در سال های اخیر، بحران کم آبی به یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی کشور ما تبدیل شده است. منابع آبی ایران به سرعت در حال کاهش هستند و نشانه های خشکسالی، افت شدید سطح آب های زیرزمینی و کاهش کیفیت آب آشامیدنی در بسیاری از مناطق کشور قابل مشاهده اند. اما این بحران تنها مختص ایران نیست؛ سازمان ملل هشدار داده است که تا سال 2050 بیش از نیمی از جمعیت جهان با کمبود شدید آب مواجه خواهند شد. بنابراین، بحران آب یک مسئله جهانی است که نیازمند توجه و اقدام جدی از سوی همه کشورهاست.

ایران به طور طبیعی در منطقه ای خشک و نیمه خشک قرار دارد. طبق برآوردهای انجام گرفته شده، میانگین بارندگی سالانه در ایران حدود 250 میلی متر است که تنها یک سوم میانگین جهانی به شمار می رود. این در حالی است که بیش از 90 درصد منابع آبی کشور صرف بخش کشاورزی و فعالیت های مرتبط با آن می شود که غالباً با روش های سنتی و کم بازده انجام می گیرد.

خشک شدن دریاچه ها و تالاب هایی در ایران مانند دریاچه ارومیه، زاینده رود، هامون و بختگان، گویای وضعیت بحرانی منابع آب سطحی است. از سوی دیگر، برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، سبب فرونشست زمین در دشت های وسیع ایران شده است؛ پدیده ای که در بسیاری از نقاط کشور از جمله تهران، ورامین، اصفهان و کرمان به وضوح مشاهده می شود.

عوامل متعددی در شکل گیری و تشدید بحران آب در ایران نقش دارند. از جمله مهم ترین این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:

- تغییرات اقلیمی: افزایش دمای کره زمین، الگوهای بارش را تغییر داده و دوره های خشکسالی را طولانی تر کرده است.

- مدیریت ناکارآمد منابع آب: سدسازی های گسترده، انتقال بین حوضه ای آب و نبود سیاست های منسجم برای بهره برداری پایدار از منابع آبی، آسیب های زیادی به اکوسیستم ها زده اند.

- رشد جمعیت و توسعه بی برنامه شهری: افزایش مصرف خانگی و صنعتی آب بدون در نظر گرفتن ظرفیت منابع موجود.

- فرهنگ مصرف نادرست: مصرف بی رویه در بخش خانگی، کشاورزی و حتی در ساخت وسازها به وضوح دیده می شود.

- بحران جهانی آب

طبق آخرین گزارش سازمان ملل، بیش از دو میلیارد نفر در جهان به آب سالم دسترسی ندارند. از این منظر باید گفت، بحران آب نه تنها تهدیدی برای سلامت انسان هاست، بلکه زمینه ساز مهاجرت های اقلیمی، درگیری های منطقه ای و بحران های انسانی گسترده در آینده خواهد بود. کشورهای بسیاری از جمله هند، آفریقای جنوبی، استرالیا، اسپانیا و حتی ایالات متحده نیز با اشکال مختلف کم آبی و خشکسالی مواجه اند.

برای مقابله با بحران آب، هم اقدامات ساختاری در سطح کلان نیاز است و هم تغییر رفتار در سطح فردی و خانوادگی. در ادامه برخی از مهم ترین روش های صرفه جویی در مصرف آب ذکر می شود:

- نصب تجهیزات موثر در کاهش مصرف آب: استفاده از سردوش های کم مصرف، شیرآلات اهرمی و فلاش تانک های دو مرحله ای.

- اصلاح عادات شخصی: بستن شیر هنگام مسواک زدن یا شستن ظروف، کاهش مدت زمان دوش گرفتن و استفاده بهینه از ماشین لباس شویی یا ظرف شویی فقط در صورت پر بودن کامل آن.

- استفاده مجدد از آب خاکستری: می توان آب مصرف شده در شست وشوی سبزیجات یا لباس را برای آبیاری باغچه استفاده کرد و از بیرون ریختن آن جلوگیری کرد.

- آبیاری هوشمند در فضای سبز: آبیاری شبانه یا سحرگاهی، استفاده از سیستم های قطره ای به جای شلنگ و روش های غرق آبی و روش های سنتی.

- ترویج کشاورزی پایدار: آموزش کشاورزان برای استفاده از روش های نوین آبیاری، مانند آبیاری قطره ای و بارانی، و کاشت گیاهان کم مصرف می تواند نقش موثری برای مقابله با بحران کم آبی در کشورمان داشته باشد.

بحران آب، بحرانی است که همه ما در شکل گیری و حل آن نقش داریم. گرچه سیاست گذاران و دولت ها باید برنامه های کلان و ملی برای مدیریت منابع آب تدوین کنند، اما هیچ برنامه ای بدون مشارکت عمومی موفق نخواهد بود. تغییر سبک زندگی، صرفه جویی در مصرف و آموزش کودکان و نوجوانان درباره اهمیت آب می تواند گامی مؤثر برای آینده ای پایدار و راهکاری مفید برای جلوگیری از تشدید بحران کم آبی باشد.