سیاوُش آریا، کُنشگر و پژوهشگر میراث فرهنگی درباره این محوطه به ایسنا گفت: در بازدید میدانی که ماه گذشته از روستای هدف گردشگری دِهمورد داشتم، در بیرون روستا و در نزدیکی و حاشیه دریاچه فراملی (بین المللی) بَختِگان که چندی است کامل خشکیده است با محوطه ای بسیار بزرگ در چندین کیلومتر روبه رو شدم. محوطه ای که پُر بود از سفال های شاخص تاریخی (ساسانی) و هر گامی که بر می داشتم زیر پاهایم، خرده سفال ها خِش خِش می کرد. به گونه پیمایشی حدود یکی دو کیلومتر از مسیر را در سمت راست و چپ (که شوربختانه به وسیله یک جاده خاکی از هم جدا شده بود) گذر کردم و تنها چیزی که می دیدم بخشی از تاریخ و هویت ایران و رازهای سر به مُهری، در دل زمین نهفته و روشن بود که ناشناخته است. همچنین بخش های کوچکی از رَد دیواره ای یا همان معماری و سازه در محوطه آشکار و دیده می شد.

او افزود: اما آنچه مایه نگرانی و غم اَنگیز بود دست درازی و ساخت وسازهای گسترده ای بود که روی محوطه و عَرصه آن و حریم درجه یک چُنین منطقه بسیار ارزشمندی صورت گرفته است. از ساخت مرغداری و شرکت تعاونی گرفته که درست روی محوطه و عَرصه آن برپا شده تا کارخانه فولادی که در حریم درجه یک آن و حدود 3 کیلومتری محوطه تاریخی و در حال ساخت است.

این کنشگر میراث فرهنگی یادآور شد: برابر قانون هر نهاد، اُرگان، موسسه و بهره بردار و بخش خصوصی که می خواهد ساخت وسازی در هر مکانی انجام دهد باید در گام نخست استعلام از سازمان حفاظت از محیط زیست و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان گرفته و در صورت پاسخ مثبت این دو اداره کل، می تواند دست به ساخت و ساز بزند و این قانون از سال 1383 خورشیدی به وسیله نهاد بالا دستی به استانداری ها اعلام شده و از سوی استانداری ها به همه نهادها، ارگان، موسسه و اداره های مربوطه بخشنامه شده است. اما شوربختانه در همه این سال ها قانون نادیده گرفته شده و به اجرا در نیامده یا اگر هم استعلامی گرفته شده، موردی و اَندک بوده است. از سویی، قانون روشن و شفاف است و همه در برابر آن یکسان بوده و باید آن را ارج نهاده و پاس دارند. هم اینک روشن نیست چگونه این حجم بزرگ از ساخت و سازها در منطقه صورت گرفته است. هر چند خوشبختانه، همه ساخت و سازها در آغاز کار است و می توان از دنباله کار پیشگیری کرد.

آریا اضافه کرد: منطقه مورد گفت وگو در یک کیلومتری جنوب روستای هدف گردشگری دِهمورد است، در جایی که روستاییان آن را با نام منطقه لَردی می شناسند و جا دارد هرچه زودتر اداره کل میراث فرهنگی استان فارس و پژوهشکده باستان شناسی کشور به موضوع ورود کرده و از دست درازی های بیشتر پیشگیری کرده و ساخت و سازها به بیرون عَرصه و حریم منتقل شود تا یادمان های ارزشمند تاریخی که دستاورد دسترنج نیاکان پاک سرشت ما است حفظ و نگهداری شده و به آیندگان که صاحبان اصلی این سرزمین هستند، سپرده شود.

این پژوهشگر میراث فرهنگی ادامه داد: من پس از بازدید میدانی و ثبت نگاره ها (تصاویر) با مسئول ثبت میراث فرهنگی استان وارد گفت وگو شدم و روشن شد که محوطه به ثبت ملی نرسیده است. اما با پیگیری های بیشتر من، دریافتم که یک گروه از باستان شناسان در بررسی های باستان شناختی حاشیه دریاچه فراملی بَختگان در چندین سال پیش از این محوطه هم بازدید کرده و به همراه دیگر محوطه های بررسی شده در آن پروژه، گزارشی را به پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور فرستاده اند. اما این محوطه بسیار بزرگ و ارزشمند نیازمند بررسی علمی تر و گَمانه زنی باستان شناسی است تا بتوان آن را نجات بخشی کرد.

او سپس گفت: من برای آنکه مطمئن شوم که در تاریخ گذاری سفال ها اشتباه نکرده ام، نگاره های سفال ها را برای دکتر رضا نوروزی، باستان شناس بومی استان و هَموند (عضو) هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری کشور فرستادم و ایشان سفال های شاخص ساسانی را تأیید کرده و حتا یک تکه سفال را از آنِ دوره هخامنشی دانستند. با این همه، آنچه از شواهد سطحی و بازدید میدانی برمی آید محوطه باستانی مورد گفت وگو از آنِ دوره ساسانیان است و اَنبوهی از سفال های شاخص این دوره را در دل خود دارد.

آریا اظهار کرد: از اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان فارس و پژوهشگاه باستان شناسی کشور خواستارم هرچه زودتر به موضوع ورود کرده و نخست از ساخت وسازها و دست درازی های بیشتر پیشگیری کنند و پس از آن به فوریت گروهی از باستان شناسان با تجربه و کارآزموده را برای بررسی بیشتر و علمی تر و حتا گَمانه زنی باستان شناسی به منطقه بفرستند تا بتوان یکی از محوطه های ساسانی کشور را در گام نخست شناسایی و پس از آن نجات بخشی و به ثبت ملی رسانده تا برای آیندگان به یادگار بماند. یادمان باشد تمدن ها در کنار رودها و دریاچه ها شکل گرفته و بی گمان پرداختن به چُنین محوطه هایی رازهای سر به مُهر آن را آشکار و مایه شگفتی جامعه علمی و باستان شناسی کشور خواهد شد.