به نقل ازفرارو بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسراییل، در مصاحبه ای با شبکه فاکس نیوز که در تاریخ 13 ژوییه 2025 منتشر شد، اعلام کرد که یکی از شروط او برای حمایت از توافق احتمالی با ایران، محدود کردن برد موشک های بالستیک این کشور به 480 کیلومتر (معادل 300 مایل) است.

این اظهارنظر توجهات زیادی را به خود جلب کرده و پرسش هایی درباره مبنای این عدد، ارتباط آن با معاهدات بین المللی و دلایل انتخاب آن توسط نتانیاهو ایجاد کرده است. در این گزارش، به بررسی مبنای این عدد، ریشه های احتمالی آن و دلایل استراتژیک پشت این پیشنهاد پرداخته می شود.

نتانیاهو در مصاحبه خود به "معاهدات بین المللی" اشاره کرده و محدودیت 300 مایل (حدود 482 کیلومتر) را به عنوان یک استاندارد مجاز معرفی کرده است. با این حال، هیچ معاهده بین المللی الزام آوری که به طور خاص برد موشک های بالستیک را به 480 کیلومتر محدود کند، وجود ندارد. محتمل ترین منبع این عدد، رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR) است، که یک تفاهم سیاسی غیررسمی بین 35 کشور برای محدود کردن گسترش فناوری موشک های بالستیک و پهپادها ایجاد شده است.

تعریف و هدف : MTCR در سال 1987 تأسیس شد و هدف آن جلوگیری از گسترش تسلیحات موشکی با قابلیت حمل کلاهک های سنگین (بیش از 500 کیلوگرم) و برد بیش از 300 کیلومتر است. این رژیم به طور خاص بر موشک هایی تمرکز دارد که می توانند کلاهک های غیرمتعارف (مانند هسته ای، شیمیایی یا بیولوژیکی) حمل کنند.

ارتباط با 480 کیلومتر : عدد 300 کیلومتر (186 مایل) در MTCR به عنوان یک آستانه برای موشک هایی با قابلیت حمل کلاهک های سنگین تعیین شده است. با این حال، 300 مایل (480 کیلومتر) که نتانیاهو ذکر کرده، ممکن است نتیجه یک تبدیل تقریبی یا ارجاع به استانداردهای مشابه در اسناد دیگر باشد. این اختلاف (300 کیلومتر در مقابل 300 مایل) ممکن است به دلیل تفاوت در واحدهای اندازه گیری یا تفسیر خاص نتانیاهو باشد.

وضعیت ایران در MTCR : ایران عضو MTCR نیست و به این رژیم پایبند نیست. بنابراین، این محدودیت برای ایران از نظر حقوقی الزام آور نیست، اما کشورهای عضو MTCR از انتقال فناوری موشکی به ایران خودداری می کنند، که توسعه برنامه موشکی ایران را تحت تأثیر قرار داده است.

هیچ معاهده بین المللی دیگری به طور خاص برد 480 کیلومتر را به عنوان یک استاندارد برای موشک های بالستیک تعیین نکرده است. به عنوان مثال:

قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل (2015) : این قطعنامه، که به توافق هسته ای برجام مرتبط است، از ایران می خواهد تا فعالیت های مرتبط با موشک های بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته ای را انجام ندهد. با این حال، این قطعنامه برد خاصی را مشخص نمی کند و به جای آن بر نوع کلاهک تمرکز دارد.

سایر رژیم های کنترل تسلیحات : معاهداتی مانند معاهده موشک های میان برد هسته ای (INF) که بین ایالات متحده و شوروی سابق امضا شد، بر موشک هایی با برد 500 تا 5500 کیلومتر تمرکز داشت و در سال 2019 لغو شد. این معاهده نیز ارتباط مستقیمی با عدد 480 کیلومتر ندارد.

بنابراین، به نظر می رسد اشاره نتانیاهو به "معاهدات بین المللی" بیشتر به MTCR مربوط باشد، اما استفاده از عدد 300 مایل (480 کیلومتر) به جای 300 کیلومتر ممکن است به دلیل تبدیل واحد یا برای تأکید بر یک محدودیت کمی بالاتر باشد.

انتخاب عدد 480 کیلومتر توسط نتانیاهو به احتمال زیاد به دلایل استراتژیک و ژئوپلیتیکی مرتبط است، نه صرفاً یک مبنای حقوقی بین المللی. این دلایل را می توان به شرح زیر تحلیل کرد:

فاصله جغرافیایی : فاصله تقریبی بین ایران و اسراییل حدود 1000 تا 2000 کیلومتر است، بسته به نقطه مبدأ و مقصد. موشک هایی با برد 480 کیلومتر نمی توانند از خاک ایران به اسراییل برسند.

کاهش تهدید مستقیم : ایران موشک های بالستیک متعددی با برد بیش از 1000 کیلومتر در اختیار دارد، از جمله موشک های سجیل (1900-2500 کیلومتر)، خیبر (2000 کیلومتر) و حاج قاسم (1400-1800 کیلومتر). محدود کردن برد موشک های ایران به 480 کیلومتر عملاً توانایی ایران برای هدف قرار دادن اسراییل از خاک خود را از بین می برد و تهدید مستقیم علیه اسراییل را کاهش می دهد.

اهمیت برنامه موشکی برای ایران : برنامه موشکی ایران یکی از ارکان اصلی استراتژی دفاعی و بازدارندگی این کشور است. ایران اعلام کرده که موشک هایش برای اهداف دفاعی و بازدارندگی در برابر تهدیدات منطقه ای، از جمله اسراییل و پایگاه های نظامی آمریکا، طراحی شده اند. محدود کردن برد موشک ها به 480 کیلومتر عملاً این برنامه را تضعیف می کند.

مذاکرات هسته ای و موشکی : نتانیاهو با مطرح کردن این شرط، تلاش می کند برنامه موشکی ایران را به مذاکرات هسته ای گره بزند، در حالی که ایران بارها تأکید کرده است که برنامه موشکی اش غیرقابل مذاکره است. این شرط می تواند به عنوان یک ابزار فشار دیپلماتیک برای تضعیف موقعیت ایران در مذاکرات احتمالی با قدرت های غربی عمل کند.

مواضع دونالد ترامپ : نتانیاهو در مصاحبه خود به همسویی با دیدگاه های دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، اشاره کرده است. ترامپ نیز بر توقف کامل غنی سازی اورانیوم و محدود کردن برنامه موشکی ایران تأکید کرده است. پیشنهاد 480 کیلومتر می تواند تلاشی برای ایجاد یک جبهه مشترک با ایالات متحده در مذاکرات احتمالی باشد.

حمایت از سامانه های دفاعی اسراییل : اسراییل به سامانه های دفاعی پیشرفته ای مانند گنبد آهنین، فلاخن داوود و ختس وابسته است. با این حال، موشک های دوربرد ایرانی با قابلیت مانور بالا، مانند موشک های هایپرسونیک فتاح، می توانند چالش هایی برای این سامانه ها ایجاد کنند. محدود کردن برد موشک ها به 480 کیلومتر، فشار بر سامانه های دفاعی اسراییل را کاهش می دهد.

ایجاد فشار روانی : مطرح کردن عدد 480 کیلومتر می تواند بخشی از یک استراتژی روانی برای تحت فشار قرار دادن ایران و جلب توجه افکار عمومی بین المللی به برنامه موشکی ایران باشد. این عدد به اندازه کافی پایین است که عملاً برنامه موشکی ایران را بی اثر کند، اما به اندازه کافی بالا است که به نظر منطقی و مبتنی بر استانداردهای بین المللی بیاید.

مشروعیت بخشی به اقدامات نظامی : نتانیاهو در مصاحبه خود به حملات اخیر اسراییل و ایالات متحده به تأسیسات هسته ای و موشکی ایران اشاره کرده و ادعا کرده است که این حملات برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته ای ضروری بوده است. تأکید بر محدودیت 480 کیلومتر می تواند به عنوان توجیهی برای اقدامات نظامی آینده علیه برنامه موشکی ایران مطرح شود.

ایران به طور مداوم تأکید کرده است که برنامه موشکی اش برای اهداف دفاعی است و غیرقابل مذاکره است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در واکنش به اظهارات نتانیاهو اعلام کرد که مذاکرات احتمالی با قدرت های غربی تنها به برنامه هسته ای محدود خواهد بود و برنامه موشکی در دستور کار قرار ندارد. این موضع با اظهارات قبلی مقامات ایرانی، از جمله سخنگوی وزارت امور خارجه در مذاکرات مسقط در آوریل 2025، همخوانی دارد.