با افزایش فشارهای اقتصادی بر خانوارهای ایرانی در سال‌های اخیر — از تورم بالا تا رشد هزینه‌های زندگی — دولت اعلام کرده که تلاش دارد یک برنامه جامع 20 بندی برای تأمین معیشت مردم اجرا کند. بخش مهم این برنامه، حمایت مستقیم از خانوارها از طریق یارانه‌های نقدی و غیرنقدی است، از جمله طرح‌هایی که رسانه‌ها از آن با عنوان یارانه 700 هزار تومانی یاد می‌کنند و گفته می‌شود اعتبار چند ماه این یارانه پیشاپیش در حساب خانوارها واریز خواهد شد.

این گزارش، با بررسی محورهای این طرح، نحوه اجرای آن، اهداف دولت، چالش‌ها و پیامدهای اقتصادی و اجتماعی آن را تشریح می‌کند.

گزارش: فردانیوز

یکی از مهم‌ترین بخش‌های برنامه 20 بندی دولت برای تقویت معیشت مردم، موضوع یارانه 700 هزار تومانی است؛ برنامه‌ای که هدفش ارائه کمک مستقیم نقدی یا اعتبار کالا به خانوارها در قالب حمایت از هزینه‌های زندگی است.

بر اساس گزارش‌های رسانه‌ای از طرح‌های مشابه و سخنان مسئولان، قرار است از آذرماه اعتبارهایی در قالب حمایت‌های معیشتی به حساب خانوارها واریز شود. برای مثال، در جریان اجرای مرحله چهارم کالابرگ الکترونیکی، به دهک‌های میانی جامعه اعتبار معادل 350 هزار تومان به ازای هر نفر واریز شد که برای خانواده‌های دو نفره در مجموع معادل 700 هزار تومان اعتبار ماهانه در نظر گرفته شد. 

اگر برنامه دولت توسعه پیدا کند، این مسیر حمایتی می‌تواند شکل بیشتری از یارانه 700 هزار تومانی داشته باشد، به خصوص در شرایطی که تورم و گرانی کالاهای اساسی فشار معیشتی را افزایش داده است.

دولت اعلام کرده که برنامه 20 بندی را برای بهبود وضعیت معیشتی طراحی کرده است. این برنامه از چندین محور مهم تشکیل می‌شود:

1. اجرای یارانه مستقیم و نقدی برای خانوارها

یکی از اصلی‌ترین بندهای این برنامه، پرداخت یارانه‌های مستقیم نقدی یا اعتبارهایی معادل مبلغی مثل یارانه 700 هزار تومانی به خانوارهاست. این پرداخت‌ها با هدف افزایش قدرت خرید و کمک به پوشش هزینه‌های ضروری انجام می‌شود.

بر اساس الگوهای قبلی حمایت‌های نقدی و کالابرگ الکترونیکی، هدف دولت این است که یارانه‌ها نه فقط برای کالاهای خاص که برای پوشش بخشی از هزینه‌های عمومی زندگی نیز کاربرد داشته باشد.

2. توسعه کالابرگ الکترونیکی

طرح کالابرگ الکترونیکی یکی از ابزارهای حمایتی است که در سال‌های اخیر دولت برای مقابله با گرانی و کاهش قدرت خرید خانوارها به کار گرفته است. بر اساس این طرح، اعتبارهای مشخصی به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود تا بتوانند کالاهای اساسی را با اعتبار یارانه‌ای خرید کنند.

در مرحله‌ای از این طرح، اعتبار 350 هزار تومانی برای دهک‌های میانی پرداخت شد که معادل 700 هزار تومان برای خانوارهای 2 نفره بود. 

این اعتبارها معمولاً برای خرید کالاهای اساسی مانند گروه‌های لبنیات، پروتیین، روغن، حبوبات، برنج و … قابل استفاده هستند.

3. اصلاح نظام یارانه‌ها و هدفمندسازی

یکی از بندهای اساسی برنامه کمک معیشتی، اصلاح نظام یارانه‌ها بر اساس دهک‌بندی است. دولت قصد دارد منابع محدود را بر اساس نیاز واقعی خانوارها توزیع کند تا از مصرف بی‌رویه یارانه در دهک‌های پردرآمد جلوگیری شود و این منابع به سمت دهک‌های کم‌درآمد حرکت کنند.

این روند می‌تواند به تخصیص بهتر منابع و ارتقای عدالت اجتماعی کمک کند، به‌ویژه زمانی که صحبت از یارانه 700 هزار تومانی برای گروه‌های هدف مطرح می‌شود.

4. حمایت از کالاهای اساسی و تنظیم بازار

بخش دیگری از این برنامه 20 بندی متمرکز بر کنترل قیمت‌ها و جلوگیری از افزایش بی‌رویه قیمت کالاهای اساسی است. این حمایت‌ها شامل یارانه‌های کالایی و تنظیم بازار با ابزارهای مختلف است تا بخش مصرف‌کننده کمتر تحت فشار قرار گیرد.

این سیاست‌ها در کنار پرداخت نقدی و اعتبار حمایتی مانند یارانه نقدی یا اعتبار کالابرگ، می‌تواند بار هزینه‌ای خانوارها را کاهش دهد.

5. ایجاد اشتغال و تقویت درآمدهای خانوار

تأمین معیشت مردم فقط با پرداخت مستقیم یارانه انجام نمی‌شود؛ ایجاد فرصت‌های شغلی پایدار، تقویت تولید داخلی و افزایش درآمد خانوارها نیز از مهم‌ترین اهداف این بسته حمایتی بوده و در میان بندها گنجانده شده است.

ایجاد اشتغال مولد می‌تواند بهبود درآمد واقعی خانوارها را تسهیل کرده و وابستگی آنها به کمک‌های دولت را کاهش دهد.

یکی از ابعاد مهم اجرای این برنامه، نحوه و زمان واریز است. طبق برخی گزارش‌ها و خبرهای مرتبط با طرح‌های حمایتی پیشین، این نوع اعتبارها ممکن است تا پایان سال جاری در چند نوبت واریز شود.

به‌عنوان مثال، در یکی از اخبار گزارش شده بود که اعتبار کالابرگ به حساب دهک‌های درآمدی مشمول واریز شده بود و طرح‌های حمایتی دیگری نیز در سبد دولت قرار دارد.

اگر دولت بخواهد طرح یارانه 700 هزار تومانی را عملیاتی کند، این پرداخت ممکن است به صورت ماهانه یا چند ماهه پیشاپیش به حساب خانوارها واریز شود تا پوشش زودهنگامی برای هزینه‌های معیشتی فراهم گردد.

هرچند جزییات نهایی برنامه 20 بندی دولت هنوز رسمی نشده، اما الگوهای قبلی حمایتی نشان می‌دهد که این پرداخت‌ها معمولاً بر اساس سطح درآمد خانوار و دهک‌بندی انجام می‌شود.

در طرح کالابرگ الکترونیکی، به دهک‌های میانی اعتبار خاصی تعلق گرفت و احتمالاً در طرح جدید نیز گروه‌هایی که واقعاً نیازمند هستند، اولویت دریافت یارانه 700 هزار تومانی را خواهند داشت. 

در بسیاری از برنامه‌های حمایتی، دهک‌های پایین و متوسط درآمدی هدف اصلی هستند؛ اما تا زمان اعلام رسمی دولت، نمی‌توان لیست دقیق مشمولان را تعیین کرد.

اجرای طرح پرداخت‌های حمایتی مانند اعتبار یارانه 700 هزار تومانی می‌تواند در چند سطح اثرگذار باشد:

افزایش قدرت خرید

کمک مستقیم نقدی یا اعتباری می‌تواند بخشی از هزینه‌های روزمره خانوارها را جبران کند و قدرت خرید آنها را افزایش دهد.

کاهش فشار تورمی

اگر این پرداخت‌ها همراه با کنترل قیمت‌ها و حمایت از کالاهای اساسی باشد، می‌تواند فشار تورم را کاهش دهد و از افزایش سریع قیمت‌ها جلوگیری کند.

کاهش فقر مطلق

حمایت‌های نقدی و کالایی می‌تواند به بخش قابل توجهی از خانوارهای کم‌درآمد کمک کند تا نیازهای اساسی زندگی را تأمین کنند.

چالش‌ها و نقدهای برنامه 20 بندی

هرچند طرح ارائه یارانه‌های مستقیم و نقدی مانند یارانه 700 هزار تومانی می‌تواند به کاهش فشار معیشتی کمک کند، اما چند چالش اساسی در اجرای آن وجود دارد:

تأمین منابع مالی

اجرای چنین برنامه‌هایی نیازمند منابع مالی بزرگ است؛ دولت باید از طریق بودجه و منابع پایدار این منابع را تأمین کند تا برنامه برای مدت طولانی اجرا شود.

اثرات تورمی

اگر پرداخت‌ها بدون کنترل تقاضا و افزایش عرضه کالا همراه باشند، ممکن است تورم را تشدید کند و اثر معکوس داشته باشد.

شناسایی دقیق دهک‌ها

برای تحقق عدالت در پرداخت یارانه، نظام دقیق شناسایی دهک‌های درآمدی ضروری است تا منابع به دست واقعی‌ترین افراد نیازمند برسد.

چه زمانی انتظار اعلام رسمی برنامه وجود دارد؟

تا کنون دولت اعلام کرده که برنامه 20 بندی در مراحل نهایی تدوین قرار دارد و به‌زودی جزییات دقیق‌تر از آن منتشر خواهد شد. رسانه‌های رسمی کشور و وزارتخانه‌های ذی‌ربط، پس از اتمام نهایی برنامه، اطلاعیه‌های رسمی منتشر خواهند کرد.

جمع‌بندی

دولت برنامه 20 بندی برای تأمین معیشت مردم طراحی کرده که شامل حمایت‌های نقدی و غیرنقدی است.

یکی از محورهای مطرح در رسانه‌ها یارانه 700 هزار تومانی است که می‌تواند اعتبار یا پرداخت نقدی به خانوارها باشد.

اعتبارهای مشابه در قالب کالابرگ الکترونیکی قبلاً اجرا شده و برای خانوارهای دو نفره معادل 700 هزار تومان اعتبار در نظر گرفته شده است. 

اجرای این برنامه می‌تواند به افزایش قدرت خرید و کاهش فشار معیشتی کمک کند، اما چالش‌هایی نیز دارد.

منبع

گزارش‌ها و اخبار مرتبط با یارانه و کالابرگ الکترونیکی در سال 1404، از رسانه‌های متعدد و رسمی داخلی (بازبینی داده‌های مرتبط با طرح‌های حمایتی).