آن‌گونه که شاخص مدیران خرید (شامخ) در خرداد ماه ۱۴۰۴ گزارش داده است؛ در گروه ماشین‌سازی و لوازم خانگی، نشان‌دهنده رکود عمیق در این بخش از صنعت کشور است.

طبق آمار منتشر شده، شامخ این گروه به عدد ۳۴.۵ رسید که حاکی از وضعیت رکودی شدید در فعالیت‌های صنعتی است. شاخص میزان تولید محصولات به ۲۸.۴، میزان سفارشات جدید به ۲۸ و میزان استخدام نیروی انسانی به ۳۳.۴ کاهش یافته است؛ ارقامی که نمایانگر افت چشمگیر فعالیت‌ها در این صنعت هستند. اگرچه شاخص سرعت انجام و تحویل سفارشات به ۵۳.۸ رسیده و بالاتر از مرز رکود است، اما این موضوع بیشتر به دلیل نبود سفارش و ظرفیت خالی خطوط تولید است و نمی‌تواند نشانه بهبود تلقی شود.

موجودی مواد اولیه نیز با رقم ۴۲.۹ از تنگنای تامین در این بخش خبر می‌دهد. این کاهش تقاضا در حوزه لوازم خانگی به حدی رسیده که برخی فروشندگان از روزهای بدون مراجعه مشتری سخن می‌گویند و تمایل به خرید کالاهای غیرضرور، به ویژه لوازم خانگی، به ‌شدت کاهش یافته است و بسیاری از مشتریان به جای خرید کالای جدید ترجیح می‌دهند لوازم خانگی قدیمی خود را تعمیر کنند، اینها سخنان اکبر پازوکی، رییس اتحادیه صنف فروشندگان لوازم خانگی تهران است.

اکبر پازوکی، رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی تهران، از رکود کم‌سابقه در بازار لوازم خانگی خبر می‌دهد و می‌گوید: در حال حاضر تقاضا برای خرید لوازم خانگی تقریبا به صفر رسیده است. مردم به دلیل کاهش شدید قدرت خرید، به جای خرید کالاهای نو، به تعمیرات لوازم خانگی روآورده‌اند. اگر در سال‌های گذشته حدود ۲۰ تا ۴۰درصد مردم متقاضی خرید لوازم خانگی بودند، امروز این عدد بسیار کاهش یافته و بازار در وضعیت رکود کامل به‌سر می‌برد. پازوکی تاکید می‌کند: بسیاری از بنکداران به دلیل عدم فروش، با برگشت چک‌ها مواجه شده‌اند. این موضوع نه‌ تنها بنکداران را دچار مشکل کرده، بلکه باعث اختلال در کل زنجیره تامین و توزیع شده است. تولیدکننده متعهد به کارخانه مواد اولیه و بانک است، اما کالای تولیدی در انبار باقی مانده و فروش نمی‌رود.

به گفته رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی، مواد اولیه‌ای مانند فولاد، مس، آلومینیوم و مواد شیمیایی تنها از طریق بورس یا بازار آزاد و با پرداخت نقدی در دسترس تولیدکنندگان قرار می‌گیرد: این درحالی است که در کشورهای دیگر، دولت‌ها به صورت اعتباری مواد اولیه را دراختیار تولیدکنندگان می‌گذارند تا چرخه تولید متوقف نشود. پازوکی یکی از اصلی‌ترین معضلات این صنعت را نبود صادرات می‌داند و ادامه می‌دهد: اگرچه طی شش تا هفت سال گذشته، تولید لوازم خانگی حداقل ۵۰درصد افزایش یافته، اما صادرات همچنان نزدیک به صفر است. صادرات می‌تواند به گردش مالی تولیدکنندگان کمک کند و از فشار بر بازار داخل بکاهد، اما متاسفانه در حال حاضر چنین امکانی وجود ندارد.

او با اشاره به تبعات قطعی برق می‌افزاید: تولیدکنندگان برای جلوگیری از توقف خط تولید، به خرید ژنراتور اقدام کرده‌اند، اما اکنون با مشکل تامین گازوییل مواجهند. بسیاری از کارخانه‌ها میلیاردها تومان برای خرید تجهیزات هزینه کرده‌اند، اما سوخت کافی برای راه‌اندازی آنها ندارند.

پازوکی با بیان اینکه باید از ظرفیت انرژی خورشیدی در شهرک‌های صنعتی استفاده شود، توضیح می‌دهد: در مسیر تهران تا مشهد، زمین‌های وسیعی برای نصب پنل خورشیدی وجود دارد. می‌توان با استفاده از پساب صنعتی، تصفیه‌خانه راه‌اندازی کرد و به ایجاد فضای سبز و تولید پایدار کمک کرد. او با انتقاد از نوسانات نرخ ارز و تاخیر در پرداخت ارز صادراتی می‌گوید: اگرچه تک‌نرخی شدن ارز اقدام مثبتی بوده، اما تولیدکننده باید برای تامین ارز موردنیاز خود ماه‌ها منتظر بماند که این تاخیرها باعث افزایش هزینه‌ها، تغییر نرخ حواله‌ها و اختلال در برنامه‌ریزی تولید می‌شود.

پازوکی در ادامه می‌افزاید: نوسانات نرخ ارز، باعث افزایش هزینه‌های گمرکی، کرایه حمل، انبارداری و کانتینر شده است. این هزینه‌های متغیر، قیمت تمام‌شده را بالا می‌برد و درنتیجه، تولیدکننده نمی‌تواند در بازار صادرات رقابت کند. وی وضعیت نقدینگی را نگران‌کننده توصیف می‌کند و می‌گوید: در حال حاضر کالاهای زیادی در انبار تولیدکنندگان باقی مانده، چراکه قدرت خرید مردم کاهش یافته و فروش متوقف شده است. شبکه توزیع با ۲۲هزار واحد صنفی در کشور، به‌ شدت تحت فشار قرار دارد. فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم با تبلیغات گسترده، عملا به عاملی برای تضعیف فروش سنتی تبدیل شده‌اند. پازوکی با اشاره به وضعیت برندهای خارجی ادامه می‌دهد: آنچه از برندهای خارجی در بازار دیده می‌شود، از طریق قاچاق وارد شده و هیچ‌کدام خدمات پس از فروش یا ضمانت رسمی ندارند. با این حال برخی مصرف‌کنندگان، صرفا به ‌خاطر برند، حاضر به خرید این کالاها هستند.

حسین شهرستانی، عضو هیات ‌مدیره و خزانه‌دار اتحادیه لوازم خانگی نیز درخصوص وضعیت این بازار هشدار می‌دهد: با ادامه این روند، تولیدکنندگان یکی‌یکی از بازار حذف می‌شوند. کاهش ۷۰درصدی فروش، قطعی مداوم برق و خاموشی‌ها، رشد هزینه‌ها و ترس مردم از آینده، صنعت لوازم خانگی را زمین‌گیر کرده است. عضو هیات‌ مدیره اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی تهران با اشاره به شرایط بسیار سخت این صنعت به «اعتماد» می‌گوید: با وجود همه مشکلاتی که طی سال‌های گذشته دامنگیر صنعت لوازم خانگی بوده (از نوسانات ارزی و گمرک گرفته تا ناترازی انرژی) تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران شخصی با تکیه بر توان خود، همچنان سعی می‌کنند چراغ تولید را روشن نگه دارند، اما تحولات اخیر به‌ویژه جنگ ۱۲ روزه، فشارها را به حدی افزایش داده که ادامه مسیر، بدون مداخله و حمایت سیاست‌گذار، تقریبا ناممکن می‌شود.

شهرستانی هشدار می‌دهد: اگر دولت وارد عمل نشود و برای حمایت از تولید راهکار موثری ارایه ندهد، بسیاری از فعالان این صنعت ناخواسته و علی‌رغم میل‌شان مجبور به ترک بازار می‌شوند. هیچ‌کدام از آنها با وجود سال‌ها سرمایه‌گذاری و زحمت، دوست ندارند از این حوزه کنار بروند، اما شرایط کنونی آنها را به حاشیه می‌راند. وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر، برق شهرک‌های صنعتی در هفته بیش از سه روز قطع می‌شود. باوجود این توقف، تولیدکننده موظف است حقوق کامل کارگر، بیمه تامین اجتماعی و مالیات را پرداخت کند. هزینه‌های تولید سرسام‌آور شده و این صنعت را از صرفه اقتصادی خارج کرده است.

به گفته شهرستانی، انباشت کالا در انبارها و طولانی شدن چرخه تولید تا فروش، فشار زیادی به نقدینگی وارد می‌کند و ادامه می‌دهد: هزینه‌های انبارداری، خواب سرمایه، هزینه پول و افزایش گردش مالی، همه فشار مضاعف به تولیدکننده وارد می‌کنند، از طرفی فروش متوقف شده و گردش مالی به‌ شدت کاهش یافته است.

وی با اشاره به تغییر رفتار مصرف‌کنندگان می‌گوید: پس از جنگ اخیر، مردم به‌ شدت دچار نااطمینانی شده‌اند. ترجیح می‌دهند وسایل قدیمی خود را نگه دارند یا آنها را تعمیر ‌کنند. افزایش پس‌انداز احتیاطی در بین خانواده‌ها باعث می‌شود مردم حتی با وجود تخفیف و تبلیغات، از خرید صرف‌نظر ‌کنند.

این عضو اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی بر لزوم اقدام فوری سیاست‌گذار تاکید می‌کند و می‌گوید: باید چند اقدام فوری صورت گیرد: برق تولیدکنندگان قطع نشود، معافیت مالیاتی موقت و یارانه انرژی برای واحدهای تولیدی درنظر گرفته شود، تسهیلات کم‌بهره برای حفظ چرخه تولید اعطا شود. او در ادامه تاکید می‌کند: روابط دیپلماتیک و اتاق‌های بازرگانی برای توسعه صادرات به‌کار گرفته شود و مسیر جابه‌جایی پول برای صادرکننده تسهیل شود.

شهرستانی معتقد است سیاست‌گذار باید به ‌موازات حمایت از تولید، به سمت بازسازی آرامش روانی جامعه حرکت کند و می‌گوید: مردم باید مطمئن شوند که شرایط بحرانی ادامه پیدا نمی‌کند، چراکه این اطمینان می‌تواند الگوی زندگی آنها را تغییر دهد و ترمز روانی بازار را آزاد کند. او در پایان تاکید می‌کند: در حال حاضر، فروش لوازم خانگی بیش از ۷۰درصد کاهش یافته و تنها خریدهای ضروری مانند اقلام سرمایشی یا جهیزیه انجام می‌شود. مصرف روزمره به ‌طور کامل متوقف شده و هیچ گردش واقعی در بازار وجود ندارد.