یخچال مهدی آباد یکی از بناهای ارزشمند به جامانده از دوران قاجار است که در شهرستان زرندیه و بخش مامونیه قرار دارد. این سازه باستانی نمونه ای برجسته از معماری سنتی ایران در زمینه ذخیره سازی و تولید یخ به شمار می رود.

در معماری قدیم ایران، سازه هایی با عنوان یخدان یا یخچال طراحی می شدند که با بهره گیری از اصول علمی و زیست محیطی، امکان تولید یخ در زمستان و نگهداری آن تا فصل گرما را فراهم می کردند. ساختار کلی این بناها شامل یک دیوار بلند سایه ساز، استخر یا حوضچه های تولید یخ، و یک مخزن گنبدی شکل برای ذخیره سازی یخ بود.

نقش دیوار بلند در این میان حیاتی بود؛ چرا که با ایجاد سایه دائمی روی استخر، از گرم شدن آب جلوگیری می کرد. در فصل زمستان، آب موجود در حوضچه ها یخ می زد و سپس قطعات یخ به داخل مخزن منتقل می شد تا در ماه های گرم سال مورد استفاده قرار گیرد.

یخچال ها از نظر معماری و دانش مهندسی، نمونه ای بارز از تعامل هوشمندانه انسان با طبیعت محسوب می شوند. طراحی این سازه ها باید به گونه ای می بود که ضمن عایق سازی مناسب، دمای پایین داخل مخزن حفظ شود.

بخش های اصلی تشکیل دهنده یخچال ها عبارتند از:

1. دیوار بلند برای ایجاد سایه

2. حوضچه های سطحی برای یخ سازی

3. مخزن مرکزی برای انبار یخ

گفتنی است یخچال مهدی آباد در تاریخ 8 مرداد 1381 با شماره ثبت 5975 در فهرست آثار ملی ایران جای گرفته است.