با وقوع حملات رژیم صهیونیستی علیه ایران طی روزهای گذشته و به ویژه هدف قرار دادن غیرنظامیان در جریان این حملات، موضوع پناهگاه های شهری و نحوه استفاده از اماکن مناسب برای مصونیت شهروندان از آسیب بار دیگر مورد توجه قرار گرفته است. پناهگاه ها یکی از اصلی ترین سازه های شهری برای استفاده در موقعیت بحرانی به ویژه در زمان وقوع حملات هوایی هستند و به همین دلیل در بسیاری از نقاط جهان در استانداردهای شهرسازی پیش بینی می شوند. وجود پناهگاه در هنگام بروز وضعیت بحرانی ناشی از حملات هوایی موجب کاهش آسیب های ناشی از انفجار و آوار شده و می تواند تلفات انسانی را به نحو قابل ملاحظه ای کاهش دهد. تجربه کشورهای مختلف در خلال جنگ ها و بحران های نظامی و همچنین تجربه ایران در خلال جنگ تحمیلی نشان می دهد که پیش بینی پناهگاه در ساخت و توسعه شهری یکی از اصلی ترین الزامات در مدیریت شهری است.

تجارب جهانی

احتمالاً اروپا بیشترین تجربه در زمینه احداث و استفاده از پناهگاه در وضعیت جنگی را دارد. وقوع دو جنگ جهانی در اروپا موجب شده تا این قاره بیش از هر منطقه ای در جهان به این مهم بپردازد. تجربه جنگ های اول و دوم جهانی موجب شده تا اشکال متنوعی از پناهگاه ها اعم از پناهگاه های شهری و خانگی مورد استفاده قرار گیرند. برای نمونه فنلاند دارای شبکه گسترده ای از پناهگاه های عمومی است که از زمان جنگ میان این کشور و شوروی در سال 1939 تاکنون توسعه یافته اند؛ به گونه ای که ظرفیت پناهگاه های هلسینیکی پایتخت فنلاند بیش از جمعیت آن تخمین زده می شود. گفتنی است این پناهگاه ها در حال حاضر با کاربری های مختلف خدماتی مانند زمین ورزشی، کتابخانه، پارکینگ و... مورد استفاده قرار می گیرند، اما وجود تأسیساتی مانند تهویه هوا، تأمین اکسیژن، ذخیره آب و مواد غذایی و دارویی موجب شده تا در زمان بحران به عنوان بخشی از استراتژی جامع امنیتی قادر به تأمین نیازهای زیستی و امنیت شهروندان باشند. در کنار فنلاند، آلمان نیز درصدد توسعه سازه های پناهگاهی در سطح کشور است. ظرفیت پناهگاه های این کشور در حال حاضر 480 هزار نفر است که با توجه به برچیدن تدریجی پناهگاه های به جا مانده از جنگ جهانی دوم از سال 2007 به بعد، نوسازی و تجهیز پناهگاه های جدید در دستورکار دولت آلمان قرار دارد.

توسعه پناهگاه ها در ایران؛ الزام پدافند غیرعامل

وقوع حملات رژیم صهیونیستی علیه اهداف غیرنظامی بار دیگر اهمیت پناهگاه های شهری و خانگی در کلان شهرهایی مانند تهران را برجسته ساخت. با توجه به تراکم جمعیت وجود سازه های ایمن در قالب پناهگاه و نیز ایجاد پناهگاه ها در خانه ها و مجتمع های مسکونی از مهمترین الزامات مدیریت شهری به شمار می رود. در همین راستا مهدی چمران رییس شورای شهر تهران اظهار داشته که در تهران و شهرهای دیگر به صورت کامل وجود ندارد. با این همه وجود پناهگاه های بر جا مانده از دوران جنگ و وجود سازه هایی مانند سالن های مترو می توانند تا حدودی این نقیصه را برطرف کنند. توصیه چمران در زمینه لزوم استفاده از پناهگاه های موجود در کنار اظهارات فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت مبنی بر امکان استفاده از مترو به عنوان پناهگاه از امشب در همین راستا ارزیابی می شوند. در عین حال اراده آموزش های عمومی در مدارس و رسانه ها در مورد نحوه استفاده از پناهگاه ها و همچنین هشدار و اطلاع رسانی به موقع در مورد زمان و نوع حمله در قالب آژیر خطر و... در مواقع بحرانی نیز دیگر الزامات در این زمینه به شمار می روند.

به طور خلاصه الزامات ایمنی در ارتباط با پناهگاه های جنگی عبارتند از: