به نقل از ایسنا شهر غندجان در منطقه سرمشهد کازرون واقع در استان فارس قرار دارد و در منابع متعدد تاریخی به آن اشاره و گفته شده در مسیر یکی از محورهای ارتباطی دوره ساسانی و دوره های پیش از آن قرار داشته است. از جانب شرق به غرب، شهر گور فیروزآباد را به شهر بیشاپور کازرون وصل می کرده و از جانب شمال به جنوب نیز در نزدیکی مسیر ارتباطی شهر استخر به شهرها و محوطه های پس کرانه خلیج فارس از جمله سیراف قرار داشته است. محسن عباسپور، کنشگر میراث فرهنگی که این موقعیت را برای این شهر باستانی تشریح کرد، از تعرض های مختلف و آسیب هایی که حفاران غیرمجاز بر سر غندجان آورده اند، با ایسنا سخن گفت.

او تاکید کرد شهری که می تواند به یکی از میدان های بزرگ کاوش های علمی تبدیل شود و ناگفته های فراوانی از تاریخ ایران را روایت کند، در این سال ها نه تنها حضور برنامه ریزی شده باستان شناس ها را شاهد نبوده، بلکه کمترین اقدام برای محصور کردن و یا استقرار دائمی تیم های حفاظتی در آن صورت نگرفته و تا به امروز تنها اقدام حفاظتی از این شهر 954هکتاری، گشت زنی های معمول و پراکنده بوده است. شدت بی توجهی ها نسبت به این شهر باستانی تا آنجاست که در سال های گذشته همواره حفاری های غیرمجاز از این شهر گزارش شده است.

این کنشگر میراث فرهنگی درباره وضعیت این شهر باستانی براساس بازدیدهایی که در دو مقطع زمانی داشته است به ایسنا گفت: در بازدیدی که فروردین 1404 از شهر باستانی غندجان واقع در سرمشهد کازرون داشتم، با حفاری های غیرمجاز متعدد و جدیدی در این منطقه مواجه شدم. در یکی از این حفاری ها، دو گودال به عمق نزدیک به یک و نیم متر در نزدیکی کوشک بهرام حفر شده بود. خرده سفال های فراوانی در اطراف این دو گدال دیده می شدند که به نظر می رسد بر اثر حفاری صورت گرفته، از خاک بیرون آمده و توسط سودجویان به این وضعیت درآمده اند.

عباسپور 12 مردادماه 1404 نیز بازدید دیگری از این محوطه داشت و درباره آخرین مشاهداتش گفت: در دو محدوده از این شهر (در مجموع حدود 3 هکتار از این شهر چند صد هکتاری) و با یک پایش سطحی 42 گودال جدید حفر شده توسط حفارهای غیرمجاز شناسایی شد. با توجه به اینکه پایش من صرفا برای بررسی کلی تعرض های اخیر بوده، بنابراین می توانم با اطمینان بگویم تعداد این گودال ها بسیار بیشتر از این تعداد است. تازگی و پوکی خاک های بیرون ریخته شده، عدم رویش گیاه در گودال حفر شده و مقایسه تطبیقی برخی از این قسمت ها با عکس های قبلی نشان می دهد که این گودال ها دذ هفته های اخیر ایجاد شده اند. نوع گودال و پراکنش آنها نشان دهنده این است که فرد یا افرادی با استفاده از دستگاه های فلزیاب در محوطه تردد داشتند و برای دسترسی به اشیاء تاریخی، این گودال ها را حفر کردند.

او ادامه داد: کوشک بهرام در محدوده شرقی شهر باستانی غندجان قرار دارد. مطالعه های سفال شناسی و شواهد متعدد موجود نشان داده اند این شهر مربوط به دوره ساسانی است و 954 هکتار مساحت دارد، یعنی وسعت آن چیزی نزدیک به هفت برابر شهر باستانی بیشاپور است.

عباسپور گفت: تاکنون برخی از باستان شناسان و پژوهشگران از جمله مرتضوی، ابراهیمی، قاسمی و...، مطالعه های پراکنده ای در این شهر داشته اند و در نتایج مطالعه های خود که در نشریه های مختلف علمی منتشر شده است، نشان داده اند که چه ظرفیت های برجسته ای به لحاظ باستان شناسی در این محدوده وجود دارد. بنابراین در صورت توجه جدی به این شهر باستانی و استقرار باستان شناسان و حضور تیم های کاوش، مرمت و حفاظت، شهر غندجان می تواند به عنوان یکی از محوطه های مهم تاریخی به مجموعه جهانی منظر باستان شناسی ساسانی فارس اضافه شده و جلوی تخریب های بیشتر آن گرفته شود.

این فعال میراث فرهنگی با اشاره به تخریب هایی که گریبانگیر این شهر شده است، اظهار کرد: متأسفانه سال هاست که تهدیدهای فراوانی، این شهر و آثار باستانی مدفون در آن را تحت تأثیر قرار داده و در برخی موارد، آسیب های جبران ناپذیری را به آن وارد کرده است. در چند مورد، سودجویان آن قدر حریم امن برای خودشان متصور بوده اند که با بیل مکانیکی به جان آثار این شهر افتاده و نسبت به حفاری غیرمجاز اقدام کرده اند. علاوه بر حفاری های پرشمار غیرمجازی که در شهر غندجان صورت می گیرد، گسترش اراضی کشاورزی، عبور بدون ضابطه زیرساخت ها و تأسیساتی همچون جاده، خطوط انتقال آب، برق و... نیز باعث وارد آمدن آسیب به آثار باستانی این شهر شده است.

او درباره آثاری که تا به امروز در شهر غندجان شناسایی شده اند نیز توضیح داد: در محدوده شرقی شهر باستانی غندجان، کتیبه خط پهلوی را در کنار نقش برجسته بهرام دوم داریم که هر دوی آنها در فهرست آثار ملی ایران، ثبت شده اند. علاوه بر این، بخش هایی از برخی بناهای این شهر نیز از خاک بیرون مانده اند که از جمله آنها می توان به کوشک بهرام، تُل نقاره، تُل خندق و... اشاره کرد.

عباسپور گفت: تاکنون و بارها موارد متعددی را از بروز آسیب های پرشمار به این شهر باستانی اعلام کرده ایم. با این وجود گستردگی این محوطه در کنار کمبود نیروهای یگان حفاظت میراث باعث شده است این شهر به عرصه ای برای جولان سودجویان و حفارهای غیرمجاز تبدیل شود، به نحوی که اکنون گودال ها و نشانه های بسیار زیادی از این حفاری ها در سطح غندجان دیده می شود. لازم است وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مطابق با قوانین جاری کشور، هرچه سریعتر ضمن محصور کردن و حفاظت از حریم و عرصه این شهر باستانی، طرح های جامع حفاظتی را برای این محوطه طراحی و اجرا کنند. همچنین ضروری است با استقرار دائمی نیروهای میراث فرهنگی دراین شهر باستانی، زمینه مقدماتی برای فعالیت های علمی باستان شناسان نیز فراهم شود.