به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی خانه هنرمندان ایران، صد و سومین برنامه از سری برنامه‌های مستندات یکشنبه‌های خانه هنرمندان ایران، یکشنبه 29 تیر به نمایش مستند «باراکا» ساخته ران فریک اختصاص داشت. پس از نمایش این مستند، نشست نقد و بررسی آن با حضور سامان بیات (پژوهشگر و منتقد سینما) برگزار شد.

سامان بیات در این نشست گفت: این فیلم به گونه‌ای نیست که بخواهیم تفسیر عمیقی از آن داشته باشیم، اما قصد دارم در 2 مرحله با هم پیش برویم: ابتدا اطلاعات و داده‌هایی را که جمع‌آوری کرده‌ام با شما به اشتراک می‌گذارم و سپس یک موضوع خاص را برای بحث انتخاب می‌کنیم. موضوعی که می‌خواهم مطرح کنم، مربوط به اندیشه و تفسیر است. هر کسی باید به صورت شخصی به این موضوع فکر کند.

وی افزود: در مورد نشانه‌ها، مثلا درباره باله، می‌توانیم بررسی کنیم که این نشانه چه معنایی دارد و چرا در فیلم گنجانده شده است. همچنین، تصاویر دیگر فیلم به مشترکات معنوی در ادیان ابراهیمی اشاره دارند. نکته جالبی که باید به آن اشاره کنم این است که فیلمبرداری این مستند 14 ماه طول کشیده و در 24 کشور انجام شده است. کارگردان در مصاحبه‌ای گفته که هدفش مقایسه اخلاقی نیست، بلکه وی قصد داشته یک «ویژوال مدیتیشن» بسازد؛ یک نماز بصری. این تصاویر قرار نیست هیچ مسئله اخلاقی را به ما گوشزد کنند، بلکه هدفشان نشان دادن موقعیت انسان در یک نظم کیهانی است.

این پژوهشگر سینما در ادامه بیان کرد: تمام تصاویر نظم خاصی دارند، حتی در جوامع متمدن یا شلوغ. مثلا در جاهایی که تصاویر تقویت می‌شوند، موسیقی مدیتیشن وجود دارد که نت‌های بالا و پایین را ایجاد می‌کند. وقتی به شلوغی‌ها می‌رسیم، باز هم نظم خاصی وجود دارد. به عنوان مثال، در کتابی درباره تنهایی انسان در جهان آمده که انسان ذاتاً موجودی تنهاست. این کتاب مثال‌هایی از اسطوره‌ها و افسانه‌ها را مطرح می‌کند، مانند داستان سیزیف که محکوم بود سنگی را به بالای کوه ببرد و دوباره پایین بیاورد. او از این عمل ناامید نبود و برای خود معنا ساخت. هدف انسان در جهان، خلق معنا است و این معنا باید توسط خود انسان شکل بگیرد. در ادبیات ایرانی نیز می‌توانیم به شاعران معترض اشاره کنیم. مثلا سهراب سپهری، دغدغه‌های معنوی بزرگ‌تری را مطرح می‌کند. این تنهایی اگزیستانسیالیستی انسان در همه جا وجود دارد و نشان می‌دهد که حتی رییس قبیله‌ای در برزیل یا فردی در ژاپن نیز با این درد مشترک مواجه هستند.

بیات در ادامه گفت: فیلم «باراکا»، زیرنویس ندارد. کارگردان عمدا تصمیم گرفته که زیرنویس نداشته باشد تا بیننده بتواند بدون حواس‌پرتی از متن، به تصاویر توجه کند. این موضوع به نوعی مدیتیشن بصری کمک می‌کند. در نهایت، اگر بخواهیم به توصیه کارگردان گوش دهیم، بهتر است که اولین بار فیلم را بدون زیرنویس ببینیم و بعد از آن برای تحلیل و تفسیر به تماشای دوباره آن بپردازیم.

وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش با اشاره به بخش‌هایی از فیلم بیان کرد: هر کس در مذهب خود به دنبال معنا است. در واقع (شاید بتوان گفت که) آیین‌ها هیچ مفهوم خاصی ندارند؛ صرفاً تکرار یک واژه یا حرکت به مدت طولانی برای رسیدن به مدینه فاضله را نشان می‌دهند. این قوانین و معنویت‌ها به کل جهان ربط داده می‌شوند و کم کم به سمت نابودی پیش می‌روند. نکته‌ای که در این داستان جذاب است، علاقه کارگردان به جمع‌آوری حرکات و موسیقی‌های نواحی مختلف و چیدن این پازل‌ها کنار هم است. این کار منجر به نشان دادن نظم کیهانی و موقعیت انسان در جهان می‌شود و به خلق معنا کمک می‌کند. به همین دلیل، کوچک‌ترین جزییات نیز اهمیت دارند و ما باید به آن‌ها توجه کنیم.

این منتقد سینما در پایان با اشاره به ساخت دوربینی تازه توسط کارگردان اثر برای خلق این فیلم بیان کرد: نقطه نظر من این است که دوربینی که برای فیلم ساخته شده، به نوعی به شخصیت اصلی کمک می‌کند تا به هدفش برسد. نسخه‌ای که ما دیدیم، نسخه ریستور شده است و نسخه‌های اصلی آن وجود ندارد. فیلم با حضور خود کارگردان ساخته شده است. دلیل این کار این بوده که او قصد داشته بگوید که این فیلم برای سینما ساخته شده و پروسه‌ای که از آن عبور کرده، نسخه دیجیتال را بهبود بخشیده است. بعید می‌دانم که این نسخه در ایران به نمایش درآید، چرا که با وضعیت اقتصادی ما همخوانی ندارد. تحقیقات زیادی در زمینه ادیان انجام شده و نکته‌ای که در اندیشه‌ها به وضوح دیده می‌شود، بحث شادمانی است.