صبح نو: گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از آن است که نیروهای کرد سوریه دموکرات موسوم به قسد دست به تحرکات نظامی بی‌سابقه‌ای در این کشور زده‌اند به‌طوری‌که تعداد زیادی از تجهیزات جنگی این نیروها شامل صدها خودروی زرهی و کامیون‌های حامل سلاح از سمت رقه به سوی منطقه البادیه روانه شدند. منابع آگاه اعلام کرده‌اند که این اقدام احتمالا با هدف درگیری با عناصر داعش در منطقه مختلف البادیه سوریه است. پیش‌تر اخباری در خصوص حملات عناصر داعش علیه نیروهای قسد منتشر شده بود. اوضاع امنیتی داخلی سوریه بعد از براندازی نظام بشار اسد به شدت شکننده و بی‌ثبات شده است به‌طوری‌که علاوه بر تحرکات داعش در این کشور نیروهای قسد با تروریست‌های حاکم بر سوریه نیز به اختلافات شدیدی برخوردند. قسد، نام دیگر نیروهای دموکراتیک سوریه است. ائتلافی از نیروها کرد سوریه که در سال 2015 تشکیل شد و حمایت ایالات متحده  کشورهای غربی را دارد. رهبری قسد را مظلوم عبدی در اختیار دارد. نام اصلی مظلوم عبدی، فرهاد شاهین عبدی است که در سال 1967 در کوبانی به دنیا آمده است.

 از نیروهای قسد چه می‌دانیم؟ 

او پس از شروع اعتراضات سال 2011، با نیروهای پ.ک.ک برای تأسیس یگان‌های کردی تلاش کرد. این یگان‌ها در سال 2015 تبدیل به شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک شدند.

در واقع این ائتلاف به دنبال پیوستن نیروهای آتشفشان فرات به یگان‌های مدافع خلق یا همان ی.پ.گ و جناح خاصی از ارتش آزاد سوریه که در دفاع از شهر کردنشین کوبانی کمک‌رسانی کرد، تشکیل شد.

ترکیه مظلوم عبدی را به‌عنوان یکی از مهم‌ترین اهداف خود می‌بیند و او را در فهرست عناصر تحت تعقیب قرار داده است. آنکارا قسد را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند و چندین بار تلاش کرده تا او را مورد هدف قرار دهد. کشورهای خاورمیانه هم دل خوشی از مظلوم عبدی و قسد ندارند.

قسد شامل چندین گروه نظامی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از یگان‌های مدافع خلق یا ی.پ.گ که شاخه نظامی حزب اتحاد، دموکراتیک است و ارتباط نزدیکی با پ.ک.ک دارد، یگان‌های مدافع، زنان که در کنار ی.پ.گ فعالیت می‌کنند و گروه‌های عربی و آشوری که شامل نیروهای مختلف عربی و مسیحی هستند و در این ائتلاف حضور دارند.

نیروهای دموکراتیک سوریه، خود را مهم‌ترین نیرو در مقابل داعش و افراطی‌های سلفی می‌دانند.

با همه این‌ها رابطه نزدیک قسد با ایالات متحده از سوی طرفداران بشار اسد مورد پذیرش قرار نگرفته است و کشورهایی مانند ترکیه هم این گروه را تروریستی می‌شمارند.

از آنجایی که قسد در شمال شرق سوریه و در همسایگی ترکیه قرار گرفته، ترکیه بیش از همه در مورد حضور آنها حساسیت به‌ خرج می‌دهد.

در تحولات اخیر مظلوم عبدی رهبر نیروهای دموکراتیک سوریه، اعلام کرده از دو ماه قبل از تحولات خبر داشته و در حال ‌حاضر مشغول انجام هماهنگی‌ها با روسیه و ایالات متحده است.

نیروهای قسد مشخصا از اتفاقات اخیر استقبال نکرده‌اند و تصرف شهرها از سوی نیروهای مسلح مخالف بشار اسد را برخلاف امنیت مردم سوریه به‌ویژه در ناحیه دیرالزور می‌دانند. در حال حاضر دیرالزور به دست نیروهای قسد افتاده است. با حضور قسد نیروهای نظامی سوریه از شهر عقب‌نشینی کرده‌اند.

در حقیقت قسد از سمتی به دنبال نفوذ در مناطق شرقی سوریه بوده و از طرف دیگر تلاش دارد تا گروه‌هایی از مردم عادی را که بعد از نفوذ تحریرالشام از خانه‌هایشان فراری شده‌اند، سروسامان دهد.

تحولات قسد در یک سال اخیر

قسد در حوزه نظامی در دو زمینه اصلی «عملیات علیه داعش» و «تنش در تعامل با ترکیه» فعالیت‌ها و عملیات گسترده‌ای داشت. به‌طوری‌که در گذشته، نیروهای قسد، عملیات نظامی گسترده‌ای را علیه هسته‌های پنهان تشکیلات تروریستی داعش در مناطق دیرالزور و الرقه انجام دادند که به بازداشت شمار زیادی از سرکردگان این تشکیلات تروریستی و انهدام پناهگاه‌هایشان منجر شد؛ عملیاتی که تا آخر بهار 1403 ادامه داشت.

در حوزه فعالیت‌های سیاسی نیز این گروه شبه‌نظامی مذاکراتی را با نظام بشار اسد، رییس‌جمهور وقت سوریه با هدف دستیابی به توافقی درباره تضمین حقوق کردها در شمال شرق سوریه آغاز کرده بود. این مذاکرات به تفاهمات اولیه‌ای منجر شد، اما به دلیل اختلافات شدید درباره سلطه و حاکمیت بر این منطقه به توافق نهایی منجر نشد.

روابط قسد با آمریکا و ائتلاف بین‌المللی علیه داعش همچنان ادامه یافت. در آبان 1403، آمریکا اعلام کرد کمک‌هایش به قسد را در مقابله با تهدیدات فزاینده داعش و همچنین عملیات ترکیه در شمال شرق سوریه افزایش خواهد داد. همچنین تمرین‌های نظامی مشترکی برای تقویت توانایی‌های رزمی این نیروها اجرا کرد. در آذر 1403 نیز شهر حسکه که تحت کنترل نیروهای قسد بود، شاهد حملات تروریستی علیه غیرنظامیان و نیروهای امنیتی محلی بود که در نتیجه آنها ده‌ها تن کشته و یا زخمی شدند. این حملات که از سوی داعش انجام گرفت موجب خشم شدید اهالی این شهر شد. در نتیجه نیروهای قسد، اقدامات و تدابیر امنیتی‌شان در منطقه را تشدید و عملیات پاکسازی در اطراف منطقه را آغاز کردند.سقوط بشار اسد در 18 آذر را می‌توان مهم‌ترین رویداد سال گذشته در کشور سوریه دانست که این امر تأثیر گسترده‌ای بر وضعیت نیروهای قسد در سوریه گذاشت. حاکمان جدید سوریه بارها بر عدم اذعان به خودگردانی در شمال شرق سوریه و یکپارچگی خاک این کشور تأکید کردند. با سقوط حکومت بشار اسد، این کشور به عرصه اعمال نفوذ سیاسی و نظامی ترکیه در سراسر این کشور به‌ویژه مناطق شمالی و همچنین حملات مستمر رژیم صهیونیستی به تأسیسات نظامی و پیشروی در مناطق مرزی جنوب سوریه تبدیل شد. این امر باعث تشدید رویارویی بین قسد و ترکیه در شمال شد و آنکارا از طریق گروه‌های وابسته به خود، نیروهای قسد را تحت فشار قرار داد.

در حوزه سیاسی، نیروهای قسد در بهمن‌ 1403 اقدام به برگزاری انتخابات شوراها در مناطق تحت کنترل خودشان کردند و اعضای جدیدی برای مجالس محلی انتخاب شدند. در واقع می‌توان این اقدام را تلاشی از سوی قسد در راستای تقویت خودگردانی این منطقه ارزیابی کرد.

سفرهای مکرر مقامات نظامی و سیاسی آمریکا به مناطق تحت نفوذ قسد، سفر «مظلوم عبدی» فرمانده نیروهای سوریه دموکراتیک به اربیل و دیدار وی با مقامات اقلیم کردستان عراق و همچنین دیدار وی با ابومحمد جولانی، رییس‌جمهور موقت سوریه در دمشق و توافق اولیه درباره برخی از مسائل مورد اختلاف را می‌توان مهم‌ترین اقدامات و تحرکات وب دانست.

در آن زمان درباره توافق بین کردهای سوریه با مقامات جدید دمشق مبنی بر ادغام نیروهایشان در ارتش سوریه، گمانه‌زنی‌های متعددی مطرح شد. برخی آن را نتیجه فشار آمریکا بر طرفین با هدف زمینه‌سازی برای خروج نیروهای آن کشور از سوریه دانسته‌اند که البته رهبران حزب دموکرات کردستان عراق (بارزانی‌ها) نیز که رابطه خوبی با دولت ترکیه دارند در این زمینه نقش میانجی ایفا کرده‌اند. اگرچه توافق مذکور بین طرفین امضا شده است، اما شدت تضاد منافع بین کردهای سوریه و ترکیه آن را به توافقی شکننده تبدیل کرد.

روابط پرتنش دمشق و قسد 

روزنامه العربی الجدید در گزارشی درباره آینده روابط میان دولت موقت سوریه و شبه‌نظامیان موسوم به نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد) نوشت: «روابط میان دولت سوریه و نیروهای قسد که هم‌اکنون قدرت واقعی در شمال ‌شرق کشور هستند، در بهترین شرایط خود به سر نمی‌برد. پیشرفت در اجرای مفاد توافق‌نامه‌ای که قسد و دمشق در مارس گذشته امضا کردند، هنوز پایین‌تر از سطح انتظارات و امیدهای مردم سوریه است.»

به نظر می‌رسد امروز دو طرف با دو گزینه مواجه‌اند که شاید گزینه سومی نداشته باشد؛ اول، پیشروی در اجرای توافق‌نامه که شامل ادغام «قسد» در ساختار نظامی کشور است و به معنای تحمیل کنترل دولت بر کل شمال شرق کشور است و دوم، درگیری نظامی که دو طرف تلاش می‌کنند از آن اجتناب کنند تا منطقه به وضعیت جنگ داخلی‌ که از کنترل خارج شود، دچار نشود.

چند روز پیش قسد دست به موجی از بازداشت‌ها در میان فعالان استان رقه زد و آنها را به اتهام «ارتباط با دولت سوریه» بازداشت کرد؛ این در حالی است که هم‌زمان با افزایش حفاری تونل‌ها در شهر رقه، فعالان کمپینی در شبکه‌های اجتماعی برای توقف این حفاری‌ها به راه انداختند، زیرا این تونل‌ها خطر بزرگی برای ساختمان‌های این شهر به‌شمار می‌روند. این تونل‌ها نشانه‌ای است بر اینکه قسد قصد ندارد منطقه را طبق توافقی که «احمد الشرع» رییس دولت موقت سوریه معروف به «ابومحمد الجولانی» و «مظلوم عبدی» فرمانده قسد در مارس امضا کردند، به ارتش سوریه تحویل دهد؛ موضوعی که توجیهی برای آمادگی نظامی جهت رویارویی احتمالی با ارتش سوریه به‌شمار می‌رود.

مردم شمال ‌شرق سوریه فشار زیادی بر دولت جدید وارد می‌کنند تا سرنوشت مناطق خود را مشخص کند، اما این دولت به نظر می‌رسد گزینه سیاسی را بر گزینه نظامی ترجیح می‌دهد تا از دور تازه‌ای از خشونت جلوگیری کند. همچنین به نظر می‌رسد ترکیه در تلاش است اجرای این توافق را پیش ببرد و سرنوشت شمال ‌شرق سوریه را تعیین کند، زیرا آنکارا وجود قسد که بخش اصلی آن را کُردها تشکیل می‌دهند، خطری برای امنیت ملی خود می‌داند.

در همین راستا، خبرگزاری آناتولی گزارش داد که «ابراهیم کالین» رییس سازمان اطلاعات ترکیه روز دوشنبه گذشته با حضور « اسعد شیبانی» وزیر امور خارجه سوریه و «حسین السلامه» رییس سازمان اطلاعات این کشور با الجولانی دیدار و گفت‌وگو کرده است. در این دیدار موضوع ادغام اعضای گروه «پ.ک.ک (حزب کارگران کردستان) / ی.پ.گ (یگان‌های مدافع خلق)» مانند دیگر گروه‌ها در سوریه پس از تسلیم سلاح، امنیت مرزها و گذرگاه‌های گمرکی و تحویل زندان‌ها و اردوگاه‌هایی که عناصر داعش در آن‌ها نگهداری می‌شوند، به دولت سوریه مورد بحث قرار گرفته است.

طرف ترکیه‌ای هرگونه کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه بر شمال‌ شرق این کشور را رد می‌کند و در سال‌های گذشته عملیات‌های گسترده زمینی و هوایی علیه قسد انجام داده است. ترس‌ها در میان مردم شمال‌ شرق سوریه از ورود شماری از نیروهای مسلح حزب کارگران کردستان به مناطقشان پس از انحلال این حزب در ترکیه و آغاز تحویل سلاح و پایان «مبارزه مسلحانه» افزایش یافته است؛ موضوعی که صحنه را پیچیده‌تر خواهد کرد.

ابهامی بر سر سرنوشت روابط قسد و دمشق

«جان علی» نویسنده‌ای ساکن مناطق تحت کنترل «اداره خودگردان کردها» در گفت‌وگو با «العربی الجدید» اظهار کرد که نوعی از ابهام سرنوشت روابط میان «قسد» و دمشق را فرا گرفته و معتقد است چند سناریو ممکن است روابط دو طرف را رقم بزند، از جمله درگیری نظامی که به معنای نابودی تمام توافق‌های قبلی میان آنها است.

وی افزود: سناریوی دیگری نیز وجود دارد که بر اساس آن توافق‌نامه‌ها اجرایی شده و گره‌های پرونده‌ها و مسائل معلق تا پایان سال جاری میلادی از طریق کمیته‌های تخصصی تشکیل‌شده میان دو طرف باز خواهد شد. سناریوی سومی نیز هست که می‌تواند رخ دادن درگیری‌های نظامی محدود و قابل کنترل باشد.

به گفته او، در صورت وقوع درگیری نظامی ممکن است نیروهای منطقه‌ای و بین‌المللی از جمله روسیه و برخی نیروهای نظامی فعال در عراق این درگیری‌ها را شعله‌ور کنند. در همین حال «آلدار خلیل» رییس مشترک حزب اتحاد دموکراتیک سوریه در صفحه رسمی خود در فیس‌بوک نوشت: «گفت‌وگو با دولت دمشق در خصوص بازگشت آوارگان عفرین، رأس‌العین و تل ابیض ادامه دارد.» وی گفت: «کار روی تشکیل هیأتی که نماینده دیدگاه کردها باشد، ادامه دارد و در روزهای آینده این کمیته کار خود را برای گفت‌وگو با دمشق آغاز خواهد کرد.»  

هشدار نسبت به «جنگ داخلی»

خلیل در اظهارات دیگری به شبکه کردزبان «کردسات نیوز» گفت: «اصرار دولت سوریه بر تمرکزگرایی یا سانترالیسم، سوریه را تجزیه کرده و به جنگ داخلی خواهد کشاند.»

خلیل افزود: «دستور کار هیأت اداره خودگردان کردها برای مذاکره با دمشق شامل «اصلاح قانون اساسی سوریه، توافق بر سر نظام حکومتی و ارتش و به رسمیت شناختن مسأله کردها» است.»

وی گفت: «ما سیاست‌های نظام کنونی نسبت به علوی‌ها و دروزی‌ها را نمی‌پذیریم و هیأت ما حقوق اقوام سوری را بدون حذف و تبعیض مورد بحث قرار خواهد داد.»

خلیل همچنین تأکید کرد که تبلیغات تحریک‌آمیز رسانه‌ای از سوی مقامات سوریه علیه قسد و اداره خودگردان غیرقابل قبول و مغایر توافقات است؛ چراکه اداره خودگردان کردها آماده گفت‌وگو برای حل مسائل سیاسی، اقتصادی، خدماتی و نظامی با دولت الشرع است.

خلیل تصریح کرد: «نیروهای قسد و یگان‌های مدافع خلق ارتباطی با حزب کارگران کردستان ندارند و آینده آنها با دمشق مورد بحث قرار می‌گیرد و ما دیکته‌های ترکیه در زمینه خلع سلاح خود را نمی‌پذیریم. از طرفی، ائتلاف بین‌المللی و دولت آمریکا هیچ اطلاع‌رسانی‌ به اداره خودگردان و قسد درباره تحویل پرونده داعش به دولت سوریه نداده‌اند و این درحالی است که حل و فصل پرونده داعش بدون حضور قسد ممکن نیست و غرب از عواقب آن آگاه است، زیرا نوعی عدم اعتماد به توان دمشق وجود دارد.»

در همین زمینه، «محمود حبیب» سخنگوی رسمی گروه «نیروهای شمال» وابسته به قسد نیز در گفت‌وگو با «العربی الجدید» اظهارکرد: «ما همیشه طرح ملی را که بر مبنای گفت‌وگو با پایه‌های مساوی بدون حذف است، یادآوری می‌کنیم و امیدواریم که ساختن وطن و شهروند در اولویت همه قرار بگیرد تا بتوانیم از این مرحله حساس عبور کنیم.» چندین دور مذاکره میان قسد و دولت سوریه برای اجرای توافق مارس گذشته برگزار شده که در برخی پرونده‌ها مانند دو محله شیخ مقصود و اشرفیه در حلب و سد تشرین در شمال‌ شرق استان حلب پیشرفت‌هایی داشته است، اما در سایر پرونده‌ها پیشرفت علنی دیده نشده است؛ چراکه علی‌رغم خروج نیروهای آمریکا و ائتلاف بین‌المللی از دو میدان مهم العمر و کونیکو در شرق دیرالزور، اما دولت دمشق میادین نفت و گاز در مناطق تحت کنترل قسد را تحویل نگرفته است.

علاوه بر این پرونده زندان‌هایی که هزاران تن از عناصر داعش در آن‌ها نگهداری می‌شوند، نیز همچنان باز مانده است. همچنین مشکل آموزش و اداره خودگردان کردها حل نشده است؛ موضوعی که باعث شده است که تصور شود اجرای توافق مارس با موانع فراوانی روبه‌رو خواهد بود، به‌ویژه اینکه احزاب سیاسی کرد سندی ارائه کرده‌اند که خواسته‌های آن برای دمشق غیرواقع‌بینانه و غیرقابل اجرا به نظر می‌رسد؛ چراکه به باور دمشق این سند در را برای تجزیه کشور بر اساس معیارهای قومی و مذهبی باز می‌کند.