به نقل از خبرانلاین، خبر منتشرشده توسط پایگاه خبری آکسیوس، که ادعا می کند ولادیمیر پوتین، رییس جمهور روسیه، از ایده توافقی هسته ای با آمریکا حمایت کرده که ایران را از غنی سازی اورانیوم منع و اورانیوم غنی شده را به خارج منتقل می کند، واکنش های متفاوتی را برانگیخته است.

وزارت خارجه روسیه این گزارش را افترا و کارزار سیاسی خواند و آن را رد کرد و کشورمان نیز اعلام کرد هیچ پیامی از مسکو در این باره دریافت نکرده است. این ادعاها، با توجه به تاریخچه روابط روسیه و ایران، به ویژه هماهنگی کامل مسکو با غرب در قطعنامه های شورای امنیت بین سال های 2003 تا 2014، که خواستار توقف غنی سازی در ایران بودند، پرسش هایی را درباره مواضع کنونی روسیه ایجاد می کند.

هماهنگی روسیه با غرب در قطعنامه های شورای امنیت (2003 2014)

بین سال های 2003 تا 2014، برنامه هسته ای کشورمان ، تحت نظارت شدید آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) و شورای امنیت سازمان ملل قرار گرفت. آژانس در سپتامبر 2005 ایران را به دلیل عدم شفافیت در فعالیت های هسته ای، به نقض تعهدات پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) متهم کرد. این امر منجر به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت شد، که از سال 2006 تا 2010 مجموعه ای از قطعنامه های الزام آور را علیه ایران تصویب کرد. برای نمونه:

قطعنامه 1696 (2006): خواستار توقف فوری غنی سازی اورانیوم و فعالیت های مرتبط با بازفرآوری بود.

قطعنامه 1737 (2006): تحریم هایی علیه برنامه هسته ای و موشکی ایران اعمال کرد و بر توقف غنی سازی تأکید داشت.

قطعنامه 1747 (2007): تحریم ها را گسترش داد و بر توقف کامل غنی سازی تأکید کرد.

قطعنامه 1803 (2008): محدودیت های مالی و تجاری علیه ایران را افزایش داد.

قطعنامه 1835 (2008): این قطعنامه ضمن تاکید بر مواضع قطعنامه 1803 مبنی بر توقف غنی سازی در ایران، تحریم جدیدی علیه ایران وضع نکرد.

قطعنامه 1929 (2010): تحریم های سخت گیرانه تری علیه بخش های نظامی و اقتصادی ایران اعمال کرد و خواستار توقف غنی سازی شد.

در این موارد، روسیه، به عنوان عضو دائم شورای امنیت، به تمام این قطعنامه ها رای مثبت داد. به گزارش نیویورک تایمز، روسیه در این دوره با غرب همسو بود، زیرا نگران گسترش تسلیحات هسته ای در منطقه بود و به دنبال حفظ روابط استراتژیک با آمریکا و اروپا در مذاکرات گروه 5+1 بود. همچنین، بلومبرگ نیز در گزارشی عنوان کرد که روسیه، به عنوان تأمین کننده اصلی سوخت هسته ای نیروگاه بوشهر، از سال 2003 پیشنهادهایی برای غنی سازی اورانیوم ایران در خاک خود ارائه کرد تا از فعالیت های مستقل ایران جلوگیری کند. این پیشنهادها شامل انتقال اورانیوم غنی شده به روسیه و تأمین سوخت 3.67 درصدی برای نیروگاه های ایران بود.

هر چند در یک سطح تحلیل، هماهنگی روسیه با غرب در این دوره به چند عامل بستگی داشت. نخست، نگرانی های مشترک درباره احتمال نظامی شدن برنامه هسته ای ایران، به ویژه پس از راه اندازی تأسیسات نطنز و اراک در سال 2003. دوم، منافع اقتصادی روسیه در پروژه بوشهر، که به نوشته بلومبرگ، سود قابل توجهی برای مسکو به همراه داشت و سوم، تمایل روسیه به حفظ جایگاه خود به عنوان یک قدرت مسئول در نظام بین الملل، که با حمایت از قطعنامه های شورای امنیت تقویت می شد.

با این حال، واشنگتن پست گزارش داد که روسیه به طور همزمان، به ویژه از طریق فروش تسلیحات و همکاری در بوشهر، که نشان دهنده سیاست دوگانه مسکو بود، روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود با ایران را حفظ کرد. این رویکرد، به روسیه اجازه داد تا هم از نظر دیپلماتیک با غرب همسو باشد و هم نفوذ خود در خاورمیانه را حفظ کند.

از این رو رای مثبت روسیه به قطعنامه های شورای امنیت نشان دهنده اولویت های استراتژیک مسکو در آن دوره بود، چرا که جلوگیری از گسترش تسلیحات هسته ای، حفظ روابط با غرب و کسب منافع اقتصادی از پروژه های هسته ای ایران از مهمترین نشانه های این مسئله بود و پیشنهاد انتقال اورانیوم غنی شده به خارج، که در سال های 2003 2010 بارها مطرح شد، تمایل روسیه به کنترل برنامه هسته ای ایران را نشان می داد.

تحولات پس از 2014 و نقش روسیه در برجام

پس از مذاکرات منجر به توافق هسته ای 2015 (برجام)، موضع روسیه تغییر کرد و به یکی از حامیان اصلی حق ایران برای غنی سازی تحت نظارت آژانس تبدیل شد. به گزارش رویترز، روسیه در مذاکرات ژنو (2013 2015) از حق ایران برای غنی سازی محدود (تا 3.67 درصد) برای مقاصد صلح آمیز حمایت کرد، مشروط بر اینکه تحت نظارت دقیق آژانس باشد. این تغییر به دلیل تنش های فزاینده روسیه با غرب پس از الحاق کریمه در 2014 و تحریم های غربی بود، که مسکو را به تقویت روابط با ایران و چین سوق داد. در این فضا، روسیه به عنوان تأمین کننده سوخت بوشهر، از ادامه همکاری های هسته ای با ایران سود می برد.

در ادامه نیز پس از خروج آمریکا از برجام در 2018، روسیه به طور علنی از ایران در برابر فشارهای آمریکا حمایت کرد و خواستار حفظ توافق شد. با این حال، نیویورک تایمز گزارش داد که حتی در این دوره، روسیه نگران غنی سازی ایران تا سطوح بالا (60 درصد) بود، که برای مقاصد غیرنظامی غیرضروری تلقی می شد.

در چنین شرایطی تغییر موضع روسیه پس از 2014 نتیجه تنش های ژئوپلیتیک با غرب بود. این درحالی است که فارن افرز، الحاق کریمه و تحریم های غربی، مسکو را به سمت تقویت اتحاد با ایران و چین سوق داد. حمایت از حق غنی سازی ایران در چارچوب برجام، بخشی از استراتژی روسیه برای مقابله با نفوذ آمریکا در خاورمیانه بود. با این حال، پیشنهادهای مکرر روسیه برای تأمین سوخت هسته ای ایران و انتقال اورانیوم غنی شده به خارج، که در سال های 2003 2010 مطرح شده بود، نشان دهنده تمایل مداوم مسکو به کنترل برنامه هسته ای ایران بود.

این دوگانگی یعنی حمایت علنی از ایران و نگرانی از غنی سازی بالا، نشان دهنده تلاش روسیه برای حفظ توازن بین منافع اقتصادی و نگرانی های امنیتی بود. در همین زمینه بلومبرگ گزارش داد که همکاری های هسته ای و تسلیحاتی روسیه با ایران، به ویژه پس از 2014، به مسکو نفوذ استراتژیک در منطقه داد، اما این همکاری ها با احتیاط انجام شد تا از تقابل مستقیم با غرب جلوگیری شود. حمایت روسیه از برجام و حق غنی سازی ایران، بخشی از استراتژی گسترده تر مسکو برای مقابله با نفوذ غرب بود. با این حال، پیشنهادهای مکرر برای انتقال اورانیوم به خارج نشان می دهد که روسیه همچنان نگران نظامی شدن برنامه هسته ای ایران بود. اما آیا ادعای اخیر آکسیوس نشان دهنده بازگشت به رویکرد محتاطانه پیش از 2014 است، یا یک تاکتیک دیپلماتیک برای مدیریت تنش های منطقه ای؟

ادعای غنی سازی صفر و انتقال اورانیوم غنی شده (2025)

طبق گزارش آکسیوس در 12 ژوییه 2025، ولادیمیر پوتین در گفت وگو با دونالد ترامپ و مقامات کشورمان، از توافقی هسته ای حمایت کرده که ایران را از غنی سازی اورانیوم منع می کند و اورانیوم غنی شده را به خارج منتقل می کند. این گزارش ادعا می کند که روسیه آماده تأمین سوخت 3.67 درصدی برای نیروگاه های ایران و مقادیر محدودی اورانیوم 20 درصدی برای رآکتور تحقیقاتی تهران است.

اما وزارت خارجه روسیه این گزارش را افترا خواند و آن را رد کرد، و خبرگزاری تسنیم نیز گزارش داد که ایران هیچ پیامی از مسکو در این باره دریافت نکرده است. این در حالی است که عباس عراقچی بارها در مصاحبه هایش تأکید کرد که هر توافقی باید حق غنی سازی ایران را به رسمیت بشناسد. این ادعاها در حالی مطرح شده که حملات آمریکا و اسراییل به تأسیسات هسته ای کشورمان، از جمله فردو، نطنز، و اصفهان، برنامه هسته ای کشورمان را چند ماه عقب انداخت.

ادعای آکسیوس مبنی بر حمایت پوتین از غنی سازی صفر با مواضع تاریخی روسیه در سال های 2003 2010 همخوانی دارد، زمانی که مسکو پیشنهاد انتقال اورانیوم ایران به خارج را مطرح کرد.

چرا که ادعای غنی سازی صفر نشان دهنده تلاش احتمالی روسیه برای میانجی گری در تنش های ایران و غرب است، مشابه نقش آن در مذاکرات 2003 2014. با این حال، رد این گزارش توسط مسکو و تهران ممکن است به دلیل حساسیت های سیاسی و نیاز به حفظ اعتبار دیپلماتیک باشد.

پیامدهای ژئوپلیتیک و استراتژیک رویکرد فعلی روسیه چه خواهد بود؟

مواضع روسیه در قبال برنامه هسته ای کشورمان ، از هماهنگی با غرب در 2003 2014 تا حمایت از برجام و ادعای اخیر غنی سازی صفر ، تأثیرات ژئوپلیتیک گسترده ای داشته است. نیویورک تایمز گزارش داد که حملات به تأسیسات هسته ای ایران، برنامه کشورمان را تنها چند ماه به تأخیر انداخت، اما ذخایر اورانیوم غنی شده (تا 60 درصد) ممکن است قابل بازیابی باشد. آکسیوس هم ادعا کرد که پوتین این موضع را به اطلاع آمریکا و اسراییل رسانده، که می تواند نشانه ای از تلاش برای کاهش تنش های منطقه ای باشد. با این حال، روابط نزدیک ایران با چین و روسیه، به ویژه پس از حملات هفته های قبل، به کشورمان امکان بازسازی برنامه هسته ای را می دهد.

از سوی دیگر مواضع روسیه در قبال ایران، از هماهنگی با غرب در 2003 2014 تا حمایت از برجام، نشان دهنده یک سیاست دوگانه است: حفظ نفوذ در خاورمیانه و جلوگیری از تقابل مستقیم با غرب. از این رو ادعای غنی سازی صفر می تواند تلاشی برای بازگرداندن ایران به مذاکرات هسته ای باشد.

در مجموع مواضع روسیه در قبال برنامه هسته ای ایران از هماهنگی کامل با غرب در 2003 2014، که با رای مثبت به قطعنامه های شورای امنیت برای توقف غنی سازی همراه بود، به حمایت از حق غنی سازی محدود در برجام تغییر کرد. ادعای اخیر آکسیوس مبنی بر حمایت پوتین از غنی سازی صفر و انتقال اورانیوم غنی شده، با مواضع پیشین روسیه در 2003 2010 همخوانی دارد.

در مقابل، مواضع روسیه در 2003 2014 که با حمایت از قطعنامه های شورای امنیت و پیشنهاد انتقال اورانیوم همراه بود، نتیجه نگرانی های مشترک با غرب درباره نظامی شدن برنامه هسته ای ایران و منافع اقتصادی مسکو در بوشهر بود. تغییر رویکردی که پس از 2014 به دلیل تنش های ژئوپلیتیک با غرب و تقویت روابط با ایران صورت گرفت و این روزها همزمان با حمله اسراییل به ایران و طرح مذاکرات اوکراین، به چرخش احتمالی در مواضع روسیه منجر شده است.