمانی در خدمت ثبات، امنیت و توسعه اقتصادی ملت های منطقه خواهد بود که در چارچوب منافع متقابل، رعایت حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورهای منطقه و بدون مداخلات خارجی باشد. جمهوری اسلامی ایران آماده تداوم همکاری های سازنده و مبتنی بر منافع متقابل با هر دو کشور جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان برای صیانت از صلح و ثبات و توسعه اقتصادی منطقه از طریق همکاری های دوجانبه و منطقه ای، همچون سازوکار 3+3، می باشد.

سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز در نشست خبری دوشنبه 6 مرداد در پاسخ به ایرنا درباره انتشار اخبار و اظهارات متناقض پیرامون تغییر احتمالی در موضع تهران درباره تحولات جاری در قفقاز جنوبی، تأکید کرد که هیچ تغییری در موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران ایجاد نشده است.

اسماعیل بقایی با تفکیک دو موضوع اصلی مذاکرات صلح میان جمهوری آذربایجان و ارمنستان و موضوع مسیرهای ترانزیتی منطقه ای گفت: نکته ای که همیشه بر آن تأکید کرده ایم این است که گسترش مسیرهای مواصلاتی به هیچ عنوان نباید مغایر با حاکمیت ملی دولت ها و تمامیت ارضی آن ها باشد و نباید موجب تغییر در ژئوپلیتیک منطقه یا مرزهای شناخته شده، شود.